Ұлттық экономика министрлігі оптимистік және пессимистік сценарий бойынша алдағы 5 жылға даму болжамын жариялады, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі.
Министрлік ұсынып отырған оптимистік сценарийде мұнай бағасы барреліне 90 доллар болады делінген. Мұндай жағдайда жалпі ішкі өнімнің орташа жылдық өсуі 6,6% болып, тауарлар өндірісі орта есеппен 5,7%, көрсетілетін қызметтер өндірісі 7% артатыны болжанған.

Сондай-ақ қазақстандық экспорттың аясы кеңейіп, оның ішінде тауарлар экспортының көлемі 2024 жылы 89,3 млрд доллар, 2028 жылы 102,3 млрд доллар болмақ.

«Импорт көлемі 2024 жылы 62 млрд долларға, 2028 жылы 69,1 млрд долларға дейін жетеді. Мұндай өсім республикалық бюджет кірісінің ұлғаюына ықпал етеді. 2024 жылы бюджет кірісі 16 трлн 455,1 млрд теңге, 2026 жылы 18 трлн 847,7 млрд теңге көлемінде түседі деп болжанып отыр», - делінген жоспарда.

Ал пессимистік сценарий кезінде мұнай бағасы барреліне 60 АҚШ доллар көлемінде болады. Экономиканың орташа жылдық өсуі 3,7%, тауарлар мен көрсетілетін қызметтер өндірісі тиісінше 3 және 3,5% деңгейінде ғана қалады.

«Әлемдік сұраныстың азаюы және тауар нарықтарындағы бағаның төмендеуі қазақстандық экспортқа кері әсерін тигізеді. Тауарлар экспорты 2024 жылы 70,6 млрд долларға, 2028 жылы 79,1 млрд долларға ұлғаяды. Импорт көлемі 2024 жылы 45,2 млрд доллар, 2028 жылы 61,6 млрд доллар деңгейінде болады күтіліп отыр.

Экономиканың бұлайша баяулауынан бюджет кірісі азайып, 2024 жылы 14 986,7 млрд теңге, 2026 жылы 17 379,3 млрд теңге болады», - деп жазады министрлік мамандары.

Базалық сценарий бойынша мұнайдың әлемдік бағасы барреліне 80 доллар шамасында болып, бюджет кірісі 2024 жылы 16 трлн 124 млрд теңге, 2026 жылы 2026 жылы 18 трлн 404,5 млрд теңгеге дейін артуы тиіс. Жалпы ішкі өнімнің өсу қарқыны 10,7% деңгейінде болмақ.

Теңіз кенішінде Үшінші буын зауытын іске қосқалы жатқан «Теңізшевройл» компаниясына 2023 жылы түрлі экологиялық заң бұзушылықтарға жол бергені үшін 2,8 млрд теңге айыппұл салынды, - деп хабарлады Атырау облысы бой- ынша экология департаменті.

"2023 жылы Атырау облысының мамандандырылған табиғат қорғау прокуратурасы "Теңізшевройл" ЖШС- ның қоршаған ортаға экологиялық эмиссияларды рұқсатсыз шығарғанын, рұқсат етілген нормативтерден асырып жібергенін және жерді бүлдіргенін анықтап, заң бұзушылыққа жол берген тұлғаны әкімшілік жауапкершілікке тартуды ұсынды", - деп жазылған хабарламада.

Осыған орай, Атырау облысы бойынша экология департаменті "Теңізшевройл" ЖШС-не қатысты Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 328 және 337-баптары бойынша әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамалар жасақтап, оны қарау үшін Жылыой аудандық сотына жолдады. Аудандық сотта жоғарыда аталған істер біріктіріліп қаралды. Нәтижесінде "Теңізшевройл" ЖШС-не жалпы сома- сы 2,8 млрд теңге көлемінде әкімшілік айыппұл салынды.

Бірақ баспасөз хабарламасында айтылғандай, компания соттың бұл шешімімен келіспей отыр. Өйткені, ТШО басшылығы Экологиялық кодекстің талаптарына сәйкес Атырау облысы бойынша экология департаментіне Теңіз кен орнында белгілі бір қызметтерді орындайтын мердігерлік мекеменің шығарындылар көрсеткіштері туралы ақпаратты уақтылы жібергенін мәлімдеді.

«Тиісті мемлекеттік орган бастамашылық еткен әкімшілік жаза ТШО-ның көптеген мердігер ұйымдардың қоршаған ортаға әсері туралы деректерді енгізу үшін бөлінген қысқа мерзімдеріне байланысты. ТШО бұл шығарындылар рұқсат етілген шектен асып кетудің немесе экологиялық оқиғалардың салдары еместігіне сендіреді. ТШО- ның өндірістік қызметі нәтижесінде қоршаған ортаға әсері 2021 жылы тиісті мемлекеттік органдар бекіткен лимиттер шеңберінде қалды», - делінген компанияның баспасөз қызметінің хабарламасында.

Ербол ҚОШАҚАНОВ

Қазақстанның Батыс аймағы қазба байлықтарға бай екендігі сонау XVIII ғасырда-ақ белгілі бола бастады. Сол кезде-ақ патшалы Ресей өз ғалымдары мен саяхатшыларын Қазақстанға бағыттап, оның жерасты байлығын зерттеуді негізгі мақсат етіп алды. Әсіресе, бұл саясат Кіші жүз қазақтары Ресей империясына «қосылғаннан» кейін үдей түсті.

АЛҒАШҚЫ МҰНАЙ ЭКСПЕДИЦИЯСЫ

XVIII ғасырдың 50-ші жылдарынан кейін-ақ қолайлы кезең туды деп есептеген патша өкіметі ғылыми экспедицияға дайындалды. Сөйтіп, алғаш ғылыми экспедиция 1768-1774 жылдары М.В.Ломоносовтың жасаған жоспары бойынша ұйымдастырылып, оның құрамына сол кездегі белгілі табиғат зерттеушілері И.И.Лепехин, С.Г.Гмелин, И.П.Фалык, И.Г.Георги, т.б. мүше болды. Олар Еділ мен Жайық өзендерінің аралығын зерттеп, Солтүстік Каспийдің геологиялық құрылысының жалпы негізгі мағлұматын берді. Кейінірек осы аралықты 1820-1840 жылдары зерттеген Э.В.Эверсман, Г.С.Карелин, А.Г.Гумбольд, М.И.Иванин, т.б. ғалымдардың пікірлерін дамытып, жер қойнауында мұнай-газдың бар екендігін анықтады.

Орыс саяхатшылары мен ғалымдары басты назарын Солтүстік Каспий ойпа- ты мен Жайықтың Бұхар бетіне аудар- ды. Осы кезеңде Бұхар беттегі «әулие» оттар туралы хабарлар көпке белгілі болды. Әулие оттармен жергілікті қазақтар бұрыннан таныс болғанымен, оны пайдалана бастаған уақыты мұрағат деректерімен – ХІХ ғасырдың басына тұстас келді. Нақтылай түссек, Атырау облысындағы Мәтенқожа мекені «әулие» оттарды пайдаланудың алғашқы ошағы болып табылады. Мәтенқожа мекені Ойыл өзеніне жақын жердегі Бүйрек және Тайсойған құмдары аралығында, Калмыковтың оңтүстік шығысында 100 шақырым жерде орналасқан-ды.

ӘУЛИЕ ОТТАРЫ

Қазақ молдасы Мәтен ХІХ ғасырдың бас кезінде-ақ жергілікті халыққа мұнайды пайдаланудың жолдарын үйреткен. Одан арғы жерде, сондағы тұрғын қазақтар мұнайды керегінше жаратты. Қазақтар құдық қазып, жердің не судың үстіне шығып жатқан мұнайды алып, өз пайдасына жұмсаған. Бірақ, жергілікті халық оны кәсіп қылмай, тек түйе малының қотырына, адамның іші ауырғанда ғана ем үшін қолданады. Міне, осындай «әулие» оттардың хабарын естіген патшалы Ресей оны игеруге асықпады. Себебі, бұл уақытта олар 1806 жылдан бері Баку мұнайын «тонау» үстінде болатын. Ал, Орал облысындағы мұнайлы ауданның Бакуге қарағанда жақын екендігіне қарамастан, болашағы белгісіз еді. Дегенмен, Ресей өз ғалымдары бұл ау- данды да назарынан тыс қалдырмады. Бұрынғы зерттеушілердің ізімен келген географ, тау-кен инженері Н.А.Северцов және Борщев 1857 жылы Орал облысында мұнай мен газдың мол екендігін хабарлады. Олар өздерінің 1860 жылы тапсырған есебінде қазақ даласының батыс бөлігіне назар аудару қажеттігін ескертті. «Геологиялық зерттеу» атты 1857 жылы шыққан кітабында Н.Северцов Ембіде мұнай қорының бар екендігін айта келіп, оны өндірудің және тасымалдаудың қиын екендігін жазды.

ҚАРАШҮҢГІЛ, ИМАНҚАРА, ДОССОР!

1874 жылы тау-кен инженері Д.В.Кирпичников Каспий теңізінің Солтүстік-Шығыс жағалауы және Ембі өзені айналасындағы тұзды көлдермен мұнай кен орындарын зерттеп, Қарашүңгіл, Иманқара, До- ссор жөнінде өз пікірлерін білдірді. «Әсіресе, осы аталған үш мұнай кен орнының ішінен Доссор мұнайының көптігімен ерекшеленеді. Бірақ, су мен жол қатынасының жоқтығы оны игеруді қиындата түседі», - деп атап көрсетті. Бірақ, Д.В.Кирпичниковтың еңбегі, құнды пікірлері елеусіз қалдырылды. Тек 12 жылдан кейін, яғни 1886 жылы Жайық-Ембі аралығына тау-кен инженері К.Н.Новаковский жіберілді. Ол Ембінің Солтүстік Мәтенқожа, оңтүстіктегі Доссор, Ескене, Қарашүңгіл жерлерін тексеріп, аталған кен орындарына зерттеу жүргізді. Батыс Қазақстандағы кен орындарын өнеркәсіптік барлау алғаш Түркістанға теміржол салудың жолдарын іздестіруден бастады. Сөйтіп, 1890 жылдан бастап мұнай кен орындарына берілген бұрынғы зерттеулер қайтадан тексеруді қажет етті. 1892 жылы Рязань-Орал теміржолы қоғамы мен геологиялық комитеттің тапсырмасымен келген экспедиция геолог С.Н.Никитиннің басшылығымен алғаш рет кен орындарының құрылысын анықтау үшін барлау жұмыстарын жүргізді. Ұңғымаларды қолмен бұрғылау нәтижесінде Доссор, Ескене және Қарашүңгілдегі 12 мұнай ұңғымасының тереңдігі 7-9 метрге дейін жететіндігі анықталды. Бұл ұңғымалардан мұнай атқылай қоймады. Бірақ иісі ғана сезілді. Міне, осы хабар Ресей өнеркәсіп иелеріне де жетті.

Соның нәтижесінде 1892 жылы Доссорға, ал, 1894 жылы Қарашүңгілге байланысты іскер адамдардың алғашқы мәлімдемелері жинақталды. Сөйтіп, жекелеген іскер топтар бұл жұмысқа араласа бастаса, патшалы Ресей өкіметі бұрғылау-барлау жұмыстарының аяқталуын күтті.

1892 жылы Лебедев Доссорда мұнайдың көптігі жөнінде мәлімдеме жасады.

18 ҚАРАША - ҚАЗАҚ МҰНАЙЫНЫҢ ТУҒАН КҮНІ

1894 жылды бірінші мұнай серіктестігі ұйымдастырылды. Оны басқару Леманға жүктеліп, Ембі ауданының Доссор, Қарашүңгіл сияқты кен орындарында мұнай іздеу және барлау үшін 3 жылға келісім-шарт жасалды. Осы жылдың мамыр айында бұдан басқа да жерлер Леманға белгілі уақытқа дейін жалға берілді. Л.Н.Леман 1890 жылдан бастап Петербургте Орал облысында мұнай іздеу және кен орындарын салу ісін жүргізе бастады.

Осы қоғам ең алғаш рет Гурьевте 1898 жылы өз жұмысын бастады. Мекеменің басты міндеті Жайық-Ембі аймағындағы мұнай кен орындарындағы өзгерістерді дер кезінде орталыққа хабарлап тұру еді. Леман ұйымдастырған серіктестіктердің қоры ½ млн. сом болатын, ал, осы қаржы барлық қажетті жұмысты қамти алмайтын-ды. Сондықтан, өз қаржысын көбейту барысында Леман 1908 жылы өнеркәсіп иесі, капиталы 800 мың сомды құрайтын И.И.Стахеевпен бірігіп, «Ембі-Каспий» қоғамын құрды. Осыдан кейін Леман 1909 жылы Ресей өкіметінен мұнайды барлау ісін шетел азаматтарына беру құқығына ие болды. Соның нәтижесінде 1909 жылы алғаш рет Гурьевке «Желл» атты ағылшын серіктестігінің өкілдері профессор Истленнің бастауымен келіп, мұнайлы ауданның бір бөлігін сатып алды.

Леман Жайық-Ембі ауданында мұнайдың үлкен қоры бар екендігін дәлелдеді. Оның басшылығымен барлау-бұрғылау жүргізіліп, 1899 жылы 18 қарашада Қарашүңгілдегі №7 ұңғымадағы 40 метр тереңдіктен қара алтын бұрқағы атқылап, тәулігіне 12-25 тонна мұнай бере бастады. Бұл Қазақстан жеріндегі тұңғыш мұнай фонтаны еді. Қарашүңгіл мұнайы өзінің химиялық құрамы, сапасы жағынан Баку мұнайынан әлдеқайда сапалы, салмағы жеңіл, майы көп деп есептелінді. Ең бастысы бұрғылау жұмыстарын жүргізгенде 37, 109, 126, 148 метр тереңдіктен мұнай көріне бастады. Әрі тайыз, әрі сапалы мұнайдың табылуы туралы хабар талай іскер адамдардың назарын аударды. Сол кезде Қарашүңгіл Жайық-Ембі ауданындағы ең бай және жұмысшысы көп кәсіпшілік болып саналды. Мұнай фонтаны атқылаған кезде Н.Н.Леманның қарамағында 89 адам еңбек етсе, оның 40-ы қазақ болатын. Қарашүңгілдің осы кездегі жағдайын ауданға экспедиция құрамына келген Н.Г.Чернышевскийдің баласы М.Н.Чернышевский жазған-ды. Бұл экспедиция 1899 жылы тамыздың ІІ жар- тысында ұйымдастырылған еді. Оның құрамына М.Н.Чернышевскийден басқа әскери-инженер В.К.Фельдт, инженер С.В.Трубецкой т.б. кірді. Олар 24 қыркүйекте Индер көлінің жағалауына жақындап, Бай-Мөңке елдімекенінің үстінен өтіп, Грум-Гржимайло, т.б. басқаратын Ембі-Закаспий бірлестігі орналасқан Қошқар көлге келіп тоқтаған. М.Н.Чернышевский өз күнделігінде: «Біздер мұнай іздеуді 1899 жылы бастадық. 2 дюймдік / 1 дюйм = 0,0254 м/ скважинада 4 татар жұмысшысы және 1 десятник еңбек етуде» - деп жазды.

Сөйтіп, экспедиция мүшесі М.Н.Чернышевский Қарашүңгілді - қазақ даласындағы алғашқы мұнай кен орны екендігін дәлелдеді.

«Қазақ мұнайының тарихы» кітабы бойынша дайындаған:

Е.ҚОШАҚАНОВ

Қызығушылық танытқан инвесторлар үшін жуырда ашық есік күні өтеді деп жоспарланып отыр.

«Самұрық-Қазынаның» басқарма төрағасы Нұрлан Жақыпов пен «ҚазМұнайГаз» ҰК-ның басқарма төрағасы Мағзұм Мырзағалиев мұнайлы өңірге жұмыс сапарымен барып, өндірістік нысандарды аралады. Электр энергиясының тапшылығынан туындайтын қиындықтарды алдын алу мәселелерін талқылады.

Ел экономикасының күре тамырына айналған өңірдегі электр энергиясының тапшылығы өндірістік орындардың да жұмысын қиындатады. Биыл шілдедегі апаттық жағдай – осыған дәлел. Бүгін өңірге келген «Самұрық-Қазына» АҚ басқарма төрағасы Нұрлан Жақыпов Karabatan Utility Solutions компаниясының бу-газ турбиналық электр станциясын аралап, жұмысымен танысты.

Нұрлан Жақыпов, «Самұрық-Қазына» АҚ басқарма төрағасы:

- Karabatan Utility Solutions компаниясының бу-газ турбиналық электр станциясын кеңейтуді жоспарлап отырмыз. Осы арқылы «Ұлттық индустриалды мұнай-химия технопаркі» арнайы экономикалық аймағымен қатар облысты электр энергиясымен қамтуға мүмкіндік туады. Өндіріс нысандары ғана емес, бізге облыс тұрғындарының жайлы өмір сүргені де маңызды.

Былтыр қарашада іске қосылған тұңғыш интеграцияланған газ-химия кешенінде 105 мың тоннадан астам полипропилен өндірілді. Қазір кешен жұмысы профилактикалық жөндеуге тоқтатылған. Өйткені қондырғылардың барлығын іске қосу үшін әлемдік тәжірибеге сүйене отырып толық тексеру қажет.

Нұрлан Жақыпов, «Самұрық-Қазына» АҚ басқарма төрағасы:

- Мұндай өндіріс орыны әлемде саусақпен санарлық. Қазір бұл жердегі жұмысшылардың 90%-і – Қазақстан азаматы. Олардың бәрі – тәжірибелі, білікті маман.

«ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ басқарма төрағасы Мағзұм Мырзағалиевтің сөзінше, Атырау мұнай өңдеу зауыты биыл 7 айда шамамен 3,4 млн тонна мұнай өңдеген. Бұған қоса АИ-95 бензинін өндіру көлемі артты. Атырау мұнай өңдеу зауытын электр қуатымен толық қамту үшін газ турбиналы электр станциясын және Атырау жылу электр орталығынан электр беру желісін салу жоспарланып отыр. 18 тамызда кәсіпорындағы электр станциясының құрылысына қызығушылық танытқан инвесторлар үшін ашық есік күні өтеді.

Өткен аптада «Теңізшевройл» ЖШС-нің өкілдері Жылыой тұрғындарымен кездесіп, компанияның 2023 жылдың І жартыжылдығындағы негізгі қызметтік көрсеткіштері мен әлеуметтік бағыттағы атқарылып жатқан бағдарламалары туралы баяндап, халықты қызықтырған сауалдарына жауап берді. Баршаға мәлім, «Игілік» ерікті әлеуметтік инфрақұрылымдық және Әлеуметтік инвестициялар бағдарламаларынан басқа, ТШО биыл Жылыой ауданын дамыту бағдарламасын іске қосқан болатын. Осы бағдарламаның аясындағы ең алғашқы жоба – аудандағы білім деңгейін көтеруге бағытталған және балалардың сабаққа қызығушылығын арттыру үшін Құлсары қаласындағы №8 жалпы орта білім беретін мектептің базасында «STEAM» зертханасы ашылды.

Оған қоса, ауданымыздағы оқу озаты және әлеуметтік тұрғыдан әлсіз топтарына жататын 60 баланы Алматы қаласындағы Қазақстан-Британ техникалық университетінің жазғы лагеріне жіберді. Қазіргі кезде І лектегі 30 бала демалып келген.

Естеріңізге сала кетейік, ТШО бірнеше жыл бойы сәби сүйе алмай жүрген жұптар үшін экстракорпоральды ұрықтандыруды қаржыландырып келеді. Осы жиында компания биыл жұптар санын 25-ке дейін арттыратынын мәлімдеді.

Одан бөлек, биыл ТШО ауданымызға бірқатар демеушілік көмек көрсетті. Соның ішінде, мүмкіндігі шектеулі жандар үшін 6 орындық инватакси сатып алынып, мансап орталығына тарту етілді. Және 4 заманауи коммуналдық автокөліктерді аудан әкімшілігіне табыстады. «Кең Жылыой» мәдениет үйінде мәдени шараларды өткізу үшін ұлттық киімдермен және музыкалық құрал-жабдықтармен қамтылды. Биыл Атырау облысына және Жылыой ауданына 2 миллион АҚШ долларынан астам қаржылай көмек көрсетілді.

Басқосуға қатысқан жылыойлықтар компанияның өкілдеріне бірқатар сұрақтарын қойды. Олардың ішінде Теңіз кен орнында жұмысшыларды кезекті босату, микроқаржыландыру бағдарламасы және әлеуметтік мәселелерге қатысты тақырыптар қозғалды.

Ауданымыздың зейнеткері Қоныс Күрбенов те жұмыссыздық мәселесіне қатысты өз пікірін білдірді:

-Бүгінгі ТШО мекемесімен өткен кездесуде тұрғындар әлеуметтік мәселелерді көтерді. Тұрғындар өз ұсыныстарын білдірді. Мен де өз пікірімді білдірдім. Яғни, ТШО мекемесі Атырау облысына қайтарымсыз инвестиция құйып отыр. Осы инвестицияны қайтарымды негізге өзгертіп, осы қаржыға шағын өндіріс орындарын ашу керек. Өйткені ауданда шағын өндіріс ашу үшін қажетті материалдарды табуға болады. Бұл аудандағы жұмыссыздар санын азайтуға үлесі болады деп ойлаймын»,-деді зейнеткер.

Осы ұсынысқа жауап берген ТШО өкілдері Жылыой ауданын дамыту бағдарламасы іске қосылып жатқанын айтты. Сол бағдарлама аясында алдағы уақытта микроқаржыландыру жобасы да іске қосылады.

Сонымен қатар, жиын қатысушылары ауданымыздағы экология мәселесіндегі сауаттылықты арттыру, балалар ойын алаңдары туралы айтты. Осы сәтте аудан ақсақалдары балалар ойын алаңына қатысты өз пікірлерін білдіріп, балаларға алаңдарды күтіп-ұстауға үйрету қажеттілігін айтты.

«Ауданымызда балалар ойын алаңдары бар. Салып берген мекемелерге алғысымыз шексіз. Алайда, ойын алаңдағы жабдықтардың көбі бұзылған. Жас аналар балаларына ескерту жасамайды. Тәртіпке үйрететін – ана, зейнеткер», -дейді олар.

Тұрғындар тарапынан қойылған сұрақтар жауапсыз қалған жоқ. ТШО өкілдері жұмыстан босату үрдісі туралы айтты. Қазір кен орнында сегіз мыңнан астам жылыойлық жұмыс істеп, нан тауып жүр. Сондай-ақ Келешек кеңею жобасы аясында босатылған бір жылыойлықтың үлесіне өзге өңірлерден 17 жұмысшы келеді.

Жиын соңында сөз алған аудан әкімінің орынбасары Гүлнафис Айшуақова көтерілген мәселелер алдағы уақытта кезең-кезеңімен шешілуіне жұмыстанатындарын айтты. ТШО өкілдері осындай жиындардың жиі өтіп тұратынын айтты.

Дәл осындай жиындар Жылыой ауданының Жаңа Қаратон, Қосшағыл, Майкөмген, Тұрғызба, Ақкиізтоғай, Шоқпартоғай ауылдарында өтті. Осылайша шалғай ауыл тұрғындарының компания өкілдерінен өздерін қызықтырған сұрақтарына жауап алуға мүмкіндік алды.

Айнұр МЕЙРАМБАЙҚЫЗЫ

Атырау МӨЗ-де Tazalyq жобасы аясында жабық типтегі ағынды суларды механикалық әдіспен тазартатын қондырғыларды жаңғыртудың II кезеңі жалғасуда.

Еске сала кетейік, 2019 жылдан бері АМӨЗ-де тазарту қондырғыларының тиімділігін арттыруға және қаланың экологиялық жағдайын жақсартуға бағытталған Tazalyq жобасы жүзеге асырылуда. Жоба аясында механикалық тазарту қондырғыларын жаңғырту, нормативтік-тазартылған сарқынды су каналын реконструкциялау және булану алаңдарының бір бөлігін рекультивациялау жұмыстары қарастырылған.

Жаңғырту нәтижесінде тазарту қондырғыларының өнімділігі 2 есе артып, ары қарай биологиялық тазарту қондырғысына жіберілетін сарқынды сулардың құрамындағы мұнай өнімдерінің мөлшері шекті рұқсат етілген төгінділер (ШРТ) нормативіне сәйкестендіріледі деп күтілуде.

Механикалық тазарту қондырғыларында жүріп жатқан жұмыстардың I кезеңі аясында механикалық сусыздандыру ғимараты, мұнай шламдарына арналған резервуарлар, екі сорғы станциясы, құм ұстағышы бар тұндырғыш, трансформаторлық қосалқы станция және көбікпен сөндіру блогы секілді нысандар салынып, қайта жаңғыртылды. Атмосфералық ауаға кері әсерін тигізбеу үшін екі тұнба тоғаны мен құмұстағыш демонтаждалды.

Екінші кезең барысында ағынды суларды орташалау резервуарлары, насостық станция ғимараты, өзін-өзі шайғыш сүзгілер мен флотация блоктарын салу жұмыстары жалғасуда. Үшінші тұнба тоғаны мен мұнайбөлгішті демонтаждау жұмыстары аяқталды.

Механикалық тазарту қондырғыларын жаңғырту жобасы 2023 жылдың соңына дейін аяқталады деп жоспарланған.

Зауыт нормативтік-тазартылған сарқынды су каналын реконструкциялауға бағытталған жұмыстарын аяқтады. Қоршаған ортаны қорғау мақсатында ашық каналдың орнына құбырлар тартылды. Қазіргі уақытта каналды қалалық бас кәріздік насостық станцияға қосу жөнінде келіссөздер жүргізілуде.

Булану алаңдарының 1-2 секторын рекультивациялау бойынша жұмыстар аяқталуға жақын қалды. АМӨЗ-дің құбырын қалалық тазарту қондырғыларына қосу жобасына түзету енгізілуіне байланысты 3-4 секторды құрғату және рекультивациялау жұмыстары кейінге қалдырылады.

Еске сала кетейік, Tazalyq экологиялық жобасы Еуропалық қайта құру және даму банкінің (ЕҚДБ) қарыз қаражаты есебінен жүзеге асырылуда.

Жұмыссыздық – күн тәртібінен түспейтін ең өзекті мәселе болып тұр. Нақ іргеде орналасқан Теңіз кенішіндегі Үшінші буын зауытының құрылыс жұмыстары аяқталуына байланысты ірі мердігер мекемелердегі мыңдаған жұмысшының жаппай қысқартылуы онсыз да ең өткір мәселе боп саналатын жайтты одан әрмен күрделендіре түсті. Бір үйлі жанды, бала-шағасын бір өзі асырап жүрген азаматтар үшін бұл, әрине, қиынға соғып тұр. Өйткені, тамақ қымбат, коммуналдық төлемдердің бағасы да күн санап шарықтауда. Жылыой ауданы әкімдігінің «Теңізшевройл» компаниясына үнемі қойып отыратын бір талабы бар. Ол – Теңіз кенішіне осы жердің ауасын жұтып отырған жергілікті адамдардың басым бөлігін жұмыспен қамту. Бұл – жылда айтылып келе жатқан ұсыныс. Бірақ, мердігер мекемелер бұл ұсынысқа немқұрайлы қарайтын секілді.

Әсіресе, мүйізі қарағайдай, жалақысы көп мекемелер жергілікті тұрғындарды жұмыспен қамтуға келгенде маңайына да жолатқысы келмейтін сыңай танытады. Ол үшін қырық сылтау тауып, әйтеуір қызметтен қысқарту кезінде де жергілікті тұрғындарды бірінші «іліктіріп» жіберуде. Екі қолға бір күрек таба алмай, қайтсем отбасымды асыраймын деп амалы таусылғаннан ашынған тұрғындардың жағдайын аудан әкімдігі мен аудандық мәслихат жақсы біледі. Аудан әкімі мен мәслихат депутаттарына жұмыссыздығына шағымданып келетін тұрғындар өте көп.

Осы мәселе бойынша Теңіз кенішіндегі мекеме басшыларымен бетпе-бет жүздесіп, талқылау үшін өткен аптада аудан әкімінің орынбасары Гүлнафис Айшуақова мен аудандық мәслихат депутаттары кенішке арнайы барды. 

Теңіз вахталық қалашығындағы кездесуді Гүлнафис Аязберікқызы ашып, жүргізіп отырды. Алдымен аудандық мәслихат төрағасы Қанат Мыңбаев сөз алды. Ол ауданымыздағы жылдан жылға көбейіп бара жатқан жұмыссыздар қатары мен осыған орай орын алып отырған күрделі ахуал туралы баяндады.

Мәслихат төрағасы сөз арасында жылыойлықтардың үлес салмағы аз мекемелер мен, керісінше, жергілікті халықты көбірек қамтып отырған компаниялардың атын атап, түсін түстеп берді. Біраз мекеменің жұмыссыздық мәселесіне немқұрайлы қарайтыны осы басқосуда да аңғарылып тұрды. Өйткені, көптеген мекеме басшысы маңызды кездесуге өздері келмей, өкілдерін жіберген. Бұған дейін белгілі болғандай, Теңіз кеніші басындағы жүздеген мекемеде жұмыс жасайтын Жылыой ауданы тұрғындарының саны өте аз. Мысалы, 600 адам жұмыс жасайтын ірі мекеменің бірі «Гате ИНШААТ»-та қазіргі таңда тек 14 қана жылыойлық азамат жұмыс жасайтын болып шықты. Ал «Даларо» компаниясындағы 812 қызметкердің 43-і ғана – жергілікті тұрғындар.

«Велесстрой» мекемесіндегі жұмысшылардың 3 пайызын ғана жылыойлықтар құрайды. «НовусБолашақ» мекемесіндегі 4 мыңға жуық адамның 391-і ғана – жергілікті халық. Ал «Сенімді Құрылыс» компаниясында 7 мың адам жұмыс жасаса, соның 1бір мыңы ғана – жылыойлықтар. Бұл ірі мекемелердегі ахһуалдан келтірілген мысалдар ғана.

Депутаттар мұның себебін сұрағанда, қашан да дайын тұратын бір жауап – «жылыойлықтардың бұл мекемелерде жұмыс жасауына мамандықтары сәйкес келмейді-мыс». Жұмысқа алғысы келмейтін басшылардың сылтауына қарасаңыз, «ауданда инженер, энергетик мамандар жоқ-мыс». Сонда жұмыс таба алмай жүрген жоғары білімді, дипломды жастар қайда?

Бұдан соң Жылыой аудандық мәслихатының депутаты, мамандығы гинеколог-акушер дәрігер Сәуле Мамбетова сөз кезегін алды:

-Бүгін Жылыой ауданы халқының, елдің аманатын айтқалы келдік. Өйткені, осы өндірістік база аудан орталығынан 100 шақырымдай жерде орналасқан. Халықтың көбі қазір – жұмыссыз. Азық-түлік бағасы күннен-күнге өсіп жатыр, ауданда отбасын, бала-шағасын асырау қазір өте қиын жағдайда. Сонда ауданымызда ағаш кесуші, жұмысшы мамандықтарын игерген жандар жоқ па? Қаншама жастарымыз жұмыссыз жүр. Сәуір айынан бері сіздерге депутаттық сауал жолдап, алдарыңыздан өтіп келеміз. Міне, «Гате ИНШААТ» компаниясы басшыларымен бұған дейін өзім халық қалаулысы ретінде жеке кездесіп, жергілікті жылыойлықтарды жұмыстан босатпауға, мүмкіндік болса, жұмысқа көбірек қабылдауын өтінген болатынмын. Өздеріңіз көріп тұрғандай, ешқандай өзгеріс жоқ. Сіздер басқа елден, басқа облыстан келіп, вахталық әдіспен 14-28 күн жұмыстарыңызды жасап кетесіздер. Ал осы жердің экологиялық лас ауасын, уын жұтып қалатын – жылыойлықтар. Өңірімізде ауру көбейді,- деді депутат.

Халық қалаулысының айтуы бойынша, өндірісі көп ауданымыздағы қоршаған ортаның нашарлығынан қатерлі ісік ауруына шалдыққан науқастардың саны өскен. Тіпті соңғы бір жылдың ішінде 10 бала осындай қатерлі дертпен тіркеуге алынған. Ер ертеңі боп саналатын келешегіміз – жас балалардың айықпас науқасқа шалдығуы қасіретті жағдай. Ересектер мен әйел адамдар арасындағы қатерлі ісік ауруларының көбеюін де осы экология мәселесімен байланыстырды дәрігер. Мұндай аурумен ауыратындар саны 400-ден асып кеткен. Бір әйел Теңіз кенішіндегі мекемеде Ақтау қаласынан келіп еден жуушы боп жұмыс жасап, 200 мың теңге айлық алады екен.

-Сонда Жылыой ауданында еден жуушы боп жұмыс жасай алатын адам жоқ па? Қымбатшылық кезде отбасын асырай алмай отырған кез-келген әйел мына іргеміздегі мекемеге барып осындай жұмысты атқара алады ғой. Осындайда көпшілік айтатын «таныс-тамыр» тақырыбының жылт ете қалатынын аңғарамыз. «Бір мекемеге басқа өңірден жұмысқа қабылдайтын маман келеді де, артынан 100 шақты адамды ертіп келеді» дейтін сыбыс бар. Халық айтса, қалт айтпайды. Қазір біз естіп отырған ақпаратқа таңғалып отырмыз. Өз жеріміздегі Теңіз кенішінде жұмыс жасайтын жылыойлықтардың үлесі тек 1-5 пайыз деген не масқара?! Халық осы жердің ауасын жұтып, суын ішіп отырған соң осы жерде, өз туған жерінде жұмысқа орналасуы керек! Алдында біз Астана қаласына форумға бардық. Осы жұмыссыздық мәселесі жөнінде айтылған хатымды Премьер Министр Әлихан Смайлов пен «Аманат» партиясының төрағасы Ерлан Қошановтың алдына қойдым. Біздің талабымыз – жұмысқа осы жергілікті жердің халқын қабылдауларыңыз керек. Қазіргі таңда болып жатқан қысқарту мәселесінде де ауданның тұрғындары ең соңынан босатылуы керек,-деді Сәуле Мамбетова.

 Гүлнафис Айшуақова «Сичим» мекемесінің Батыс Қазақстан облысының Ақсай ауданында мердігер мекемесі ашылып жатқанын, ол жақта да жылыойлықтарды жұмысқа тартуға жұмыстанып жатқанын айтып, ризашылығын білдіре кетті. Ол «аудандағы жастардың еңбек өтілі жоқ» деп сылтауратқан мекеме басшыларына ұсыныс айтты. Жаңадан жоғары оқу орнын бітіріп келген жас мамандарға тәлімгер бөліп, сол арқылы жұмысқа қосылуына ықпал етулерін сұрады. Алдағы уақытта бос жұмыс орындары ашылған жағдайда, алдымен жергілікті тұрғындардың қамтылуын қадағалап, назарда ұстайтындарын жеткізді.

Мердігер мекемелердің үстінен тұрғындардың арыз-шағымдары күнделікті түсіп тұратынын тілге тиек етті. Олардың айтатындары тағы да сол – жұмыссыздық мәселесі. Сондай-ақ, аудан әкімі орынбасары пробация тізімінде тұрған адамдар мен мүмкіндігі шектеулі жандарды жұмысқа қабылдау мәселесі де ақсап жатқанын айтты. Гүлнафис Аязберікқызы бұл мәселелер шешімін таппаса, құқық қорғау органдарына шағымданатынын жеткізді.

Аудандық мәслихат депутаты Сымбат Абдрахманова сөз сөйледі. Ол ауданда жұмыс таба алмай қиналып жүрген азаматтардың кіндік қаны тамған жерге маңдай тері де сіңуі керек екенін баса айтты. Алғаш Теңіз кеніші ашылғанда, бөрігін аспанға лақтырып қуанған да осы жылыойлықтар екенін айтып, олардың бірінші кезекте жұмысқа қабылдануын сұрады. Биылғы жарты жылдың өзінде ауданымызда жұмыссыз ретінде 3687 адам ресми тіркелген. Бұлардың ішінде «күнімізді қалай көреміз?» деп Теңіз кенішіне үмітпен қарап отырған жандар қаншама?

Перизат ҚИЗАТОВА,

тілші

6 шілде күні «АМӨЗ» ЖШС-де мұнай өнімдерін шығару жұмыстары жанданды.

3 шілде күні сыртқы желілерден электр энергиясының толықтай өшірілуі салдарынан («МАЭК» ЖШС-дегі №1 энергетикалық блок жұмысының апатты тоқтауына байланысты) зауыт жұмысы апатты түрде тоқтаған болатын.

Қазіргі таңда баяу кокстеу қондырғысанан басқа өндірістің барлығы штаттық режимде жұмыс істеп тұр. Баяу кокстеу қондырғысында апатты тоқтау салдарынан бітеліп қалған жабдықты тазалау жұмыстары жүргізілуде. Бұл қондырғы шикі кокс өндіруге арналған, мұнай өңдеу және мұнай өнімдерін шығару көлеміне әсер етпейді. Қондырғыны іске қосу 9-шы шілдеге жоспарланған. АМӨЗ зауыт резервуарларындағы қор есебінен әлеуметтік маңызы бар мұнай өнімдерін жөнелтуді жалғастырғанын атап өткен жөн. 1-6 шілде аралығында кәсіпорын:

 АИ-92 автобензинін – 24 мың тонна;

АИ-95 автобензинін – 9 мың тонна;

Дизель отынын – 40 мың тонна;

Әуе отынын – 3 мың тонна көлемінде жөнелтті.

Еске сала кетейік, 3 шілде күнгі сағат 17:25-те зауыт жұмысы «МАЭК» ЖШС жылу электр стансасында орын алған апаттан кейін тоқтатылған еді. Технологиялық регламентке сәйкес апатты жағдайдың алдын алу мақсатында электр энергиясының сыртқы желілерін толық қалпына келтіргенге дейін зауыттың отын желісі факелге жіберілді. 3 шілде күні сағат 19:35-те KEGOC АҚ тарапынан электр энергиясын беру процесі қалпына келтірілді. Қазіргі таңда зауыт штаттық режимде жұмыс істеп тұр.