Мұнай

Биылғы ақпан айында аудан қалың түскен ақтүтек қар мен ақшұнақ аязбен арпалысып жатқанда жұмыссыз жүрген жандар да ашуға мініп, аудан әкімдігінің алдына жиналғаны аян. Кейін аудандық «Кең Жылыой» мәдениет үйінде осы мәселеге байланысты алқалы жиын өтті. Онда аудан әкімі Жұмабек Қаражанов өңірде қос жобаның жүзеге асатынын алға тартты. Соның бірі – Теңіз кенішіндегі газды бөлу кешенінің құрылысы. Жақында республикалық бұқаралық ақпарат құралдары Теңіз кен орнындағы осы кешенді салатын компанияның атын жарыса жазды. Біз көп алысқа бармай-ақ, «Нефть и газ Казахстана» телеграм-арнасының хабарламасына сілтеме жасаған өңірдің «Ақ Жайық» сайтының ақпарына сүйендік.

Онда «ЕРС-келісім шарты итальяндық Tecnimont компаниясы басқаратын консорциумге берілді» - делінген. Ресми деректер «Upstream Online» мәліметіне сүйенеді. Онда келісім шарт құны 2 миллиард доллардан асатыны айтылған. Жобаға қол жеткізу үшін Оңтүстік Корея елінің «Hyundai Engineering» және испандық «Tecnicas Reunidas» компаниялары да таласқа түскен көрінеді. Бірақ жеме-жемге келгенде «Hyundai Engineering» құрылыс құнын оңтайландыру мәселесін талқылау кезеңінде үміткерліктен шығып қалған.

Мамандардың түсіндіруінше, болашақта салынатын газды бөлшектеу кешені – Теңіз кенішінен өндірілетін газдан этанды бөліп алуға бағытталған жоба. Ол биылғы наурыз айында Атырау аймағынан басталған полиэтилен өндіру зауытының шикізаты ретінде өндірілетін болады. Зауыт іске қосылса, жылына 1,25 млн. тонна полиэтилен шығаратын болады. Бүгінде бұл жобаға 7 млрд. доллар инвестиция құйылды. Ал Теңіз кенішіндегі кешенге келсек, қуаттылығы жылына 9,1 миллиард текше метр құрғақ газды құрайды және онда 1,6 миллион тонна этан өндіріледі деп жоспарланған. Ал жобаның операторы – «KMG Petrochem» компаниясы саналады. Жыл басында жұмыссыздарды жұбатқан ірі жоба жүзеге асса, шынымен де, қос қолына бір кәсіп көзін таба алмай жүрген біраз жылыойлықтарды жұмыспен қамтуға жәрдемдесері белгілі.

Е.ЕСЕНОВ

Сәуір басталғалы жаһанда экономикалық дүрбелең туып жатқаны жасырын емес. Бұл оқиғалар Қазақстанды да айналып өтпейтінін көрсетіп отыр. Әсіресе, ел экономикасының тірегі саналатын шикізат – мұнай бағасы құлдырап жатыр. Жағымсыз құбылыс әрі қарай жалғаса бере ме, әлде бәрі уақытша процестер ме? Kazinform тілшісі сарапшылармен бірге «қара алтын» құнының келешегіне қатысты байлам жасап көрді.

Қазақстан қанша пайда тауып отыр?
Сонымен, Лондондағы ICE биржасында Brent маркалы мұнайдың маусым айына арналған фьючерстері 4%-ға арзандап, 60,34 доллар болды. Бағаға Дональд Трамптың қытай тауарына 104%-дық баж салығын енгізуі (көп өтпей 125%-ға дейін көтерді) әсер етті. Қазір де бір баррель мұнайдың бағасы 60-65 доллар арасында ауытқып тұр. Құлдырау жалғасуы мүмкін, өйткені Goldman Sachs секілді ұйымдардың сарапшылары Brent маркалы мұнай 2026 жылдың аяғында 40 доллар болуы мүмкін екенін айтуда.

Brent 2021 жылғы наурыздан бері алғаш рет 61 доллардан төмен бағаға саудаланып жатыр. Бұның Қазақстан экономикасына кері әсері бар дедік. Неге? Мәселен, ұлттық валютамыз – теңге 3 күн бұрын мұнай бағасының төмендеуіне байланысты бірден 13 теңгеге арзандады. Ұлттық банк оны АҚШ-тың салық саясатымен, мұнай бағасымен түсіндірді.

Ал 2025-2027 жылдарға арналған республикалық бюджетте мұнай бағасы барреліне 75 доллар, ал доллар курсы 470 теңге деп бекітілген еді. Бірақ жағдайды көріп отырмыз, 9 сәуірде Үкімет мұнай бағасы 60-55 долларға дейін төмендеген хәл үшін даму сценарийін шұғыл дайындап жатқаны мәлім болды. Бұл туралы Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин айтқан.

Жұманғариннің сөзінше, Үкіметтің қандай шығынды қысқартатыны туралы жоспары бар. Бірінші кезекте министрлікке тиесілі ұйымдар, қызметкерлер саны қысқарады. Қызметкерлер санының көбеюіне мораторий жарияланады. Жаңа ғимараттар, құрылыстар және осы тәрізділер де бар.

Көрдіңіз бе, елімізде мұнай-газ саласынан түсетін түсім бюджеттің қомақты бөлігін құрайды. Мемлекеттік кірістер комитетінің дерегіне сенсек, 2024 жылы елдегі мұнай экспорты рекордтық көрсеткішке (71 млн тонна) жетті. Экспортталған мұнайдың номиналды бағасы 43 млрд долларды құрады. Дегенмен жылдан-жылға Ұлттық қорға түсетін салық түсімдері азайып жатыр. 2024 жылдың 10 айында мұнай-газ саласынан қорға 7 млрд доллар түскен. Бұл 2023 жылдағы 10 аймен салыстырғанда 10 пайызға кем. Ендігі ахуалдар осындай жағымсыз жағдайларды қайталауы мүмкін.

Елімізде сұйытылған мұнай газының (СМГ) көтерме бағасы жарты жылда бір рет қаралады. Өткен жылдың 1 шілдесінен бастап баға көтерілді. Энергетика министрлігінің хабарлауынша, СМГ-нің тоннасына шекті көтерме баға 40 320 теңгеден 45 158 теңгеге дейін өскен. Былтыр қараша айында министрлік өкілі аталған мәселеге байланысты баға көрсеткішін қайта қарау керектігін айтқан болатын.

Сол уақытта СМГ өндірісінің өзін­дік құны тоннасына 60–70 мың теңге аралығында болғанымен, шекті кө­терме баға тоннасына 45 158 теңге деп бекі­тілді. Министрлік осы жылдың 1 қаңтарынан бастап өзгеріссіз қалдыру туралы бұйрық жобасын жариялады. Ол бұйрық биыл 30 маусымға дейін тұрақты сақтал­ады. Өйткені бағаның өзгеруі зауыттардың да шығынға ұшырауына әкелді (зауыттар тон­насына 20 000–25 000 теңгеге шығындалады).
2025 жылдың 1 ақпанынан бастап еліміз­дің бірқатар өңірінде автогаздың бөлшек саудадағы бағасында да өзгерістер болды. Астанада литрі 82 теңгеден 102 теңгеге, Алматы қаласында 89 теңгеден 102 теңгеге дейін көтерілді. Атырау және Ақтөбе облыстарында баға 59 теңгеден 77 теңгеге қымбаттады. Нарықтағы бағаның жоғарылауына бірнеше себеп бар, оның маңыздылары – СМГ өндірудің өзіндік құнының жоғары болуы және рентабельділіктің төмендеуі.
Жақында Энергетика министрлігі мен «Теңізшевройл» ЖШС келісімге қол қойды. Тараптар жүргізген келіссөз нәтижесінде жыл сайын ішкі нарыққа сұйытылған газ жеткізілмек.
«Келісімнің жасалуы – республиканың сұйытылған мұнай газына деген ішкі қажетті­лігін қамтамасыз етудегі маңызды қадам. «Теңізшевройлдан» жеткізілетін кепілден­діріл­ген газ ішкі нарықтағы тапшылықты азайтуға, осы өнімді тұтынушылар үшін қолайлы жағдай жасауға мүмкіндік береді», деді Энерге­тика вице-министрі Әлібек  Жамауов.
ТШО бас директоры Кевин Лайонның сөзінше, «Теңізшевройл» осы стратегиялық маңызды саладағы әлеуетті мүмкіндіктерді зерттеу үшін Қазақстанмен ынтымақтастықты жалғас­тырады. «Біз Энергетика министрлігінің мақ­сат­тарына қолдау көрсетеміз, елдің өнер­кәсіп­тік және экономикалық дамуына өз үлесі­міз­ді қосуға тырысамыз», дейді Кевин Лайон.

АСТАНА. KAZINFORM – Каспий құбыр консорциумы-1 шығарылатын айлақ қондырғысын іске қосты. Бұл туралы Каспий құбыр консорциумының баспасөз қызметінен мәлім етті.

- Жүзеге асырылған кезектен тыс куәландыру нәтижесінде «Ресей теңіз кеме қатынасы тізілімі» ФАМ шешіміне сәйкес РС №010784 КҚК-1 шығарылатын айлақ қондырғысы қалпына келтірілді, - деп нақтылайды компанияның баспасөз қызметінен.
Осылайша, мұнай жөнелту КҚК-1 шығарылатын айлақ қондырғысы және КҚК-3 шығарылатын айлақ қондырғысы арқылы жүзеге асырылып жатыр.

Компания КҚК-2 шығарылатын айлақ қондырғысы қашан іске қосылатынын қосымша хабарламақ.

Бұған дейін Энергетика министрлігі Каспий құбыр консорциумы (КҚК) жүйесіне қазақстандық мұнайды қабылдауға ешқандай шектеу жоқ екенін хабарлаған еді.

АСТАНА. KAZINFORM – АҚШ президенті Дональд Трамп әлем елдеріне сауда тарифтерін көтерген соң мұнай бағасы төмендеп кетті. Өз кезегінде бұл Қазақстан экономикасына қалай әсер етпек? Мұнай және газ саласының сарапшысы Асқар Исмаиловтың сөзінше, бағаның құлдырауынан ел экономикасы сөзсіз зардап шегеді.
Бөлісу:
 
Фото: А. Исмаиловтың жеке мұрағатынан
– Қысқа мерзімді перспективада бұл ең алдымен мемлекеттік бюджет кірісінің азаюына алып келеді. Себебі пайдалы қазбаларды өндіруге салынатын салық, экспорттық баж салығы және мұнай компанияларынан түсетін дивидендтер кемиді. Ал валюталық түсімнің қысқаруы теңгеге девальвациялық қысым түсіріп, саланың инвестициялық белсенділігіне де кері соғуы мүмкін, – дейді маман.

Бірақ бұл жағдай тек қауіп емес, стратегиялық бетбұрыс жасауға да мүмкіндік. Сарапшы бағаның төмендеуі ел ішінде өңдеу саласын жедел дамытуға түрткі болуы керек екенін жеткізіп, бюджет пен Ұлттық қор жайына да тоқталды.

– Бюджет пен Ұлттық қор мәселесіне келсек, бағаның қысқамерзімді ауытқуы, әрине, кіріске әсер етеді. Бірақ Ұлттық қор дәл осындай сәттер үшін құрылған, яғни, тек жинақтауға емес, жағдайды реттеп отыру үшін де қажет. Маңыздысы – қор «жыртығымызды жамауға» ғана емес, құрылымдық реформаларды қолдау мақсатында пайдаланылуға тиіс.

Бұл тұрғыда біз тек «қалай аман қаламыз» деген сценариймен шектелмей, «қалай пайда көреміз» деген сценарийге көшуіміз керек. Егер мемлекет пен бизнес реактивті емес, проактивті түрде әрекет етсе, бағаның төмендеуі жаңа салаларды іске қосатын бастамаға айналуы мүмкін, – деді Асқар Исмаилов.

Мұнай бағасының құлдырауы әрі қарай жалғаса бере ме, әлде бәрі уақытша процестер ме? Бұған дейін Kazinform тілшісі сарапшылармен бірге «қара алтын» құнының келешегіне қатысты байлам жасап көрген еді.

Жем өзені арнасынан асып, Жылыой ауданы орталығының бір бөлігін су басқан күнге 5 сәуір күні  бір жыл толады. 
Жылыой ауданының су басқан Құлсары қаласының тұрғындарына көмек көрсетуге 2 млрд теңге бөлген алғашқы компаниялардың бірі  "Теңізшевройл" ЖШС  болды. Апатпен күресу үшін компания халықты қорғау және инфрақұрылымды қалпына келтіру үшін қажетті ресурстар мен арнайы техниканы да бөлді.  
2024 жылғы 6 сәуірге қараған түні ТШО компаниясы Жылыой ауданының 7000-нан астам тұрғынын теңізде мердігерлік компаниялардың вахталық кенттеріне эвакуациялауды ұйымдастырды. Тұрғындар барлық қажетті заттармен қамтамасыз етіліп, маусым айында үйлеріне оралды.
Екі айдың ішінде ТШО Құлсарыға 100-ге жуық арнайы техника жіберді, сондай-ақ, жұмысшыларды тамақтандыруды ұйымдастырды. Жұмыстарды үздіксіз орындау үшін ауданға 550 мың литрден астам жанар-жағармай материалдары тегін жеткізілді.
"Теңізшевройл» әрдайым қиын кезеңдерде жергілікті қауымдастықтарды қолдауға тырысады. Осы сәттерде біз жергілікті билікпен күш-жігеріміз бен ынтымақтастығымыз апаттармен күресуге қалай көмектесетінін көреміз. Біз мыңдаған қызметкерлеріміз тұратын және жұмыс істейтін, сондай — ақ  қызметіміз жүзеге асырылатын өңір тұрғындарының әл-ауқаты мен қауіпсіздігіне үлес қоса алатынымызды мақтан тұтамыз", - деп атап өтті ТШО құқықтық қамтамасыз ету департаментінің бас менеджері Әсет Құрманбаев. 
ТШО қызметкерлері мен олардың отбасылары гуманитарлық көмек жинауға белсенді қатысты. Бір күнде 4,5 тоннадан астам көмек жиналды, оның ішінде жеке гигиена заттары, ойыншықтар мен кітаптар зардап шеккендерге Теңіз кен орнына жіберілді.
Сондай-ақ, компания Сарыөзек өзенінің бойында ұзындығы 8 шақырымнан асатын бөгет салды, бұл қадам қаланы тасқын сулардан тиімді қорғауға мүмкіндік берді. Құрылысқа 100-ден астам қызметкер мен 60 бірлік техника қатысты.
ТШО Құлсары қаласындағы қалыпты өмірді қалпына келтіруге белсенді көмектесті. Компания сорғыларды, вакуумдық машиналарды және суды, басқа да арнайы техниканы ұсынды. Ауыз су тапшылығына байланысты 24000 литр бөтелкедегі су жеткізілді, ол көп балалы отбасыларға, балалар мен қарттарға таратылды.

2-4 сәуір аралығында Атырауда 22-ші Солтүстік-Каспий өңірлік «Atyrau Oil&Gas» мұнай-газ көрмесі және 22-ші Солтүстік-Каспий өңірлік құрылыс және интерьер көрмесі «AtyrauBuild» өтуде.

Биыл көрмеге Австрия, Германия, Италия, Қазақстан, Қытай, Нидерланды, БАӘ, Пәкістан, Ресей және Сингапур сынды 10 елден 97 компания қатысып отыр. Олардың ішінде 61%-ы алғаш рет қатысып жатқандықтан, бұл көрменің маңыздылығын арттыра түседі. Жаңа қатысушылар қатарында ARCONMET, Beruseal Caspian, Caspian Resources & Technical Services, IEC ENERGY GmbH, PCA POWER KZ, SDM Lifting және басқа да компаниялар бар.

Сонымен қатар, көрме аясында мұнай-газ саласына арналған заманауи техникалық шешімдер мен жабдықтар ұсынылатын кең ауқымды көше экспозициясы ұйымдастырылған.

Көрмеде ерекше назар Италияның 18 өндірушісіне аударылады. Олар өз өнімдері мен технологияларын ұлттық павильон аясында таныстырады.