Өзекті

Биылғы жылды Мемлекет басшысы «Жұмысшы мамандықтар жылы» деп жариялауы тегін емес. Өйткені, «алма піс, аузыма түс» деп Үкіметке алақан жайғаннан гөрі екі қолымен көп іс тындыруды жөн санаған жандар арамызда аз емес. Ендеше, солардың абыройын асқақтатып, беделін биіктету арқылы азаматтарға қарапайым еңбектің құндылығын дәріптеу маңызды. Міне, Президент Қасым-Жомарт Кемелұлының да көздегені осы болса керек. Сондықтан, біз бүгін өзіміздің Атырауда дәретхана қағазын шығарып жүрген Артур Әбілқайыровтың еңбегін елге етене таныстырғанды құп көріп отырмыз, деп хабарлайды AtyrauPress тілшісі.

Жұмысшы мамандығының маңызы зор

Дәретхана қағазын жасаудың қыр-сырын жақырынақ білу үшін қаладағы «Химпоселок» аталып кеткен ықшамауданнан орын тепкен өндіріс цехына жол тарттық...

Артурдың айтуынша, мұндай кәсіпті ол табыс табу мақсатында емес, отандық өндірісті дамыту үшін қолға алған.

«Президенттің жұмысшы мамандықтарына зор маңыз беріп отырғаны – қуантарлық жайт. Себебі, қазір көп адам, әсіресе, жастар жағы жеңіл жұмыс жасағанды жақсы көреді. Ондай жағдайда кім елімізде өндіріспен айналысады? Бұлай жалғаса берсе, біз әбден импортқа иек артып аламыз ғой. Атыраудың да мұнайы мәңгілік емес, ол да бір күні сарқылады. Сонда болашаққа не қалдырамыз? Міне, сондықтан да мен қанша қиын болса да отандық өнімді өрістетуге бар күшімді салып жатырмын. Бірақ, бір адамның қолынан не келеді? Яғни, біз өзімізде жасалып жатқан заттарды ең алдымен өзіміз қолдануымыз керек. Шүкір, отандық өнімге жанашырлық білдіріп, Атырауда жасалған дәретхана қағазын пайдаланып жүргендер баршылық. Бірақ, көп емес. Өйткені, мен шығарып отырған өнім өте сапалы болғандықтан, бағасы да соған сәйкес. Сондықтан көбісі құны төмен ресейлік немесе қытайлық қағазды сатып алып жатады. Қалай болғанда да, қос бүйірден қымбатшылық қысқан заманда халық сапаға емес, қалтаға қарап көсілуде. Жалпы, дәретхана қағазы тұрмысқа қажетті зат болып табылады. Оны алыстан арбаламай-ақ өзімізде де өндіруге болады. Мен осы бастаманы өзімнің туған жерімде жүзеге асыруды жөн көрдім» дейді ол.

 

Расымен де, кейіпкер сөзінің жаны бар. Қазір кәсіпкерлердің көбісі дайын өнімді саудалаудан әрі аспайды. Алақандай Атыраудың өзінде әр аялдама сайын дәріхана, стоматология кабинеті мен тез тағам дайындайтын дүңгіршік кездеседі. Ал, өндіріс орындары қайда? Тіпті, бұрын көше бойында тізіліп тұратын етік жөндейтін орындардың өзін қазір зорға іздеп табамыз. Осындайда, Артурдың мемлекеттен еш көмек күтпестен және шикізаттың тапшылығына қарамастан отандық кәсіпті дөңгелетіп отырғанына қайран қалмасқа болмайды.

Инженер-механиктен басталған жол

Артур Атырау политехникалық институтын инженер-механик мамандығы бойынша тәмамдаған. 2003-2009 жылдары «Эмбамұнайқайрат» мекемесінде қауіпсіздік техникасының маманы, кейін цех басшысы болып жұмыс жасаған. Сөйтіп жүргенде аталған компания банкроттыққа ұшыраған. Осылайша, ол жеке кәсіп ашуға бел буған. Бағына орай, ол кезде ата-анасының жеке азық-түлік дүкені болған екен. Біраздан соң кейіпкеріміз Химпоселоктан жер алып, бизнеске бет бұрады...

- 2010 жылы азық-түлік дүкенін салдық. Бұрын бұл жерде «Салтанат» деген дүкен болыпты. Ендеше, жаңа дүкенге де жергілікті жұрт үйреніп қалған атауды қоя салдым. Екінші кәсіп ретінде көлік жуу орталығын ашқым келіп жүрді. Бірақ, уақыт өте келе оған сұраныс төмендеп кетті. Ал, шығыны – шаш-етектен. Бұл шамамен 2015-жылдар болатын. Осылай жүргенде ойыма жақсы бір идея келді: ешқашан сұраныстан түспейтін дәретхана қағазын неге шығармасқа? Алайда, оны іске асыру үшін көп қаражат керек болды. Амалсыз, астымдағы «Тойота Хайлюкс» маркалы темір тұлпарымды сатып, оның ақшасын өндіріске қажетті құрал-жабдыққа жұмсамақ болдым, - дейді ол.

 

Оның алдында екі таңдау тұрды: дайын қағазды кесіп, қаптайтын станок немесе дәретхана қағазын толығымен жасап шығаратын құрылғы алу. Шетелден шикізат алып Қазақстанда құрастырған көлікті отандық деуге келмейді ғой. Ендеше, бұл жерде де солай. Сондықтан Артур екінші жолды таңдады. Яғни, толыққанды өнімді өз қолымен жасап шығаруды жөн көрді. Сөйтіп, қажетті құрылғыны іздеп ол 2018 жылы Тараздан бір-ақ шықты! Іздегені табылды, бірақ өте аянышты күйде. Иесі оны алдымен 25 мың, кейін 18 мың долларға саудалапты. Ал, Атырауға әкелу үшін 650 мың және құрастыруға 800 мың теңге кеткен. 

Бұрын-соңды мұндай күрделі құрылғымен жұмыс жасап көрмеген Артур бастапқыда өте қиын болғанын айтады. Осы кезде ған нағыз қара жұмыстың қыр-сырына қанығуға тура келіпті. Себебі, ер азамат қашан да бастаған ісін соңына дейін бітіруі керек! Әйтсе де, бәрібір осы құрылғыны тауып берген делдалдың көмегіне жүгінбеске болмапты. Ал, ол өз кезегінде цехты толық іске қосу үшін 2 млн теңге (үш ай Атырауда жүріп-тұруға кететін шығынды есептемегенде) сұрапты. Амал жоқ, кейіпкеріміз оған да келіскен. Өйтпегенде ше? Егер жаңа құрылғы алса, ол бұдан да қымбатқа шығар еді. Бірақ, мұның бәрі текке кетпеді. Батыл бастаманы жүзеге асыру барысында Артур көп нәрсені үйренгенін жасырмайды. Яғни, дәнекерлеуші, ұста секілді қарапайым жұмысшы мамандықтарының мән-маңызын түсінгендей болыпты. Ақыры, 2019 жылы көптен күткен дәретхана қазағын шығаратын цех та есігін айқара ашыпты...

«Токарь да, электрик те, слесарь да болдым»

Артурдың айтуынша, өндірісті игеру оған оңайға соқпаған, көп еңбектенуге және тер төгуге тура келген. Өйткені өндіріс үнемі назар аударуды, оған күтім жасауды қажет етеді, оның ерекшеліктерін, қыр-сырын, ұсақ-түйегін білу керек, ал бұл жылдар өте келе ғана келеді.

– Үнемі электр қозғалтқыштарын, подшипниктерді, механикалық құралдарды күтіп ұстау жұмыстары жүргізіледі. Сондай-ақ, өндіріс сумен, газбен, электрмен жабдықтаумен тығыз байланысты, коммуналдық қызметтер үздіксіз қамтамасыз етілуі керек – онсыз болмайды. Өндірісте жұмыс істегенде токарьлармен, электриктермен, слесарьлармен жақын араласуға тура келеді. Сонымен қатар, қосалқы бөлшектер сататын кәсіпкерлермен де байланыс орнату керек, – деп түсіндіреді біздің сұхбаттасушымыз.

 

Өндіріс дамыған сайын ескі жабдықтарды кезең-кезеңімен жаңарту және ауыстыру жүргізілді. Тек өндірістік мәселелерді ғана емес, кадр мәселесін де шешу керек болды. Алайда, бұл мәселе біздің өңірде оңай шешілмейтіні белгілі. Артур кадр тапшылығын сезінетінін мойындайды. Кейде маман даярлап, үйретіп шығарасың, ал ол бір күні жұмыстан кетіп қалады. Бұл, әрине, қиын, өйткені оған уақыт, білім және күш жұмсалды.

Қызметкерлерді оқытып, дайындаумен Артур өзі айналысады. Егер адам аз да болса шағын техникалық дағдылар мен қабілеттерге ие болса, бұл өте жақсы. Бүгінде өндірісте он шақты адам жұмыс істейді, олардың кейбіріне тіпті бес жыл болған.

«Атырауда жасалған» дәретхана қағазы

Кәсіпкер өнімді шығармас бұрын оның жапсырмасы мен қаптамасына біраз уақыт жұмсауға мәжбүр болды. Өйткені нарық заңы бойынша тауарды алдымен сыртқы келбетіне қарап қабылдайды, яғни оны қалай ұсынатының және сататының маңызды.

Атырауда баспа өнімдерінің бағасы арзан емес болып шықты. Қаланың бір баспаханасында дизайн жасалып, қаптаманың сынақ партиясы басып шығарылды, бірақ ол сәл қалыңдау болып, өзіндік құны да қымбатқа түсті. Содан кейін Алматыдан қаптама жапсырмаларын жасайтын өндіруші табылды, ол әлі күнге дейін үш-төрт тонна жапсырма қағазды дайындап, теміржол арқылы жөнелтеді. Өйткені дәретхана қағаздары жеке-жеке қапталмайды, олар 24 данадан целлофан қаптамаға салынады. Жергілікті нарықта кәсіпкер олардың өндірісі мен жеткізілімін жүзеге асыратын өндірушімен келісімшарт жасады, ол бұрынғы химия зауытының аумағында орналасқан.

«Байдәулетов» цехының аумағында кәсіпкер бізге қағаз қалдықтарының дайын өнімге айналу «сиқырын» көрсетті, бұл біз үшін өте қызықты болды. Өндірістік процесс ең алдымен шикізатты дайындаудан басталады, кез келген өндірістегідей – қағаз қалдықтарын іздеу және сатып алу, тұтынушылармен байланыс орнату. Содан кейін жиналған макулатура жүк көлігімен цехқа жеткізіледі. Айта кетейік, бұл көліктің жүргізуші-экспедиторы – біздің кейіпкеріміздің өзі. Ол бүкіл қала мен облысты аралап, шикізат жинайды. Қазіргі таңда оның тұрақты жеткізу орындары бар.

Келесі кезең – шикізатты дайындау. Жеткізілген қағаз сұрыпталып, ламинатталған материалдар, қыстырғыштар, қапсырмалар, түптеулер алынып тасталады. Цехқа кіреберісте арнайы бөлінген орында барлық кіріс материалдарды сұрыптайтын жұмысшы отырады.

Ал, цехтың ішінде өте шулы – мұнда көптеген механизмдер жұмыс істейді. Барлық сұрыпталған материал қайнату қазанына су қосылып салынады, осылайша «ботқа» дайындалады. Айта кету керек, мұнда ешқандай химиялық қоспалар қолданылмайды. Құрамы өте қарапайым – макулатура мен су. Одан кейін сұйық «ботқа» электрсорғымен вибраторға жіберіледі, бұл жерде ол тағы бір рет қапсырмалар мен басқа да бөгде заттардан тазаланады. Келесі сүзгіден өткеннен кейін ол диірмен арқылы үлкен ыдысқа түседі. Бұл – болашақ қағаздың негізі. Осы ыдыстан дайын қоспа құбырлар арқылы торлы барабанға түседі, мұнда су қағаз массасынан бөлініп алынады. Одан әрі ол мата құрылғысына, кейін жартылай сұйық қағаз «янки» цилиндріне («Yankee») түседі – бұл қағаз өндірісінің негізгі элементі. Үлкен көлемдегі «янки» цилиндрі – қағаз жапырағын кептіруге арналған барабан, ол жану газдары арқылы қыздырылады. Кейін кептірілген қағаз барабанға оралып, одан дайын қағаз рулондары ретінде кесіледі.

Одан әрі технология бойынша ұзын қағаз рулондарына жапсырма қағаз жапсырылады. Соңғы кезеңде бұл рулондар кішірек бөліктерге кесіліп, 24 данадан целлофан қаптамаларға салынады, Міне, біз дүкендерден көретін өнім осылай дайындалады. Өнім сапасының негізгі көрсеткіші – қағаз тығыздығы, оның тым жұқа немесе өте қалың болмауы, жұмсақ болуы және қолдану кезінде жыртылмауы. Бұл цехта 12 сағат ішінде бір тонна макулатура өңделіп, 800 кг дайын өнімге айналады, бұл - шамамен 330 пакет.

ТҮЙІН

Артурдың айтуынша, дәретхана қағазы нарығындағы бәсекелестік өте жоғары. Бірақ ол бағаны тым көтермеуге тырысады, өйткені Ресей мен Өзбекстанның өндірушілері нарықты «билеп» отыр. Соңғы жылдары электр мен газ бағасы біраз өсті, бұл табысқа да әсер етеді. Дегенмен Артур жұмысын жалғастыруға және дамуға дайын. Мемлекеттік қолдауды пайдалану туралы сұраққа ол әзірге қарызға кірмей, қиындықты өз күшімен еңсеруге тырысқанын айтты. Алайда қажет болған жағдайда бұл мүмкіндікті де қарастыратынын жеткізді. Біз өз тарапымыздан оған сәттілік тілейміз. Өйткені осындай кәсіпкерлер жергілікті өндірісті дамытуға үлес қосып, халық тұтынатын тауарларды шығарып, жаңа технологияларды енгізіп, жұмыс орындарын құрып, салық төлеп отыр.

Амандық САҒЫНТАЙҰЛЫ

Суреттерді түсірген автор

Балық шаруашылығы тұрақты дамып келеді: 2024 жылдың қорытындысы бойынша балық өнімдері нарығының көлемі 94,6 мың тоннаны құрап, 2023 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 7%-ға артты. Оның ішінде 45,2 мың тоннасы табиғи су айдындарынан ауланған балыққа, ал 18,2 мың тоннасы балық өсіру шаруашылықтарында өндірілген өнімге тиесілі. Балық өнімдерінің экспорты 23,4 мың тоннаны құрады.

Балықты қайта өңдеумен 72 кәсіпорын айналысады, оның ішінде 20 кәсіпорын өз өнімдерін Еуропалық одақ елдеріне экспорттайды. Бүгінде Қазақстанда өндірілетін 50-ден астам атаулы балық өнімі әлемнің 21 еліне экспортталады.

Мемлекет аквакультураны дамытуға белсенді қолдау көрсетуде. 2021 жылдан бері салаға бөлінетін субсидия көлемі 9 есеге өсіп, 2024 жылы 4,5 млрд теңгеге жетті. Инвестициялық шығындардың 25%-на дейін, жем-шөпке жұмсалатын шығындардың 30%-ы, шабақ, аналық балық және ветеринариялық препараттар сатып алуға кететін шығындардың 50%-ы мемлекет тарапынан өтеледі. Нәтижесінде, соңғы үш жылда балық өсіру шаруашылықтарының саны екі есеге артып, 600-ге жетті.

2024 жылы балық шаруашылығы саласындағы негізгі капиталға салынған инвестициялар 5,2 млрд теңгеден асты. Қуаттылығы 2,5 мың тонна болатын 30 жоба іске асырылды. Сонымен қатар, жылына 50 мың тоннаға дейін балық өндіруге мүмкіндік беретін тағы 50 инвестициялық жобаның жүзеге асырылуы жалғасуда.

Саланы дамыту 2021–2030 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының балық шаруашылығын дамыту бағдарламасы аясында жүзеге асырылуда. Бағдарлама мемлекеттік қолдау шараларын, аквакультураны бақылау бойынша ақпараттық жүйелерді енгізуді, отандық өндірушілерді қолдауды және балық ресурстарын сақтау мен молайтуға бағытталған іс-шараларды қамтиды.

Балық популяциясын қалпына келтіру мақсатында табиғи су айдындарына жыл сайын шабақ жіберу жұмыстары жүргізіледі. 2024 жылы мемлекеттік тапсырыс аясында су айдындарына 54 миллион дана бағалы балық түрлерінің шабағы жіберілді.

Дайын өнімді қайта өңдеуді ынталандыру және экспортты арттыру мақсатында өңделмеген балықты сыртқа шығаруға шектеу қойылды. 2024–2025 жылдары көксерке мен сом балығын экспорттауға алты айлық тыйым салу енгізілді. Бұл аталған балық түрлерін қайта өңдеуге арналған шикізат көлемін 23%-ға арттыруға мүмкіндік берді.

Өңделген балық өнімдерін субсидиялау механизмдерін енгізу, сондай-ақ 2,5% мөлшерлемемен балық өсіру және өңдеу жобаларын қаржыландыруға арналған бюджеттік несиелеу бағдарламаларын кеңейту жоспарлануда.

Өткен жылы «е-fish» атты балық пен балық өнімдерінің заңдылығын қадағалауға арналған ақпараттық жүйе пилоттық режимде іске қосылды.

Каспий итбалығы популяциясын сақтау мақсатында «Каспий итбалығы» мемлекеттік табиғи резерваты құрылды. Атыраудағы бекіре зауытын жаңғырту жұмыстары жүргізілуде, сондай-ақ Қызылорда облысында инкубациялық цехтың құрылысы басталды.

Қазіргі уақытта Сенатта саланың өсуін ынталандыруға, оның ашықтығын арттыруға және инвестиция тартуға бағытталған «Аквакультура туралы» заң жобасы қаралуда.

АСТАНА. KAZINFORM – Ұлттық банк 2024 жылғы төлем балансының көрсеткіштерін жариялады. Елдің халықаралық алыс-берісіндегі түсімдер мен төлемдердің теңгерім тапшылығы 3,7 млрд доллар болған. 2023 жылы бұл көрсеткіш 9,5 млрд доллар еді.
Бөлісу:
 
Фото: Александр Павский/ Kazinform
- 2024 жылғы қорытынды бойынша ағымдағы операциялар шоты дефицит болып 3,7 млрд АҚШ долларына тең болды (2023 жылы ағымдағы шоттың тапшылығы 9,5 млрд АҚШ доллары болған). Сауда балансының оң сальдосы 18,9 млрд доллар болып, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 4,8% қысқарды. Тауар экспорты 0,2% төмендеп, 80,1 млрд доллар болған. Тауар импорты 1,3% жоғарылап, 61,2 млрд долларын тең болды, - деп жазылған ресми мәліметте.
Мұны қарапайым тілмен айтсақ, елдің сыртқы саудасына және ақша айналымында жұмсалған ақша мен түскен ақшаның айырмасы бір жылдың ішінде 9,5 миллиард доллардан 3,7 миллиард долларға дейін қысқарды деген сөз. Яғни, Қазақстан шетелге азырақ ақша шығарып, ішке көбірек ақша кіргізген.

Бұл шетелден қарыз алу қажеттілігін бәсеңдетеді. Өйткені төлем балансындағы операциялар шотының тапшылығы үлкен болса, оны жабу үшін Үкімет сырттан көбірек қарыз алуға мәжбүр болады. Сондай-ақ бұл фактор теңгенің тұрақтылығына да әсер ететін көрсеткіш болып есептеледі. Өйткені ішке сырттан шетел ақшасы көбірек түссе, оны айырбастау үшін теңгеге сұраныс артады. Қазақстан жағдайында бұл теңгенің бағамын нығайтып жібермесе де, қандай да бір қысым артып жатса, күрт құлдырауын баяулатады. Сырттан түскен ақша көбейсе, мемлекет жинайтын салық та көбейді деген сөз. Төлем балансындағы ауытқулар инвесторлар үшін де айқын сигнал болып есептеледі.

Төлем балансы жақсарған елдің экономикасы орнықты бола түсті деп есептеледі. Ондай елге инвесторлар ақша салудан қорықпайды. Бір сөзбен айтқанда, Ұлттық банктің мәліметіне сүйеніп, елдің ақшалай кірісі мен шығысы біртіндеп теңесіп келеді деп топшылауға болады.

Бұған дейін Ұлттық банк Қазақстан экономикасы 3 айда 5,8% өсім көрсеткенін мәлім еткен болатын. 

Бурабайда өткен Ұлттық құрылтайдың IV отырысында еліміздің әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси, рухани-мәдени дамуын қамтамасыз ететін маңызды шешімдер қабылданды. Мәжіліс депутаты Ұласбек Сәдібеков Мемлекет басшысының қатысуымен өтетін жыл сайынғы Ұлттық құрылтайдан халықтың  күтері көп екенін айтады.

«Бұл консультативтік-кеңесші органның басты мақсаты – азаматтық қоғам мен мемлекет арасындағы көпір қызметін жүзеге асыру. Сонымен бірге қоғамды ілгерілету бойынша практикалық маңызы бар ұсынымдар әзірлеу. Ұлттық құрылтайдың биылғы отырысында да ел болашағы үшін маңызды мәселелер талқыға түсіп, нақты шешімдер қабылданды. Жалпы «Еститін мемлекет» тұжырымдамасын тиімді іске асыру мақсатында құрылған Ұлттық құрылтайда ел ішінде айтылып, мәселе болып көтеріліп жүрген жағдайлар назардан тыс қалмады. Осылайша консультативтік-кеңесші орган билік пен халық арасындағы диалогті нығайтып келеді», – дейді ол.

Ал Мәжіліс депутаты Темір Қырықбаевтыңайтуынша Құрылтай – халықтың үнін еститін алаң.
«Ұлттық құрылтай – ел бірлігінің негізі. Президент атап өткендей, өзара түсіністік пен құрмет бар жерде ғана келісім орнайды. Салық жүйесі – мемлекеттің тірегі. Егер бюджет тұрақты болмаса, әлеуметтік міндеттемелерді орындау мүмкін емес. Біздің мақсат – әділетті қоғам құру. Бұл үшін әрбір азамат жауапкершілікті сезініп, елдің дамуына үлес қосуы керек. Құрылтай – халықтың үнін еститін алаң. Мұнда айтылған әрбір пікір, ұсыныс – ел болашағы үшін маңызды», – дейді ол.

 Өткен дүйсенбіде әлеуметтік желілерден бір топ жұмысшылардың өз басшыларына қойған талаптары туралы бейнежазба тарады. Кейін белгілі болғанындай, бұл Теңіз кенішіндегі «Caspian Offshore Construction Realty» (COCR) компаниясының мердігері «Кәсіби таңдау» ЖШС-ның қойма қызметкерлері болып шықты. Ал COCR өз кезегінде Теңіз кен орнында тасымалдау қызметін көрсететінТШО-ның мердігер мекемесі екен.

    Олар  компания басшылығынан өз жалақыларын 50 пайызға көтеруді және 28 күндікпен еңбек ететін жұмысшылар жұмыс жасау тәсілін 14 күндік вахталық әдіске ауыстыру туралы талап қойған.

   «Ақ Жайық» сайтының хабарлауынша, жұмысшылар осыған дейін де ТШО компаниясының бас директоры Уильям Лакобиға, СОСR-дың бас директоры Аджай Майкқа және «Кәсіби таңдау» ЖШС-ның директоры Айнұр Смитке жалақыны көтеру туралы жазбаша өтініш жолдапты. Олар қазіргі инфляция, бағаның өсуі және ең төменгі күнкөріс деңгейінің жоғарылауына байланысты қазіргі алып отырған айлығының жұмысшылар отбасының тұрмыстық қажеттілігін толық қамтамасыз ете алмайтынын алға тартқан. Жұмысшылар жалақыны көтеру еңбек өнімділігі мен жауапкершілікті арттыруға ықпал ететінін мәлімдеді. Қызметкерлер үш жұмыс күн ішінде ресми жауап беруді талап етті.

  21 сәуірдегі таралған жазба жұмысшылардың осыған дейінгі компания басшыларына қойған өз талаптарын ауызша қайталап жолдаған бейнеүндеуі болып шықты. Онда қойма және жүк тиеу қызметінің жұмысшы-қызметкерлері адал әрі тұрақты түрде еңбек етіп келе жатқанын көрсетіп, еңбекақыны 50 пайызға дейін көтеруді  сұрады. Ұжымдық үндеуге 140-тан астам адам қол қойғаны белгілі болды.

  Қазіргі таңда өндіріс ошағында жұмыс жалғасып жатыр және тоқтатылған жоқ делінген ресми ақпаратта. Және өткен сейсенбі күні жұмысшылармен келіссөз жүріп жатырғаны хабарланды. Онда аудан әкімінің орынбасары Гүлнафис Айшуақова, аудан прокуроры Еркебұлан Ермеков және мемлекеттік еңбек инспекциясының басшысы Игілік Әубекеровтер барып, мәселенің ақ-қарасын анықтауға тырысты. Ал кеше, яғни, сәрсенбі күні компания басшылығының уәдесі алынғаннан кейін жұмысшылар тарап, жұмыс орындарына оралғанын білдік. Бірақ жалақыны көтеру туралы талаптары әлі ашық күйінде қалған.  

   Компания басшылығы мекеменің өз бағдарламасы мен жоспары негізінде жыл сайын жалақы мен нарық бағасына талдау жүргізіп, жыл аяғында жұмысшы-қызметкерлердің еңбекақысын көтеріп тұратынын мәлімдеді. Бірақ қанша пайызға өсетіні белгісіз. «Оны компанияның жүргізген талдау қорытындысы шешеді» - дейді И.Әубекеров.  

   Сондай-ақ, жұмыс тәсілін 14 күндікке ауыстыру туралы да нақты шешім шықпады.Тек айлықта айтарлықтай айырма болып, еңбекақының екі есе төмендеп кететіні айтылды.

Өз тілшімізден

Сурет ашық дереккөзден

Жасыратыны жоқ, өңірде бой жазып, демалатын, таза ауада тыныстап, серуендейтін саябақтар саны саусақпен санарлық. Құлсарыдағы көзге көрнектісі - «Достық», «Жеңіс», «Жансая», «Нұрсая» саябақтарының бой көтергеніне де көп жыл болған жоқ. Жасыл желекке бөленіп, қаланың сәнін кіргізер бұл орындар 84 000-нан астам халқы бар ауданға аздық етері анық. Ертеректе пайда болған «Мұнайшылармен» бірге «Қамыскөл» саябағы да шағын шаһарымыздың шырайын шығарып, әсіресе жас жұбайлардың жиі келетін орнына айналып еді. Бүгінде ол «тастанды баланың» күйін кешіп тұр.

ЖАБАЙЫЛЫҚ ЖАЙЛАҒАН ДЕМАЛЫС ОРНЫ

Иә, қаламыздың 8-учаскесіндегі бұл саябақ Қамыскөл көлінің жағалауында орналасқан соң, оны ел ішінде «Қамыскөл» саябағы деп атап кеткен еді. Мұнда аудан жастары бас қосып, жас жұбайлар неке қиғаннан кейін қыдырып, естелікке фотосуретке түсетін. Тіпті ақ бантик таққан мектеп оқушылары мен түлектер де саябақтың сәнін кіргізетін. Осы бір керемет жасыл желекті бүгінгі жас ұрпаққа тарту еткен өткен ғасырда өмір сүріп, еңбек еткен алдыңғы толқын аға буын еді.

Өкінішке қарай, қазір мұның бәрі көрген бір тәтті түске айналғандай. Себебі көрікті орынның көретін жері жоқ. Жайқалып өсіп тұрған талтеректер себепсіз кесіліп, ішіндегі нысандар ашық-шашық жатыр. Саябаққа келсеңіз ғимараттардың қабырғасына салынған жаға ұстатар жағымсыз суреттер мен төгілген лас-қоқыстан көз ашпайсыз. Осыдан-ақ, бұл жердің маскүнем мен нашақорлар жиналатын, бұзақылардың бас қосып, қылмыс пен түрлі құқық бұзушылық жасайтын орынға айналғанын бағамдау қиын емес. Оның мұндай халге дейін жетуіне себеп те бар.

Халық арасында көкейтесті мәселеге айналған саябақ «жырын» біз де сараптап көруге тырыстық. Іс барысында демалыс орны деп айтуға келмейтін оның қазіргі таңда жеке кәсіпкердің меншігінде екенін білдік. Және анықтау үшін жер иесінің өзімен де байланыстық. Нақты қай жылы мемлекеттен сатып алғанын білмейтін жеке кәсіпкер Әлімжан Балжігітов өз сөзінде:

- Маған осыдан екі жыл бұрын әкімдіктен «Сіздің жеріңіз өзгеріске тап болуына байланысты бұл жерді мемлекет меншігіне өткізуіңізді сұраймын» деген хабар келді. Мен оған қарсы шыға алмаймын. Келсін, өтемақымды берсін немесе басқа жақтан жер ұсынсын. Мен қай кезде де қайтарып беруге дайынмын. Олар, алдымен, менің жерімді бағалауы керек. Үкіметтің бекітіп, белгілеген бір шаршы метрге шаққандағы өз бағасы бар ғой. Жердің көлемі, оның үстіне салынған нысандар қанша, міне, осының бәрін есептей келе мемлекет маған тиісті қаражатымды беруі тиіс. Қазір ол процесс жүріп жатыр. Маған дейін бұл жер басқа біреудің меншігінде болды. Қай жылы екенін нақты білмеймін, мен әкімдіктен емес, сол кісіден сатып алдым. Мен келгенде ол жерде ештеңе болмады. Кейін өзім демалыс орнын аштым, 6 мейрамхана, балалар ойнайтын компьютерлік нысан салдым. Айналаны жасыл желекке орап, төсемтасын орнаттым. Ол кезде бәрі әдемі еді. Қазір шынымен де тас-талқаны шықты. Неге? Себебі сол жердің тұрғындары саябақты осындай күйге жеткізген. Ғимараттардағы жылу батареясына дейін ұрлап, ештеңені де қалдырмай қиратты. Сондай қитұрқы әрекеттерді көре тұра, мен қалай әрі қарай ол жерді дамытамын, жұмыс жасаймын? Жұмыс жасау, тіпті, мүмкін емес. «Қарғайын десем жалғызым, қарғамайын десем жалмауызым» дегендей, өзіміздің өңірдің адамдары сол жерді күйреткен. Шөлмектерін алып келеді, отырып ащы судан ішеді. Төбелеседі, сындырады. Бұл – кейбір пенделердің жабайылығы деп ойлаймын өз басым. Сол үшін де әкімдік «сатып алам» дегесін бірден келістім. Бірақ оны қашан алатынын мен нақты білмеймін. Мүмкін, қазынада әзір сатып алуға қаражат жоқ та шығар, ол жағын білмеймін ғой. Оның үстіне, маған келген хатта жалғыз мен емес, 200-ге жуық адамның тізімі тұрды. Соған сәйкес мемлекетке өтетін жалғыз менің емес, 6, 7, 8-ауылдағы өзге де жерлер, одан бөлек мекемелер мен жекеменшік үйлер де бар. Егер әкімдіктің бас жоспарына сәйкес менің үйімнің қақ ортасынан жол түсетін болса, онда мен пәтерімді де әкімдікке өткізуім керек болады. Заң солай. Сен келісесің бе, келіспейсің бе, бәрібір. Бірақ әкімдік өтемақымды төлеп немесе басқа жер беруі тиіс. Ал ел ішіндегі «Саябақтың тасталқанын шығарған жеке кәсіпкердің өзі» деген әңгімелермен келіспеймін. Мен мемлекет заңын құрметтейтін адаммын. Ол жерді сатып алғаннан кейін не істесем де өзім білемін ғой. Мұны әкімге де талай айттым. Бірақ халыққа түсіндіре алмадым,-дейді саябақтың қазіргі халіне жауап ретінде.

«ҚАМЫСКӨЛ» АТАУЫ ҚАЙТАРЫЛСА...

Көз көріп, құлақ естіп отырған бұл саябақ - қаншама жылыойлықтың балалық пен жастық шағы өткен көрікті орнына айналғаны рас. Қаншама қызжігіттің отау құруына себепші болып, соншама досты табыстырып, осыншама жанұяның ыстық ықыласына айналған саябақтың қазіргі күйі кім-кімнің де жанына батады. Бұл туралы 8-учаске тұрғыны Серік Ясин:

- Мен 1962 жылы дүниеге келдім. Есімді білгелі осы ауылда ойнап өстім. Ол кезде бұл жер Құлсарыдағы ең тамаша мекен еді. Үлкен кісілерден естуімше, 1949- 1950 жылдары мұнда «Қамыскөл» елді мекені құрылған. «Қамыскөл» саябағының ішіндегі сақталған ескі тұрбада да «1955» деген жазу әлі күнге тұр. Сол өткен ғасырдың 50-жылдардың басында 8-ауылға барак үйлер салына бастады. Ал 1955- 1956 жылы осы «Қамыскөл» саябағы бой көтерді. Менің бала кезімде, сол 70-жылдардың басында үйлерге келіп тұрған су түгілі, былайғы көшелерде де су болмады. Бірақ осы «Қамыскөл» саябағына қасындағы көлден мотормен су тартылып, суарылып тұратын. Саябақтағы шыбықтар тез өсіп, орман сияқты қалың боп бой көтерді. Талдардың биіктігінен, қалыңдығынан ішінде жүрген адамдардың өздері көрінбейтін, тек дауысы ғана алыстан естіліп тұрушы еді. Бір тал қураса, орнына екінші бір шыбық егіліп жатты. Жастардың билейтін, волейбол ойнайтын, спортпен шұғылданатын орындары да табылды. Саябаққа беттейтін тұста «Мир» деген клуб болды. Ары қарай жүре бергенде үлкен қақпасы тұрғанын білесіздер. Одан әрі кірсеңіз шағын қақпалары болды. Одан өткенде үлкен жағажайды көретін едік. Энергетик Арон Қорғанбаев дейтін ағамыз болды. Саябаққа қамқорлық танытқан нағыз жанашыр жан еді. Ол кісі сыртындағы шарбағында кішкентай тесік пайда болып, бір бұрышы ашық қалса, түннің бір уағы ауғанына да қарамай, дәнекерлеуші адамды оятып, ертіп әкеліп, міндетті түрде сол жерді бітейтін. «Мал кіріп, талды жеп кете ме» деп алаңдап, құр жата алмайтын еді. Міне, сондай азаматтардың арқасында «Қамыскөл» өз алдына қалашық ретінде гүлденді, құлпырды. Ал бертін келе, яғни 2000-жылдары бұл саябақ жекеменшікке өтіп кетті. Шет елдерде көріп жүрміз ғой, жекеменшік ғимараттардың қалай сәнденіп, ерекше дамып кететінін. Соған сеніп, «Саябағымыз одан әрі өркен жаятын болды-ау» деп қуанғанымыз рас. Бірақ қуанышымыз су сепкендей басылды. Саябақ қазір іс жүзінде иесіз қалды. Бұрын тоқтаусыз жүріп жататын су да тоқтады. Талдың бәрі себепсіз кесілді. Шыны керек, қазір ол жер құдды бір соғыс болғандай қаңырады да қалды. Кірудің өзі қорқынышты. Одан бөлек, үлкендер білетін болар, қала ішінен бізге қарай кіріп келе жатқанда «Камысколь поселок энергетиков» деген жазу болды. Яғни, Құлсарының орталығынан қатынаған адамдар «Қамыскөлге келе жатырмыз» дейтін де, керісінше қалаға қарай шыққанда «Қамыскөлден Құлсарыға бара жатырмыз» дейтін. Сонда бұл аудан орталығындағы өз алдына бөлек, басқа елді мекендер қызыға да, қызғана қарайтын, ел ішінде ауыз толтырып айтатындай ең тамаша қалашық болды. Кейінгі жылдары қала ішіндегі ауыл-ауылдарға «Береке», «Кең Жылыой», «Жадырасын», «Атырау» деген секілді есімді еншілетіп, өз алдына «ықшам аудан» деп атап кетті ғой. Ал біздің «Қамыскөлге» «Атамұра» деген атау тақты. Шыны керек, халық бұл атауды білмейді де, қолданбайды да. Білгенінің көкейінде «Осы жердің тұрғындарымен неге ақылдасып қоймады екен» деген реніші де жоқ емес. Меніңше, 8-учаскеге бұрынғы «Қамыскөл» атауын қайтарған абзал. Бұл осындағы тұрғындардың да тілегі,-деп өткеннің естелігімен бөліскен ол өз ой-пікірін де білдіріп қалды.

Ал аудандық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық және тұрғын үй инспекциясы бөлімінің маманы Бауыржан Жанафияұлы бұл мәселе аясында:

-8-учаскеде орналасқан саябақтың нақты қанша шақырымды құрайтынын білмедім. Бірақ саябаққа байланысты 2023 жылы 11-ші желтоқсанда мемлекет мұқтаждығы үшін аталған жер учаскесін мемлекет меншігіне қайтару жөніндегі №419 қаулы жарық көрді. Алайда ол құжатта тек қана осы саябақтың аумағы ғана емес, мемлекетке қайтарылатын өзге де учаскелер бар болғасын, оның үстіне, олардың құжаттары дұрыс рәсімделмегендіктен жалпылама жасалатын бағалау жұмыстары кідіріп қалды. Ол мәселелердің бәрі қазір шешілді. Жақын арада бағалау жүргізіліп, нәтижесі шығады. Алдағы уақытта бұл жер мемлекет меншігіне өткеннен кейін бас жоспарымызға сәйкес кері демалыс орнына айналуы мүмкін. Бірақ оған әлі нақты жоба жасақталмады. Қазіргі таңда қаулының орындалу мерзімі ұзартылды. Бағалаушы мекеме өз жұмыстарын жасап жатыр. Егер саябақтың иесі жазбаша түрде өтінім беріп, «Мен осы бағаға келісемін» десе, онда 2 айда жұмыс аяқталады. Яғни, сол уақыт ішінде саябақ мемлекет меншігіне қайтарылуы мүмкін,-деді.

Иә, ел аузында «Қамыскөл» аталып кеткен бұл саябақтың қала жұртшылығына тым қажет екенін сіз бен біз жақсы білеміз. Ендеше жұрт болып жұдырықтай жұмылып, тарихы терең саябақтың жұмысын қайта жандандырсақ, бұл аудан тұрғындарының ауызбіршілігінің де айқын дәлелі болар еді-ау. Десек те, демалыс орнының ел игілігіне қайта берілетін күні де алыс емес секілді. Егер жақын арада ол мемлекет меншігіне өтіп, қаламыздағы саябақтар қатарын толықтырса, онда құзырлы орындардың санға емес, сапаға мән бергенін қалар едік. Қос ғасырдың куәгеріне айналған «Қамыскөл» саябағының игілігін келер ұрпақ та көруі тиіс.

Д.ІЗБАСАРҚЫЗЫ

14 сәуірден бастап еліміздің барлық өңірлерінде теміржол инфрақұрылымын жаңғырту бойынша ауқымды бағдарлама іске қосылды. Атырау облысында тоғыз теміржол вокзалы жаңғыртылады, оның екеуі – Сағыз бен Доссорда, олар толықтай қайта салынатын болады, деп хабарлайды AtyrauPress тілшісі.

Премьер-министрдің орынбасары – Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин Мәжілістің жалпы отырысында Салық кодексінің жобасындағы соңғы өзгерістерді атады, деп хабарлайды kaz.inform.kz

- Бірінші, қосылған құн салығы 16 процент болады. Екінші, қосылған құн салығының шегі 40 млн теңге мөлшерінде белгіленеді. 40 млн теңге деген ортақ байлам болды. Үкімет пен депутаттардың конструктивті ұстанымының арқасында осындай ымыраға қол жеткіздік. Бірақ мұндай шек болғанда 160 мың салық төлеушіден айырылатынымызды айтқым келеді. Сондай шамамен 400 млрд теңгедей қосымша бюджет түсімінен қағыламыз. Біздің бизнесмендер Үкімет те, Парламент те осындай ымыраға баруға дайын екенін түсінсін деп айтып тұрмын, - деді Серік Жұманғарин.

Айта кетейік, бұған дейін Ұлттық банк қандай жағдайда интервенция жасайтыны хабарланды.

Сондай-ақ Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов Үкіметтің қосылған құн салығын көтеру бастамасын қолдайтынын, ҚҚС-ты көтеру туралы жаңалықтар инфляцияға қалай әсер етіп жатқанын айтты.