Аудандық мәслихаттың әлеуметтік сала, құқық, коммуналдық шаруашылық, құрылыс, өндіріс, ауыл шаруашылығы және экология мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиясының кезекті отырысы өтті. Оны комиссия төрағасы Сәуле Мәмбетова жүргізіп, медицина саласының бүгінгі ахуалы мен аудан жастарының тәрбиесін талқылады.

ЖАСТАРҒА ЗАМАНАУИ ОРТАЛЫҚ КЕРЕК

Алдымен аудандық Жастар ресурстық орталығының басшысы, депутат Әлібек Амандықов баяндама жасады. Жастар ресурстық орталығының басты мақсаты аудан жастарын жаңа қырынан көрсетіп, жастарды қолдау және тәрбиелік мақсаттағы шараларды ұйымдастыру. Сондай-ақ әлеуметтік көмек көрсету, жастарға арналған әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыру, жастар бастамаларын қолдап, олардың мәдени қоғамдық жұмысқа деген құлшынысын арттыру, шығармашылық деңгейін көтеру екенін айта келе, жыл сайын жастарға арналып арнайы жоспар дайындалатынын, ондағы іс-шарадан бөлек жоспардан тыс жұмыстар да жүзеге аса беретінін атап өтті: -Орталық соңғы 9 ай бойынша жоспарға сәйкес 35 шара, 9 жобаны тұрақты түрде ұйымдастырып келеді. Сонымен қатар, жоспардан тыс 48 шара ұйымдастырылды. Мәдени шаралардан бөлек, бүгінгі таңда мәселе болып отырған жастар арасындағы құқықбұзушылық, жұмыссыздық, NEET санатындағы жастардың мәселесі бойынша жұмыстар атқарып жатырмыз. Мәселен, «Жасөспірім.Заң.Қауіпсіздік» атты жедел профилактикалық іс-шарасы кезінде орталық мамандары рейдтік шараларға қатысып, бұзақы жасөспірімдерді тәрбиелеу бойынша үгіт-насихат жұмыстарын жүргізеді. Ал NEET санатындағы жастардың білімін жетілдіріп, кәсіпкерлікке баулу, қазіргі заман талабына сай ақпараттарды игеріп, жаңашылдыққа ұмтылдыру, бос уақытын тиімді пайдалану мақсатында "Жас кәсіпкер" оқыту семинар-тренингі, смм мамандығын, мобилография, видео монтаждау тәсілдерін үйрету мақсатында шеберлік сыныптары ұйымдастырылып, бос жұмыс орындар жәрмеңкесі өткізілді,-деді. Комиссия мүшелерінің басым бөлігі Жастар ресурстық орталығының жұмысына қанағаттанатындарын жеткізсе, депутат Ерлан Нұрланов өтіп жатқан шараның барлығы «бос» екенін айтады. Жасөспірімдер арасындағы төбелес тоқтамай, басқа шараларды өткізу бекер екенін түсіндірді. Ал комиссия төрағасы Сәуле Мәмбетова мұны атқарылып жатқан жұмыстармен байланыстырудың қажет емес екенін, тәрбие әр отбасыдан, оны беретін әр ата-анадан бастау алатынын баса айтып, жалпы Жастар ресурстық орталығына дұрыс ғимарат керек екенін баса айтты. -Онда жастардың емін-еркін шығармашылықпен, спортпен, жалпы өзін-өзі дамытумен айналысуы үшін барлық жағдай болуы керек. Ауданда 27925 жас буын бар. Былай қарағанда халықтың 30 пайыздан астам бөлігін құрайды. Оларға еліміздің келешегі деп үмітпен қарауымыз үшін алдымен жағдай жасалуы керек,- деді. Бірақ аудандық Құрылыс бөлімінің басшысы Қазбек Ағыраев Жастар ресурстық орталығына ешқандай да ғимарат қаралмағанын, тіпті жоспарда да жоқ екенін атап өтті. Сәуле Мәмбетова Әлібек Амандықовқа осы мәселе бойынша жұмыстануға, әсіресе, бүгінгі күннің өткір тақырыбы - жастар арасындағы құқықбұзушылықты азайтуға жұмыстану керек екенін түсіндіріп өтті. 

"Мақаланың жалғасын "Кең Жылой"

басылымынан оқи аласыз" 

П.ТӘЖІ.

АИТВ -инфекциясының анықталуы 2022 жылдың 10 айы мен биылғы жылдың 10 айын салыстырғанда 16%-ға төмендеді. Бұл туралы Атырау облыстық АИТВ инфекциясының алдын алу орталығы эпидемиологиялық бөлімінің меңгерушісі Төлеміс Шаменов айтты.

«Бұл АИТВ-нің алдын алуға арналған жұмыстардың жанданып, кәсіпорын, мекемелерде түсіндіру іс-шараларының жүйелі жолға қойылуының нәтижесі»- дейді Т.Шаменов.

АИТВ-инфекциясының анадан балаға берілуінің алдын алу мақсатында барлық жүкті әйелдер АИТВ-ға екі мәрте және жыныстық серіктестері тестілеуден өтеді. Бүгінде АИТВ мен өмір сүретін 4 жүкті әйел мен перинаталдық байланыстағы 11 бала қазір дәрігерлердің бақылауында. Жыл басынан бері Атырау облыстық АИТВ инфекциясының алдын алу орталығының заманауи зертханасында 100 мыңнан астам зерттеу жасалған.

АИТВ-ны анықтауға арналған автоматты зерттеу құрылғысы биоматериалды сапалы, әрі тез арада талдауға мүмкіндік береді. 2023 жылы зертхана аккредитациядан өтіп, СТ РК ISO 15189-2015ж сертификатын алды. АИТВ инфекциясы уақытылы емделмеген жағдайда иммунитет әлсіреп, оппортунистік аурулар пайда болады. Дегенмен, дертті уақытылы анықтап және АИТВ мен өмір сүретіндер үздіксіз ем қабылдау арқылы өміріне төнген қауіпті сейілтеді, нәтижесінде сапалы әрі ұзақ өмір сүруге болады, дейді ақ халаттылар.

Елімізде 20 қарашадан 1 желтоқсанға дейін «Көшбасшылық – қауымдастықтарға» деген ұранмен АИТВ (ВИЧ)-инфекциясына қарсы шаралардың онкүндігі өтеді.

Шараларға үкіметтік емес ұйымдар, жастар, халықтың түйінді топтарын қатыстыру жоспарланған.

Атырау облыстық АИТВ инфекциясының алдын алу орталығының мамандары жыл сайын акцияның ауқымды өтуіне жағдай жасайды. Сол үрдіс биыл да жалғасын тауып, қаладағы бірнеше оқу орындарының студенттері арасында түрлі шаралар өткізіледі. Қоғамдастықтар ЖИТС-ке қарсы күреске белсене атсалысса, ЖИТС індетін жеңуге болады. Олар қазір қоғамның барлық саласына араласып, біртіндеп адамдардың сеніміне ие болып келеді. Қазір Атырау облысында осы бағытта 1 үкіметтік емес ұйым белсенді жұмыс жасап отыр. Болашақта қоғамдық ұйымдардың санын арттыру мәселесі де күн тәртібінде тұр.

Кей кездері қаржының жеткіліксіздігі, саяси және құқықтық шектеулер, кейбір жерлерде адам құқықтарының сақталмауы - мұның бәрі АИТВ инфекциясының алдын алу және емдеу қызметтерін алуға кедергі келтіреді. Егер бұл кедергілер жойылса, қоғамдастықтар АИТВ-мен күресуге үлкен серпін беріп, ЖИТС-ті жеңуге өз үлесін қосар еді.

ЖИТС-пен күрестің бүкіләлемдік күні – бұл жәй ғана қоғамдық жетістіктерді атап өту ғана емес, бұл – қоғамдастықтардың мүмкіндіктерін кеңейтіп, оларды осы күресті бастауға шақыру. Ол үшін қажетті шаралар:

· АИТВ індетіне қарсы барлық бағдарламалар мен жоспарларда, оларды қаржыландыру, енгізу, бағалау кезінде қоғамдастықтардың жетекші рөлін бекіту.

· Қоғамдастықтардың жетекші рөлін толық қаржыландыру және қолдау арқылы АИТВ-ға қарсы іс-қимылды және оның нәтижелілігін күшейту.

· Осы жолда қоғамдастықтар алдындағы барлық кедергілерді жою. Қоғамдастықтардың АИТВ-ның алдын алумен байланысты қызметтерін ұсынуы үшін барлық құқықтық-заңды тетіктерді жасақтау.

ЖИТС-пен күрес күнінің биылғы «Көшбасшылық – қауымдастықтарға» атты ұраны тек қана 1 желтоқсанда емес қараша айынан басталатын барлық шараларда да, одан кейін де жалғасатын болады. ЖИТС-ті жеңуге болады және ол біздің қолымызда!

Біз оны байқамасақ та, денсаулыққа қауіп төндіретін фактордың бірі. Артық салмақ - семіздікті тудыратын және жүрек-қан тамырынан бастап қант диабетіне дейінгі көптеген ауруларға жол ашады. Тамақтан алынған энергия ағзаға енгеннен кейін «жанбайтын» болса, майлы тін ретінде жиналып, семіздікті тудырады.

Зияны мен зардабы

Артық салмақ пен семіздіктің зияны төмендегідей: 

1.   Мотивацияның болмауы,

2. Буындардағы, әсіресе тізедегі ыңғайсыздық,

3.   Жамбас ауруы,

4.   Омыртқаның ауыруы,

5.   Арқа ауруы,

6.   Тұрақты шаршау,

7.   Тыныссыз қалу

8.   Баспалдақпен көтерілудің қиындауы

9.   Жүгіре алмау,

10. Жылдам жүрудің қиындауы,

11. Үлкен өлшемді киім киюге мәжбүр болу,

12.    Жас болса да өз қатарынан үлкен көріну.

Семіздікті тудыратын көптеген себеп бар:

•Әрекетсіздік,яғни қимыл-қозғалыстың жоқтығы және дененің көп калория тұтынуы, генетикалық бейімділік, инсулинге төзімділік, стресс, гормоналды бұзылулар (өсу гормоны, қалқанша без, гипофиз және бүйрек үсті безі проблемалары), эмоциялық себептер.

Генетикалық бейімділігі бар адамдар өмір салтына мән бермесе, салмақ қосады. Салмағына мән беретін ондай жандар семіздіктен арыла алады.

Эмоционалды себеппен тамақтанатын және соған байланысты салмақ қосатындар психологиялық қолдау алуы керек.

Артық салмақ қоспау үшін келесі шараларды қолдануға болады:

• Жатар алдында тамақ ішпеу,

• Белсенді болу және спортпен шұғылдану,

• Дайын тағамдардан бас тарту,

• Көмірсулар мен майлы тағамдарды көп тұтынбау.

Артық салмақтың ең үлкен триггерлерінің бірі - ретсіз және дұрыс ұйықтамау. Ересек адамға күніне орташа есеппен 6-8 сағат аралығында жақсылап ұйықтау керек. Ағзаның тынығуы мен жаңаруы үшін құнды саналатын ұйқы жеткіліксіз болса немесе денсаулыққа зиян келтірсе, зат алмасу жылдамдығы төмендеп, салмақ қосуға бейімділік пайда болады.

Спорт салмақтан арылтады

Салауатты және теңгерімді тамақтануды қалайтындар күніне 2-3 сыбаға сүт және сүт өнімін, 7-8 сыбаға көкөніс пен жеміс, тамақпен бірге 1-2 тілім дәнді нан, күніне 1-2 сыбаға наннан басқа жарма тобындағы тағамдар, 2-3 сыбаға ет, тауық немесе балық және бұршақ дақылдарын тұтынуына болады.

Физикалық белсенділік деңгейіңізді арттырыңыз. Тамақтанудан басқа, денсаулық пен дене пішінін сақтаудың тағы бір қажетті шарты – спорт пен денешынықтыру. Бұл мақсатта фитнес жаттығулары, жүзу, жаяу жүру немесе үйде жасауға болатын қарапайым дене шынықтыру жаттығуларына көңіл бөлу керек. Аптасына кем дегенде 2-3 күн спортпен шұғылданып, оны күнделікті өмір салтына айналдыру - денсаулықты сақтауға әрі аурудың алдын алуға, әрі салмақты бақылауда ұстау үшін өте тиімді.

Суды көп ішу керек

Талшық құрамы жоғары тағамдар - жаңа піскен жемістер мен көкөністер және тазартылмаған дәндер мен жаңғақтар. Оларды тамақтану жоспарына қосу талшыққа деген қажеттілікті толығымен қанағаттандыруға септігін тигізеді.

Дәрумен мен минералдарға деген қажеттіліктеріңізді қамтамасыз етіңіз.

Бұл тұрғыда көкөністер мен жемістерді жеткілікті мөлшерде тұтынуға, майлы дақылдардың күніне бір сыбағасын қабылдауға және кальций көзі – сүт пен сүт өнімдеріне басымдық беру керек.

Метаболизмді тездететін және салмақ жоғалтуды жеңілдететін пробиотикалық бактериялары көп тағамдар - йогурт, айран, ірімшік, маринадталған қияр сияқты ашыту нәтижесінде әзірленген тағамдар. Осы себепті күнделікті тамақтануда осылар болу керек.

Салмақты бақылауда ұстап тұру үшін күніне кемінде 2 - 2,5 литр су ішу керек және компот, шәй, айран сияқты сұйық сусындарды бұл мөлшерге қоспау қажет.

Жарамды тағамдар ғана таңдалуы тиіс. Салмақты бақылауға кедергі келтіретін зиянды заттың орнына, шикі орман жаңғағы, бадам секілді жаңа піскен және кептірілген жемістер, қуырылған ноқат сияқты салауатты тағамдарды қалыпты мөлшерде таңдаған жөн. Олар қоректік заттарды қанағаттандыруға және қажетсіз энергияны тұтынудың алдын алуға үлес қосады.

Артық салмақты жылдам тастауға тырыспаған жөн. Одан арылғысы келетін адам шыдамдылық пен табандылық танытуы керек. Бұл ретте салмақ тастауды ғана емес, сонымен қатар салауатты түрде одан құтылуды мақсат тұтуы қажет.

Г.Мұздақова,

аудандық санитариялық-эпидемиологиялық

бақылау басқармасының жетекші маманы

15 қарашаға дейін жыл сайынғы емханаға тіркеу науқаны өтеді. 2024 жылдан бастап медициналық көмек алу үшін өзге емханаға ауысуға мүмкіндік беріледі. «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» КеАҚ Атырау облысы бойынша филиалының директоры Байтолла Газизов осы науқанға қатысты жиі қойылатын сауалдарға жауап берді.

Емханаға не үшін тіркелу керек?

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі және МӘМС аясында медициналық көмек алу үшін емханаға тіркелу керек. Белгілі бір медициналық мекемеге тіркелген соң, денсаулығыңызға қатысты қандай да бір шағым болса емдеуді тағайындау немесе одан әрі тексерілуге жолдама алу үшін өзіңіздің учаскелік дәрігеріңізге бара аласыз. Пациент медициналық көмек алу үшін алдымен учаскелік дәрігерге (терапевт/ жалпы тәжірибе дәрігері/ педиатр) барады. Ол қабылдауға келген адамның денсаулық жағдайын бағалап, анамнез жинап, алдын-ала диагноз қояды. Кейбір жағдайларда емдеуді тағайындап, бейінді маманға жолдама береді.

Қайда тіркелуге болады?

Азаматтар алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсететін клиникаларға тіркеле алады. Оған қалалық емханалар, дәрігерлік амбулаториялар, фельдшерлік-акушерлік пункттер, отбасылық денсаулық орталықтары кіреді. Бұл медициналық ұйым алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету үшін Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорымен шарт жасасады. Жеке тұлғалар тұрақты немесе уақытша тұратын жері бойынша өз еркімен бір клиниканы таңдай алады.

Жекеменшік клиникаға тіркелуге бола ма?

Иә, жыл сайынғы науқан кезінде мемлекеттік қана емес, жекеменшік клиникаларға да тіркелуге болады. «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» КеАҚ Атырау облыстық филиалы медициналық ұйымдардың меншік нысанына қарамастан алғашқы медициналық-санитарлық көмек қызметтерін көрсетуге шарт жасасады. 2024 жылға арналған тіркеу науқанына алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсететін 21 ұйым қатысады, оның жартысына жақыны (7) жекеменшік болып табылады.

Менің рұқсатымсыз мені басқа емханаға тіркей ала ма?

Денсаулық сақтау басқармалары азаматтар үшін қадамдық қолжетімділік қағидатын ескере отырып, халыққа қызмет көрсету аумағын медициналық ұйымдар бойынша қайта бөле алады. Осы ретте емхана қызметкерлері тіркелген адамдарға телефон арқылы (базада нөмірі көрсетілген жағдайда) жазбаша немесе басқа тәсілмен хабарлау керек. Комиссияның шешімімен келіспесе, басқа алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсететін ұйымға тіркеуге өтініш бере алады. Егер өтініш бермесеңіз де, емханаңыздың ауысқанын байқасаңыз, алдымен денсаулық сақтау басқармасына хабарласуыңыз керек. Егер бұл аймақтық комиссияның шешімі болмаса, ресми шағым бере аласыз.

Егер жаңа емхананың жұмысы көңілімнен шықпаса ше?

Пациент 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап жаңа емханада қызмет ала бастайды. Егер медициналық көмек алу барысында бір нәрсе көңіліңізден шықпаса, еркін таңдау құқығын пайдалана аласыз. Яғни, жылына бір рет тіркеу науқанынан тыс кезде емхананы ауыстыруға болады.

Емхананы қаншалықты жиі ауыстыруға болады?

Пациент келесі жағдайларда емханасын ауыстыра алады:

1) тұрғылықты жерін ауыстырған кезде;

2) бір әкімшілік-аумақтық бірлік шегінде емхананы еркін таңдау кезінде;

3) 15 қыркүйек пен 15 қараша аралығындағы тіркеу науқаны кезінде;

4) өңірлік комиссияның ұйғарымымен емханаға тіркегеніне келіспеген жағдайда;

5) емхана алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсетуден бас тартқан жағдайда, сонымен бірге емхананы қайта ұйымдастыруға, таратуға байланысты;

6) егер емхана Қормен шарт жасаспаса /шартты бұзған жағдайда/ медициналық қызметтер көлемін алмаса;

7) қызмет көрсету аумағында жаңа клиникалар пайда болған кезде.

Медициналық көмек алу кезінде қосымша сұрақтар немесе мәселе туындаған жағдайда өз клиникасындағы Пациенттерді қолдау және ішкі сараптама қызметіне жүгіну қажет. Егер жағдайды сол жерде шешу мүмкін болмаса, Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының келесі байланыс арналарының біріне өтініш қалдыра алады:

• Qoldau 24/7 мобильді қосымшасы

• fms.kz ресми сайты

• Telegram-дағы @SaqtandyrýBot

• 1414 байланыс орталығы

Сондай-ақ Damumed, Halyk, BCC.KZ, Kaspi.kz мобильді қосымшалары МӘМС жүйесіндегі мәртебені тексеруге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, электронды үкіметтің egov.kz сайтындағы «Денсаулық сақтау» бөлімінде «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі аясында көрсетілетін медициналық қызметті тұтынушы ретінде қатысу туралы және аударымдардың және (немесе) жарналардың аударылған сомалары туралы ақпарат ұсыну» мемлекеттік қызметі арқылы медициналық сақтандыру жүйесіндегі мәртебені тексеруге және жүргізілген төлемдер туралы ақпарат алуға болады.

Денсаулық сақтау министрі Ажар Ғиният бүгін барлық қазақстандық ата-аналарға балаларын қызылшаға қарсы уақтылы вакцинациялауға шақырды.

«Бүгін немерем екеуміз әлемнің көптеген елдеріндегідей біздің еліміздегі қолайсыз эпидемиологиялық жағдайды ескере отырып, қызылшаға қарсы екпе алу үшін қалалық емханаға келдік. Сонымен қатар, Қазақстанда эпидемиологиялық жағдайдың нашарлауы қыркүйек айынан бастап байқалды, балалар ұзақ уақыт жабық үй-жайларда өткізетін мектепке барды», - деді министр бүгін Астана қаласының 9 емханасында.

Ол бұл инфекцияның әсіресе жұқпалы екенін, жөтелгенде, түшкіргенде ауа тамшылары арқылы тез берілетінін атап өтті.

«Сондықтан біз соңғы екі айда бұл аурудың күрт өскенін көріп отырмыз. 13 мыңнан астам адам ауырып қалды, оның 83%-ын негізінен 5 жасқа дейінгі балалар құрайды, егілмеген ересектер де бар», - деп жалғастырды Денсаулық сақтау министрлігінің басшысы.

Бұл жағдайда науқастардың 70%-ы егілмеген балалар. «Олардың көпшілігі, яғни 60%-ы вакцинациялаудан бас тартуға байланысты егілмегендер, медициналық қарсы көрсетілімдерге байланысты 18% егілмегендер, 22% егу жасына жетпегендер. Бүгінгі таңда барлығы 2013 бала, оның ішінде 30 бала ауыр жағдайда емдеуге жатқызылды», - деді министр.

А.Ғинияттың айтуынша, қызылшамен сырқаттанушылықтың өсуі аясында қосымша иммундау жүргізу туралы шешім қабылданды. Ол қаңтар айының соңына дейін созылады, вакцина жеткілікті. «Қызылшаға қарсы профилактикалық екпесі жоқ балаларды егеміз, инфекция ошақтарында екпе алмаған байланыста болғандарды егеміз. Баршаңызды аурудан сақтану үшін емханаға шақырамыз», - деді министр.

Денсаулық сақтау министрі инфекциялық аурудың салдары туралы ескертті.

«Қызылша пневмония, түрлі қабыну, отит секілді, соқырлыққа дейін қауіпті асқынуларға әкелуі мүмкін. Бүгінгі таңда қызылшаны емдеудің өзіне тән емі жоқ, сондықтан мұндай қауіпті инфекциядан сақтанудың жалғыз жолы - тек вакцинациялау. Вакцинаның өзінен қорықпау керек, ол тексерілген, біз оны жыл сайын ұлттық егу күнтізбесіне сәйкес қолданамыз», - деп қорытындылады ведомство басшысы.

Вакцинациялау ережелеріне сәйкес иммундау педиатр баланы тексергеннен кейін ғана жүргізіледі, оған анамнез жинау, температураны өлшеу, егілетін адамның жағдайын бағалау кіреді, содан кейін егуге ақпараттандырылған келісімге қол қойылады. Әрі қарай, иммундаудан кейін 30 минуттың ішінде егілген нәресте дәрігерлердің бақылауында болады.

Қызылшаға қарсы профилактикалық егу күнтізбесіне сәйкес біздің елде жоспарлы түрде екі рет егілетінін естеріңізге сала кетейік: бала алғашқы егуді 12-15 айлығында, екіншісін - 6 жаста алады.

Ағымдағы жылы ДМИ шеңберінде вакцинациялау халықтың мынадай топтарына: 6 айдан бастап 10 ай 29 күн болған балаларға, 2 жастан бастап 4 жас 11 ай 29 күн болған балаларға, сондай-ақ бұрын егілмеген медицина қызметкерлеріне (55 жасқа дейін), профилактикалық егпе алмаған 18 жасқа дейінгі адамдарға жүргізіледі.

   Бүгінгі таңда елімізде қызылша ауруы өршіп тұр. Қараша айының 1-індегі мәлімет бойынша қызылша жұқтырған 11057 дерек тіркелді. Оның ішінде 83 пайызы 14 жасқа дейінгі балалар болса, 2,7 пайызы жасөспірімдер, ал ересектердің үлесі 13,8 пайызды көрсетіп отыр. Өкініштісі сол, көріп отырғанымыздай, бұл жұқпалы дертке шалдыққан науқастардың басым көпшілігі – балалар. Неге?

Аудандағы ахуал да мәз емес

   Түптеп келгенде мұның барлығы ата-аналардың өзбалаларына қызылшаға қарсы вакцина салдырудан бас тартуынан туындап отыр. Қазір ауырып жатқан ел ертеңінің 70 пайызы осы екпе алмаған балалардың еншісіне тиеді.  

   Аудандағы ахуал да мәз емес.  Қызылша инфекциясы ауданда алғаш шіліңгір шілдеден бастап тіркелді. Осы айдың 9-нан бастап 6 қарашаға дейін 64 науқас есепке ілікті. Күні бүгінге дейін ауруханадан 45 адам емделіп шықты. Барлық аурханаға жатқызылған науқастардың көбінің жағдайы орташа ауырлықта болса, екі бала ауыр жағдайда түсті. Бір жақсысы қызылшамен медициналық көмекке жүгінгендер арасында өлім-жітім тіркелген  жоқ.

     Қызылша ауруымен тіркелген науқастың ішінен 34,3 пайызы екпе алмаған жандар екені анықталды.14.1 пайызы екпе жасына жетпеген болса, 6,3 пайызының екпе статусы белгісіз. Қызылша инфекциясына иммуноферменттік  талдау (ИФА) жүргізу үшін Ұлттық сараптама орталығының вирусологиялық  зертханасына 24 биологиялық материал жолданып, оң нәтиже көрсетіп расталды. Қалған емделушінің талдауы тексерілуде.

       Қазіргі таңда аурухананың қызылша бөлімшесінде 19 науқас ем қабылдап жатыр. Оның ішінде 14-і балалар болса, 5-еуі ересектер.  Қызылша диагнозымен жан сақтау бөлімінде жатқан емделуші жоқ. Жалпы ауырған 1 жасқа дейінгі -9, 1-15 жасаралығындағы -41, ересек – 14 адам бар. Осыған орай қырағылық танытып, халық арасында қызылшаның алдын алған жөн!

Желдеткіштен де өтіп кетеді

    Қызылша – ауа жолы арқылы өте жылдам таралатын вирусты жұқпалы аурудың бір түрі. Бұрын қызылшамен ауырмаған немесе егілмеген адам осы дертке шалдыққан науқаспен қарым-қатынас жасаса тез жұқтырады. Ондай жанның қызылшамен ауырып қалу мүмкіндігі де өте жоғары. Ауру қарым-қатынас кезінде және ауа арқылы ауа-тамшы жолымен таралады. Вирус сыртқы ортаға науқас адам сөйлегенде, жөтелгенде, түшкіргенде түкірікпен бөлінеді. Тез тарайтыны соншалықты, сыртқы ортада тұрақсыздығына қарамастан, ауа толқынымен ұшып келіп, ғимараттың желдеткіш жүйесі арқылы таралған жағдайлар да кездесті.

    Инкубациялық кезеңнің 2-ші күні мен бөртпелер шыққаннан кейінгі 4-ші күн аралығында науқас адам инфекция көзін таратушы ретінде айналасына қауіпті саналады. Ал, 5 күн өткеннен кейін бөртпесі бар адам ауруды жұқтырмайды. Бұл дертке шалдығып, жазылған адам өмір бойына иммунитетін сақтайды. Қызылшамен ауырған анадан туылған бала 3 айға дейін бұл ауруды жұқтырмайды. Өйткені осы аралықта олардың қанында анасынан берілген антиденелері сақталады. Керісінше, бұрын ауырмаған және егілмеген адамдар қызылшаны жұқтыруға бейім тұрады және өмірінде кез-келген жаста ауру жұқтыруы мүмкін. Науқаспен байланыста болғандар 21 күн медициналық бақылауда болып, 72 сағат ішінде егілуге жататын жандар екпе қабылдауы тиіс.

  Инкубациялық кезеңі - жұқтырғаннан кейінгі бірінші белгілері пайда болғанға дейін, яғни 7 күннен 14 күнге дейін созылады. Ең маңыздысы – ауру суық тию белгілерімен басталады: дене қызуының 38-40 градусқа көтерілуі, әлсіздік, тәбеттің болмауы, құрғақ жөтел, мұрынның бітуі. Кейінірек конъюктивит (көздің шырышты қабығының қабынуы), беттің шырышты қабығында (азу тістерінің тұсында) ұсақ ақ дақтар пайда болады. Аурудың 3-5 күнінде ашық түсті бір-біріне өзара ұқсас дақтар пайда болады. Ең алдымен,олар құлақтың артында және маңдайда, содан кейін тез арада бет, мойын, дене және аяқ-қолға таралады. Ұсақ қызғылт дақтар тез арада үлкейіп, формасын өзгертіп, бір-біріне қосылады. Бөртпелердің қалың шыққан кезеңінен 2-3 күн өткеннен кейін дене қызуы 40,5 градусқа қайта көтерілуі мүмкін. Бөртпе 4-7 күн сақталады. Дақтардың орнында қоңыр пигменттер қалады, олар 2 аптадан кейін кетіп, тері қайта тазарады.
    Қызылшаның асқынуы: ең көп тараған түрі ортаңғы құлақтың қабынуы (отит), соқырлық, бронхтық пневмония, мойын лимфотүйіндерінің қабынуы, ларингит, энцефалит.

Вакцина алған бала ауырмайды

     Әрбір адам суық тиіп мазасызданған сәттен бастап, дер кезінде дәрігерді үйге шақыртып, тексеріліп-қаралуы керек. Бұл - уақтылы диагноз қойып, ем тағайындап және ұжымда тіркелген жағдайда ауру ошағын тез өшіріп, әрі қарай таралуына жол бермеуге, алдын алу іс-шараларын жүргізу үшін маңызды.

   Қызылшаның алдын алудың ең тиімді, сенімді және баламасыз жолы - вакцинация. Қызылшаға қарсы егу – вирусты жасанды жолмен тоқтату, соның нәтижесінде ағза өзін тұрақты қорғайтын иммунитет қалыптастырады.
ҚР ұлттық егу күнтізбесіне сай, ең алғашқы,вакцинация балаларға 12-15 айлығында, екіншісі 6 жаста жасалады. Қызылшаға қарсы қосымша егулер эпидемиологиялық көрсетіліммен:  

    - науқаспен байланыста болған, қызылшаға қарсы егілмеген немесе егуі туралы мәліметі жоқ, осы аурумен ауырмаған 30 жасқа дейінгі адамдарға;
    - 55 жасқа дейінгі медициналық қызметкерлерге және өз қалауымен 30 жастан асқан адамдарға салынады.

     Сондықтан барша аудан тұрғындарын қызылша індетінің алдын алудың бірден-бір жолы ретінде екпе алуға шақырамыз. Дұрысы адамдар көп жиналатын жерге бармай, жеке бас гигиенасын сақтап, бөлме ішін жиі желдетіп, ылғалды тазалау жұмыстарын әлсін-әлсін жүргізгені абзал. «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деген осындайда айтылса керек!

Жылыой аудандық

санитариялық эпидемиологиялық

бақылау басқармасы

«Бала – адамның бауыр еті» дейтін халқымыз үшін сәбидің денсаулығы бәрінен қымбат. Өйткені, ол – ұрпақ жалғастырушы, елдiң болашағы. Ал, бүгінгі балдырғандардың денсаулығы қалай? Бұл жөнінде Қазақстанның отбасылық дәрігерлер ассоциациясының Атырау облысы бойынша бөлім директоры, 30 жыл тәжірибесі бар педиатр-дәрігер Мейірімхан Нұрмановамен әңгімелескен едік.

- Мейірімхан Жылқыбайқызы, алдымен, осы Қазақстанның отбасылық дәрігерлер ассоциациясы жөнінде, оның аудандарда жасап жатқан жұмысы жөнінде айтсаңыз?

- Қазақстанның отбасылық дәрігерлер ассоциациясы, яғни, ҚОДА дейміз, бұл - медицина саласында белсенді жұмыс жасап жатқан қоғамдық бірлестіктердің бірі. Ол 1999 жылы заңды тіркелген, ал біздің облыстық филиал 2000 жылдан бері қызмет атқарып келеді. ҚОДА - кәсіби қоғамдастық. Басты мақсатымыз – отбасылық (жалпы тәжірбиелі) дәрігерлердің білімін арттыру, кәсіби қолдау көрсету, олардың мерейін көтеру. 2018 жылдан бастап ҚОДА ТШО компаниясының қолдауымен ауданда денсаулық саласының сапасын арттыру мақсатында жұмыс жасап жатыр. Әрине, бұл жобамыз, алдымен, облыстық денсаулық сақтау басқармасының және аудандық аурухана басшыларының қолдауымен іске асқанын атап өткім келеді. Жоба барысында көптеген маңызды жұмыстар қолға алынуда. Соның бірі – медицина қызметкерлеріне ай сайын актуальды тақырыпта оқу тренингі ұйымдастырылады. Әлемде қолданылып жүрген, медицина принциптерімен жүзеге асатын емдер, әдістер көп үйретіледі. Тренингті ҚОДА-ның жоғары санатты дәрілерлері, медицина ғылымдарының докторлары, кандидаттары, доценттері өткізеді және емделушілерге тегін кеңес береді, медицина қызметкерлеріне практикалық көмек көрсетеді. Сондай-ақ, айына бір рет “Беркад” сауда орталығында халықтың қан қысымын тегін өлшейміз және қандағы қант, холестерин мөлшерін анықтаймыз. Мақсатымыз – халық көп жиналған жерге келіп, түсіндірме жұмыстарын жүргізу, ауруды дер кезінде анықтап, кеңес беріп, әрі қарай дәрігерге жолдау.

Әсіресе, гипертония ауруының қауіпті асқынуларының, яғни инфаркт, инсульт, соқырлық, басқа да түрлерінің алдын алу ғой. Нәтижесінде, акцияда айына 80-100 адам тексерістен өтсе, оның 40%-ының қан қысымы жоғары, яғни қауіпті кезеңде жүргені анықталады. Олардың ішінде өздері оны білмейтін, бірінші рет естіп тұрған жандар да табылады. Себебі, гипертония – үнсіз жау! Онымен ұзақ жылдар бойы ауырып жүруі мүмкін, бірақ басы ауырмайды. Содан инсульт, инфаркт соғуы ықтимал. Сонымен қатар, осы жоба аясында мектептерде 1 сынып оқушыларына жылда ойын форматта денсаулық сабағын өткіземіз. Онда қолды қалай дұрыс жуу керек екенін, лас қолдан тараған инфекцияның кесірінен жылына әлемде 1,4 миллион бала өлетінін мысалға келтіріп айтамыз. Тістерін дұрыс тазалау керектігін, судың, жеміс-жидек пен көкөністің ағзаға пайдасы туралы түсіндіреміз. Түрлі сыйлықтар беріп, 1 сыныпқа қадам басуымен құттықтаймыз.

-«Ата-ана баласының денсаулығын ол дүниеге келмей тұрып ойлаған жөн» дегенді дәрігерлерден жиі естиміз. Осыны сіз балалар педиатры ретінде қалай түсіндіре аласыз?

-Ол - дұрыс ұғым. Жас отбасылар болашақ сәбиінің денсаулығы туралы бала туғаннан кейін емес, жас жұбайлар үйленбей тұрып ойлануы керек. Дамыған батыс елдерінде жастар тіпті үйленер алдында неке шартын жасайды. Оған екі жақ өзінің денсаулығы туралы құжат тапсырады, тұқым қуалайтын аурулары бар ма, жоқ па, болса не себептен деген сияқты мәселелерді шешіп алады. Болашақ ұрпағының денсаулығына үлкен жауапкершілікпен қарағаннан кейін арнайы жоспарлап, дайындалады. Оны өте дұрыс деп есептеймін.

Туа біткен ақаулардың алдын алу үшін жүктілікке дейін 1-3 ай бұрын мамандар фолий қышқылын ішуге кеңес береді. Фолий қышқылының жетіспеушілігі жүйке таяқшаларының дұрыс дамымауына әсер ететінін көптеген ғылыми зерттеулер дәлелдеген. Болашақ ана ғана емес, фолий қышқылын келешек әке де ішуі керек. Кейін жүктілік басталғанда ер адам қабылдауды тоқтады да, әйел адам жүктілік кезінде жалғастыра береді. Фолий қышқылын неге жүктілікке дейін ішкен дұрыс? Себебі, ұрықтың (плод) жүйке таяқшалары жүктіліктің 13-30 күні қалыптасады. Жалпы статистика бойынша 10 000 баланың 7-еуінде «Spina bifida» болуы мүмкін. Ол дегеніміз – жұлынның дефектісі немесе аэнцефалия, яғни баланың миы толықтай немесе жартылай жоқ болады. Болашақ баланың денсаулығына анасының созылмалы аурулары да әсер етуі мүмкін. Тіпті жыл сайынғы жүктіліктің өзі зиян. Өйткені, ол уақытта организм қалыпқа келіп үлгере алмайды. Жалғыз физикалық денсаулық емес, болашақ баланың саулығына ата-анасының ментальдық (психическое) денсаулығы да әсер етеді. Жалпы осы тақырыпта көп әңгіме қозғауға болады.

Біздің ата-абамыз “генетик” болған ғой. Олар 7 атаға дейін қыз алыспаған, себебі, туа біткен аурулардың, хромосомалық мутациялардың алдын алған. Екі жақтың тұқымында сал аурулары немесе психикалық дерті бар адамдар болса, ұлдарын үйлендірмеген немесе қызын бермеген.

-Аудандық орталық ауруханасында ауданның медицина қызметкерлерінің біліктілігін арттырудың кезекті курсы өтті. Онда аудандық орталық емхананың медбикелері баланың бойындағы тамақ ауруының қандай түрі бар екенін үйден-ақ тест арқылы анықтауды үйренді. Осы тест туралы толығырақ айтсаңыз. Мұны қандай уақытта жүргізеді? Оны тек медицина мамандары ғана анықтай ала ма?

-Балалардың тамағы ауырып бастағанда, оның бактериялдық немесе вирустық тонзилит екенін анықтауымыз керек. Оған қолымызда жүретін арнайы шкала центр көмектеседі. Егер шкала бойынша балы көбейіп тұрса, міндетті түрде тамағынан мазок алу қажет болады. Бұл осы тренингтебарлығына жаңалық болды. Мысалы, мазокты лабораторияға тапсырсақ, қорытындысы 5-7 күнде шығады. Ал ол уақытта тонзилит асқынып кетуі мүмкін. Бұл жағдайда мына біз әкеліп үйреткен стрептатест өте ыңғайлы. Ол 10 минут ішінде кішкентай пациенттің тамағында стрептококк бар ма, жоқ па – соны анықтайды. Егер тест нәтижесі оң болып шықса, антибиотик тағайындалады. Бұл тестті медицина қызметкерінің жасаған жақсы. Өйткені, оның өз тәсілі бар.

-Балалар арасында қазір қандай аурулар жиі кездеседі?

- 5 жасқа дейінгі балаларда жедел вирустық респираторлық инфекциялар көп. Қазір көкжөтел мен қызылша көбейіп жатыр. Оның себебі – ата-аналардың балаларға салынатын екпеден бас тартуы. Сондай-ақ, желшешек (ветряная оспа), скарлатина, пневмония, т.б. бар.

"Мақаланың жалғасын "Кең Жылой" басылымынан оқи аласыз"

Сұхбаттасқан: Перизат ҚИЗАТОВА