Қазір жаза басса да, арқалаған айыппұлынан арылуға асықпайтын адамдар пайда болды. Сол себепті құзырлы органдар ондай әкімшілік құқық бұзушылық жасаған азаматтарға қатаң шаралар қодануға мәжбүр. Аудан аумағында 18 қараша мен 20 желтоқсан аралығында өтіп жатқан "Борышкер" жедел профилактикалық іс-шарасы – айыппұл арқаласа да, оны өтеуден жалтарып жүрген жүргізушілерді құрықтау үшін ұйымдастырылып отыр.

-Мақсаты – жол қозғалысы ережесін бұзғаны үшін әкімшілік айыппұлдарды өндіріп алудың тиімділігін арттыру, сондай-ақ, қолданған жазаны орындамаған құқық бұзушылар арасында жазаны бұлтартпай орындау қағидасын сақтау,- деп хабарлайды аудандық полиция бөлімінің баспасөз қызметі. Сондықтан аудандық полиция бөлімі әр адам өз айыппұлын келесі тәсілмен тексеруге және төлеуге болатынын хабарлайды:

- "Қазпошта" АҚ филиалдары арқылы және екінші деңгейдегі банктердің есеп айырысу-кассалық бөлімшесінде, сондай-ақ мобильді қосымшада интернет-сайттар арқылы онлайн-төлем жасау мүмкіндігі бар. Kaspi.KZ қосымшасы арқылы айыппұлды тексеру үшін "төлемдер" бетбелгісіне, одан кейін "айыппұлдар" бөлігіне кіріп, көлік иесінің ЖСН-ін, құжат нөмірін және берілген күнін енгізу керек,-делінген бөлімнің хабарламасында.

Е.ЕСЕНОВ

Президент тапсырмасына сәйкес отбасылық-тұрмыстық саладағы зорлық-зомбылық үшін жауапкершілік қатаңдатылғаны белгілі. Ал, Атырау өңірінде ахуал қандай, қатыгез қылмыстардың алдын алу үшін не істеу керек? Тақырып төңірегінде Атырау облысы прокурорының аға көмекшісі Асланбек Байбосыновпен сұхбаттастық.

–Асланбек Серікұлы, соңғы 3-4 жылда тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қатысты сұмдық жағдайларды естіп жүрміз. Мұндай мәселенің көбеюіне не себеп болуы мүмкін…

– Көптеген отбасындағы бұл проблема бүгін ғана туындап отырған жоқ. Толық емес отбасы, ажырасу, ерлі-зайыптылар жанжалы, сондай-ақ, жалғызбастылар проблемасы бұрын да болған, бірақ, оған жете мән берілмесе керек.

Тағы бір себеп, қазір адамның өзінің жеке өміріне, некеге, ерлі-зайыптының сүйіспеншілік және рухани қарым-қатынас тұрғысынан талаптары арта түскен. Сондықтан, отбасындағы түрлі қарама-қайшы көзқарастардың сәйкес келмеуі зорлық-зомбылық әрекетке ықпал етуі мүмкін.

Статистикалық деректерге сүйенсек, Қазақстандағы отбасылардың едәуір бөлігінде қатыгездік күнделікті өмір салтына айналды ма дерсің?..

Облыс аумағында да мұндай деректер бар. Бірақ өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда, зорлық-зомбылықтың аз-мұз төмендегені байқалады. Биылғы 1 шілдеден бастап 25 адам ҚР Әкімшілік құқықбұзушылық кодексінің 438-бабына сәйкес жауапқа тартылды.

Жыл басынан бері облыста отбасылық-тұрмыстық салада 24 (16) қылмыс жасалған. Тергеп-тексеру нәтижесімен 15 (7) іс сотқа жолданған, 9 (9) іс тараптардың татуласуына байланысты тоқтатылған. Аталған санаттағы істердің тергелуі облыс прокуратурасының тұрақты бақылауына алынады.

Сонымен қатар, өз үйінде отбасы тыныштығын бұзған 2 189 тұлға ӘҚБтК-тің 73-бабымен жауапкершілікке тартылған. Оның ішінде жәбірленушінің денсаулығына «жеңіл» зиян келтіргені үшін (ӘҚБтК-тің 73-1-б.) – 331 және ұрып-соққандары үшін (ӘҚБтК-тің 73-2-б.) – 1108 әкімшілік хаттама толтырылған.

Отбасы-тұрмыстық саладағы құқық бұзушыларға 2635 (2585) қорғау нұсқамалары шығарылған. Қорғау нұсқамасын бұзғаны үшін (ӘҚБтК-тің 461-б.) 169 тұлға әкімшілік жауапкершілікке тартылып, сотпен қамауға алынды.

Сотпен 553 адамның мінез-құлқына ерекше талаптар қойылып, ерекше талаптарды бұзғандары үшін (ӘҚбтК-тің 669-б.) 445 тұлғаға әкімшілік хаттама толтырылған.

Есепті мерзімде сот шешімімен мәжбүрлеп емдеу мекемесіне маскүнемдікке шалдыққан 47 (46) тұлға орналастырылған. Бұдан басқа, мас күйінде жасалатын қылмыстардың алдын алу мақсатында ол тұлғалар уақытша оқшаулау және детоксикациялау орталығына жеткізіледі.

– Осы тұста ҚР ҚК және Әкімшілік құқықбұзушылық кодексіне енгізілген өзгертулер жөнінде не айтар едіңіз?

– Иә, еліміздегі жағдайға талдау жасап, халықаралық тәжірибені ескере отырып, заңнамаға өзгертулер енгізілді. Әдетте зардап шегушілер өміріне немесе денсаулығына қауіп төнген кезде полицияға шағым түсіреді де, кейін арыз жазудан бас тартып жатады. Полиция қызметкері кеткеннен кейін отбасында жанжал жалғасып, кейде оның соңы ауыр зардаптарға соқтырады.

Заңға енгізілген түзетулер зардап шегушінің арызынсыз, тұрмыстық зорлық-зомбылық дерегі негізінде әкімшілік құқықбұзушылық туралы іс қозғауға мүмкіндік берді. Хаттама толтыру үшін куәгерлердің, көршілердің айғақтары, бейнебақылау мен бейнетіркеушінің жазбалары болса, жеткілікті, түпкілікті шешімді сот қабылдайды.

Екіншіден, тараптарға қайталама татуласу мүмкіндігі берілмейді. Енді сотта отбасы мүшелері бір рет қана татуласа алады, бұл зардап шегушіге психологиялық қысым көрсетуге тосқауыл қояды.

Үшіншіден, тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік қатаңдатылды. Әкімшілік қамақтың нақты мерзімдері белгіленді. Сондай-ақ Қылмыстық кодекстің жекелеген баптарына өзгерістер енгізілді. Қылмыстық кодекске өзгерістер биылғы 19 мамырдан, ал Әкімшілік құқықбұзушылық кодексіне 1 шілдеден бастап күшіне енді.

–Ал, жанжал шығарушы қандай жауапкершілікке тартылады?

– 2022 жылдың қыркүйегінде Мемлекет басшысымен өз Жолдауында тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін жауапкершілікті қатаңдату жөнінде тапсырма беріліп, ол үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік күшейтілді.

Егер бұрын соттар отбасылық зорлық-зомбылық жасаушыны бір тәуліктен бес тәулікке дейін қамауға алумен шектелсе, енді оған ескерту жасалады немесе бес тәулікке қамауға алынады.

Егер агрессия қайталанса, ол 10 тәулікке қамауға алынады. Ұрып-соққаны анықталған жағдайда 10 күнге қамау жазасы қолданылады. Егер қайталанса, қамауға алу мерзімі 15 тәуліктен 20-ға дейін ұзартылады.

Денсаулыққа жеңіл зиян келтіргені үшін 15 тәулікке қамауға алу түріндегі жаза қарастырылған, қайталанған жағдайда бұрынғы 20 тәуліктің орнына 25 тәулікке қамау жазасы белгіленді. Сондай-ақ тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы заңнан қорғаныснұсқамасын бұзғаны үшін ескерту алынып тасталды. Ескертудің орнына 10 тәулікке қамауға алу қарастырылған.

Бұдан басқа Қылмыстық кодекстің жекелеген баптарына, атап айтқанда, Қылмыстық кодекстің 106 және 107-баптарына ауыр зиян келтіру және денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян келтіру туралы «кінәліге материалдық немесе өзге де тәуелділіктегі адамға қатысты іс-әрекет жасау» ұғымы енгізілді.

Бұл қылмыскерді оқшаулау үшін қамауға алу түріндегі санкцияны қолдануға мүмкіндік береді, сондай-ақ Қылмыстық кодекстің 106-бабы бойынша 10 жылға дейін және 107-бабы бойынша 3 жылға дейін бас бостандығынан айыру жауапкершілігі көзделген.

– Енді «Зорлық-зомбылыққа ұшыраған адам не істеуі керек, алғашқы әрекеті қандай?» деген сұраққа келсек…

–Алдымен, полицияға «102» нөмірі арқылы қоңырау шалып, ауызша болған жағдайды айтыңыз немесе qamqor.gov.kz порталы арқылы онлайн өтініш беруге болады.

Жәбірленушінің құқық бұзушыға шара қолдану үшін полиция қызметкерлерін шақыруға және сот-медициналық куәландыруға жолдама талап етуге құқығыңыз бар. Полиция қызметкерінің өтінішті қабылдаудан бас тартуға құқығы жоқ.

Ал, ұрып-соққан болса, дереу «103» нөмірі арқылы жедел жәрдем шақыру керек. Жедел жәрдем бригадасы да полицияға қоңырау шалады.

Отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылықтың құрбаны агрессорға қатысты мәлімдеме жазады, содан кейін рәсім жоғарыда сипатталғандай жүзеге асады.

Кез-келген азамат отбасы, әйелдер және балалардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша «111» нөміріне қоңырау шала алады. Байланыс орталығының операторлары отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа, буллингке және басқа да мәселелерге тап болғандарға психологиялық қолдау көрсетеді. Бұл ретте консультанттар қиын өмірлік жағдайдағы отбасыларға көмектесу үшін жедел топтармен тікелей байланыста жұмыс істейді.

Егер ішкі істер органдарынан, әйелдердің құқықтарын қорғау жөніндегі инспекциядан кері байланыс болмаса, тұрғылықты жеріңіз бойынша прокуратураға (8 7122) 27-08-06) хабарласу қажет.

–Облыс аумағында қандай орталық бар, қандай көмек көрсетеді?

–Жәбір көрген әйел Атырау қаласының әйел адамдарға арналған Дағдарыс орталығына тікелей жүгіне алады. Онда балаларға, жастарға және зорлық-зомбылыққа ұшыраған адамдарға арналған тәулік бойы ұлттық сенім телефоны (8 7122 46-60-60; 8 701 280 07 21; 150 нөмірі) жұмыс істейді.

Оған облыстың кез-келген тұрғыны 24/7 режимінде тегін қоңырау шалып, өтінішін қазақ және орыс тілдерінде айтуға болады. Дағдарыс орталығы әйелдерге қызмет көрсету стандартына сәйкес құқықтық, психологиялық, заңгерлік, алғашқы медициналық және басқа да көмек көрсетеді. Мұнда 6 айға дейін паналауға болады.

Қазір аталған мекемеде 14 жасөспірім бала мен 5 әйел адам, барлығы 19 адам тұрып жатыр.

Айта кетейін, орталықта «Аналарды қолдау» қоғамдық бірлестігімен оларға әр түрлі мамандықтарды (қолөнер, декор, smm және т.б.) оқытады.

–Уақыт бөліп, сауалдарға жауап бергеніңіз үшін рақмет.

Майра ОРАЗҒАЛИЕВА

Атырау тұрғыны биылғы қарашаның 4-і күні қаладағы тұрмыстық техника және электроника дүкенінен «Kaspi Жұма» арқылы несие рәсімдеп, 414 069 теңгеге ноутбук сатып алғанды. Кейін тауарының қажеттілігі болмай қалады да кейін қайтаруына тура келеді. Бірақ дүкен кері қабылдаудан бас тартады.

Осыған байланысты, тұтынушы Атырау облысы бойынша сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаментіне жүгінді. Ол өз шағымында сауда орнының ноутбукты қабылдап алмағанын, оның дүкенде жатқанын, өз құқығын пайдаланып, тиісті сападағы тауарды қайтарып, сол үшін рәсімделген несиенің күшін жоюды сұрағанын жеткізді. Алайда, дүкен тұтынушының талабы қанағаттандырмай тастаған. Өз кезегінде Департамет тарапынан тұтынушыға наразылық жазу үшін кеңес беру көмегі көрсетіліп, сауда орны әкімшілігіне тұтынушының құқығы, сатушының міндеттері түсіндірілді. Нәтижесінде тұрмыстық техника және электроника сауда дүкені тарапынан тұтынушының тиісті сападағы тауар үшін р ә с і м д е г е н несиесінің күші жойылды. Айта кету керек, Қазақстан Республикасының «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» заңына сәйкес, сауда үйі тұтынушының тиісті де, тиісті емес сападағы тауарды айырбастап алуға немесе қайтарып беруге құқығы бар. Сондықтан өз құқығыңызды біле жүріңіз. Тұтынушылық құқығыңыз бұзылса, Атырау облысы бойынша сауда және тұтынушылардың құқықтарын қ о р ғ а у департаментіне келуіңізге немесе «Е-Otinish» платформасы арқылы өтініш жазуға болады. Біздің мекен жайымыз: Атырау қаласы, Әбілхайыр хан даңғылы, 79 («Көрме орталығы» ғимараты, 2-қатар). Байланыс телефоны: 8- (7122) 52-03-91, 52-07-83.

Атырау облысы бойынша сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменті.

Аудандық прокуратураның хабарлауынша, биылғы жылдың өзінде аудан аумағында 67 азамат интернет-алаяқтықтың құрбаны болған екен. Алаяқтықтың мұндай түріне алданып қалған жандардың көпшілігі әлеуметтік желілер мен интернет-жарнамалардағы, соның ішінде Instagram, Kolesa, Krisha, OLX және басқа да сайттардағы әдемі сөздерге арбалып, қылмыскерлердің құрған қармағына түсіп қалады екен. «Жылы-жылы сөйлесе, жылан да інінен шығады» деген пәлсапаны жақсы біліп алған алаяқтар, тіпті білімді де салиқалы салмақты адамдардың өзін алдап соғып жатыр.

11 МЛРД 300 МЛН ТЕҢГЕ ШЫҒЫН КЕЛТІРДІ

Сондықтан аудан прокуроры Асхат Қасымов барша жылыойлыққа қарата жақында мынадай мәлімдеме жасады:

-Құрметті Жылыой ауданының тұрғындары, Сіздерді аудан прокуратурасы ескертеді: сіздің ұялы телефоныңызға белгісіз нөмірден қоңырау шалып, өздерін банктің қауіпсіздік бөлімінің немесе құқық қорғау органдарының қызметкерлері ретінде таныстырып, шотыңызда күдікті операциялар болып жатқанын немесе сіз несиеге өтінім бергеніңізді хабарласа, онда дереу осы адамдармен сөйлесуді тоқтатыңыз да, 102 пультіне қоңырау шалыңыз. Сондай-ақ, мүмкіндігінше интернет алаңдарда (OLX, Instagram және т.б. парақшаларда) тауарларды онлайн сатып алу немесе сату тәсілдерін қолданбау сұралады, - деді ол.

Иә, расында да, көптеген адам осы әлеуметтік желілер арқылы алданып, торға түсіп қалып жатады екен. Өкініштісі сол, соңғы кездері мұндай қылмыстың түрлері жылдан жылға көбейіп, алаяқтар кең етек жайып келеді. Оған жоғарыдағы деректер куә. Ойлап қараған жанға 67 жәбірленушінің артында қаншама рухани күйзеліс, олардың алаяққа алданып, желге ұшқан табан ақы маңдай тері жатыр.

Аудандағы статистика осындай болғанда, еліміз бойынша алғандағы деректер адам шошырлық. Айталық, «Қазақстан» ұлттық телеарнасының хабарлауынша, интернет алаяқтар жыл басынан бері ел азаматтарының 11 млрд 300 млн теңгесін жымқырған екен. Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары Игорь Лепеханың айтуынша, соңғы 5 жылдың ішінде еліміздегі алаяқтықтың дерегі 5 есе дейін өсіп кеткен. Ал «Қазақпарат» халықаралық ақпарат агенттігі 10 есеге артқанын хабарлады. Ондағы әріптестеріміз, бұл деректі Ішкі істер министрі Марат Ахметжановтың келтірген мәліметіне сүйеніп жариялады.

-Бүгінгі таңда интернет алаяқтық қылмыстары өзекті. Соңғы 5 жылда оның саны 10 есе өсті. Биыл 7 800-ден астам интернет-алаяқтық қылмысы тіркелді. Соның ішінде әр бесінші қылмыс елордада жасалған. Бұл біздің қала тұрғындарының онлайн сервистер мен банк қызметтерін белсенді пайдалануына байланысты. Алаяқтар шетелден қоңырау шалып, ауыспалы абоненттік нөмірлерді пайдаланады. Сондықтан байланыс операторлары арқылы техникалық тосқауыл қойылды. Ауыстырылған нөмірлерден 17 миллион қоңырау бұғатталды, - деген ведомство басшысы. Бұл – биылғы жылдың маусымында келтірген деректер. Ал одан бері жарты жылдан астам уақыт өткенін ескерсек, бұл сандардың әлдеқайда өзгеріп кеткені белгілі.

Иә, адамды әбжыландай арбайтын әккі қулар қашықтықта отырып алып-ақ аңғал адамдардың ақшасын түрлі айла-шарғымен алдап алып, есеп-шотындағы қаржысын қағып алып жатыр.

Тағы да Ішкі істер министрлігінің дерегіне сүйенсек, онда биылғы жылдың басынан бергі бір ғана 9 айдың ішінде 14 мыңға жуық интернет-алаяқтық қылмыс тіркелген екен. Бұл жерде 13 мың адам алаяққа алданып, жоғарыда айтқан 11 млрд 300 млн теңгесінен айырылып, жер сипап қалған. Ондай қылмыскерлер, негізінен, жәбірленушінің атына онлайн несие рәсімдеп, банк карточкаларындағы ақшасын қолды қылған көрінеді. Қазіргі таңда 500-ден астам азамат ұсталып, жәбірленушілерге бар болғаны 525 млн теңге өтелген. Қалған жарты миллиард, 300 млн. теңге қаржыны қымқырған қылмыскерді құрықтау үшін құқық қорғау органдарына қаншама тер төгу керек десеңізші?! Өйткені, интернет-алаяқтық қылмысын әшкерелеу өзге құқық бұзушылыққа қарағанда өте қиын. Себебі, түсінікті. Жәбірленуші күдіктімен ғаламтордың «ғаламаты» арқылы танысады да, тіпті шынайы бет-жүзін де көрмеген кісінің сөзіне имандай сеніп, ақшасын белгісіз біреудің шотына аударып жібереді...

"Мақаланың жалғасын "Кең Жылой" басылымынан оқи аласыз"

Ербол БИСЕКЕНҰЛЫ, арнаулы тілшіміз

Бұл туралы Атырау облысы Полиция департаменті Криминалдық полиция басқармасының кибер қылмысқа қарсы күрес тобының аға жедел уәкілі полиция подполковнигі Асхат Нұрманов мәлім етті, деп хабарлайды Өңірлік коммуникациялар қызметі.

Жыл басынан бері кибер қылмысқа қарсы тиімді іс-қимылды ұйымдастыру мақсатында екі рет «Anti-Fraud» және бір рет «Hi-tech» жедел- профилактикалық іс-шаралары өткізілген.

Облыс көлемінде биыл 20-22 қараша аралығында Hi-Tech жедел-профилактикалық іс-шарасы өткізіліп жатыр. Мақсаты – технологиялармен жасалатын қылмыстардың алдын алу, бұрын жасалған қылмыстарды ашу.

- Hi-Tech жедел-профилактикалық іс-шарасына тоқталып өтсем, осы жылы күні бүгінге дейін облыс бойынша барлығы 686 интернет-алаяқтық қылмысы тіркелді. Оның ішінде облыс тұрғындарының ең көп алданатын қылмыс түрлері – бұл алдын-ала ақша салымдарын жасау немесе әлеуметтік желілер арқылы тапсырыстар беру. Мәселен, интернет желісінен шыққан әр түрлі жарнамаға сеніп, тапсырыс беріп, кейін алданып қалу қылмыстары өте көптеп кездеседі, - деді А.Нұрманов.

Соңғы кездері интернет алаяқтар әлеуметтік желілерде, соның ішінде Telegram, Facebook, Instagram-да белсенді болып, жалған боттар жасау арқылы қолданушылармен хат алмасып, олардың сеніміне кіреді. - Бүгінгі таңда өзекті мәселелердің бірі – интернет-алаяқтық. Қылмыскер ақшалай қаражатын көбейту мақсатында әр түрлі Telegram, WhatsApp, Instagram желілерін пайдалану арқылы қарапайым халықты тез құрығына түсіреді. Сол себепті де халықтың оңай ақшаға қол жеткізем деп сан соғып қалып жатқан деректері көптеп кездеседі. Қазір де қолымызға түскен ақпарат бойынша дәл осындай деректермен 115 іс тіркелді. Сол себепті халыққа айтарымыз, оңай ақша ешуақытта жақсылыққа апармайды, әрі әрбір жарнамада көрсетілген ақпаратқа дұрыстығын білмей жатып сенбегендеріңіз жөн, - деді Атырау облысы ПД Киберпол арнайы тобының жетекшісі полция капитаны Нұрлыбек Беркалиев.

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Көші-қон комитеті Халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап әрбір Қазақстан Республикасының және шетелдік азаматтардан дактилоскопиялық қол саусақ іздерін тапсыруды міндеттемек.

Бұл қадам өз кезегінде құжаттарды заңсыз ресімдеудің алдын алуға көмектеседі және құжаттарды қорғауды қамтамасыз етеді. Және оларды қолдан жасайтын алаяқтық және басқа да қылмыстық әрекеттер сақтайды.

Сонымен қатар, дактилоскопиялық рәсім шет мемлекеттік азаматтардың шекараларды заңсыз кесіп өтпеуі үшін қарастырылған. Сондай-ақ, күнделікті өмірде із-түссіз жоғалып кеткен азаматтарды және табиғи апаттарда жеке басы танылмаған тұлғаларды анықтауға көмектеседі.

Ұсынылған ақпаратқа сәйкес, дактилоскопиялық тіркеуге барлық Қазақстан Республикасының азаматары мен шетелдіктер жатқызылады. Бірақ, бұл 12 жастан кіші балалардан алынбайды. 12 ден 16 жас аралағындағы жасөспірімдерді тіркеу ата-анасының қалауы бойынша жүргізіледі.

Дактилоскопиялық рәсім Халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы паспорт, жеке куәлік, шетелдіктің тұруға ықтиярхатын және азаматтығы жоқ адамның куәлігін алуға жүгінген кезде алынады.

Қол саусақ іздерін тапсырудан бас тартқан кезде Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 443-1-бабы бойынша жауапкершілік қарастырылған.

Айта кету керек, Қазақстан азаматтарының саусақ іздері жеке ақпарат ретінде дактилоскопиялық деректері болып саналады және құпия ретінде ЖСН базасында сақталады.

Қ.САТЫБАЛДИЕВ, аудандық ішкі істер бөлімінің

көші-қон полиция бөлімшесінің полиция майоры

Қазіргі ХХІ ғасырда өмір сүріп жатқан адамзат баласының тірлігін әлеуметтік желісіз көзге елестету қиынға соғып барады. Өйткені, ол күнделікті өміріміздің ажырамас бір бөлігіне айналды. Жалпы, осы саладағы мамандардың түсіндіруінше, әлеуметтік желі дегеніміз – миллиардтаған адамдардың жаңалықтармен, қызықты ақпараттармен бөлісіп, бір-бірімен хат-хабар алысатын сайттардың бірлестігі екен. Сондықтан бүгінде «еңкейген кәріден, еңбектеген балаға» дейін қолы сәл қалт етсе болды, Фейсбук, Инстаграм секілді желілерге кіріп кетеді. Одан қалды Whatsapp, Телеграм мессенджерлері, You Tube, Tik-Tok бар.

Тілге қотыр жұқтыратын құрал

Өкініштісі сол, әлеуметтік желінің осындай пайдалы жақтарымен бірге зияны да аз емес. Көп адамдар, соның ішінде, жастар мен жасөспірімдер, виртуалды әлемге бой алдырғаны соншалық, көбісі ғаламторда сағаттап отырып, алтын уақытын босқа сарп етеді. Содан келіп, шынайы өмір мен әлеуметтік әлемнің ара-жігін ажырата алмайтын қияли, мәңгүрт адамға айналып барады. Әсіресе, осының кесірінен тірлікке бейімі, шаруаға икемі жоқ жас ұрпақтың өсіп келе жатқаны кім-кімді де алаңдатса керек. Қазіргі жастар бұрынғыдай елі мен жері үшін жанын пида еткен әдебиет әлеміндегі батыр кейіпкерлерге емес, Инстаграм, Tik-Tok-тағы «ауырдың астымен, жеңілдің үстімен» жүретін «жұлдыздарға» еліктейді. Әскерге барғысы келмейтін, қиындық көрсе тез жаситын, жігерсіз жастар, тіпті жасөспірімдер арасындағы суицид те сондай «еліктегіш» ел ертеңінің арасынан шығып жатыр.

Енді соларға есі кетіп, сағаттап отырып, ұялы телефоннан түспейтін жастарымыз қолындағы қондырғының қаншалықты зиянды екенін біле ме екен? Егер ағзасына орасан зардап тигізіп, ауаға таралып жатқан электромагниттік өрістер мен радиациялық сәулелер зауыттардан атқылаған улы газ түтініндей адамның көзіне көрінетін болса ше?! Онда, сөз жоқ, ересектер өз баласының телефон қолдануына тыйым салар еді. Өйткені, ұялы қондырғыны жиі қолданатын жанда мидың сұры заты азайып, көлемі кішірейе түсетінін ғалымдар дәлелдеген.

Мұның барлығы айналып келгенде, адамды номофобия дертіне шалдықтырады. Бүгінде осы кеселге ұшырамаған қазақ баласы кемде кем. Америкалық ғалымдардың зерттеуі бойынша, жер бетіндегі халықтың 66 пайызы осы аурумен ауырады. Бұл, әсіресе, жас қыз-жігіттердің бойынан жиі байқалады екен. Жүргізілген арнайы сауалнаманың нәтижесінде 18-24 жас аралығындағы жастардың 77 пайызы, 25-34 жастағы жандардың 64 пайызында номофобияның белгілері анықталған.

Телефон мен ондағы әлеуметтік желілер жеке адамның өміріне ғана емес, тұтас қоғамның дамуына, тіпті мемлекеттерге ықпалы барған сайын күшейіп барады. Сондықтан ислам елдері былай тұрсын, дамыған Қытайда да әлемдік әлеуметтік желілерге шектеу қойылған. Өйткені, «айшылық алыс жерлерден, жылдам хабар алғызған» желі іргелес отырған ел мен елдің арасына от жағатын құралға айналып барады.

Ал, бізде ше? Желіге жіпсіз байланған кейбір желөкпелер ондағы жел сөздерге еліргені соншалық, тіліне қотыр жұқтырып алғанын білмей қалып жатады. Содан келіп, «түймедейді түйедей қылып» жеткізіп, «айрандай ұйып отырған» ағайынның арасына іріткі салып отыратынын қайтерсің. Бір қызығы, сондай «сөз таситын» немесе «артық қыламын» деп біреудің ар-намысына тиетін жандардың арасында әйелдермен бірге жағаласып ер-азаматтардың да жүретіні өкінішті-ақ! Олар сол әлеуметтік әлемнің әсерімен өздерінің «диванда жатып» алып қалай әсіре әңгімешіл жанға айналып бара жатқанын байқамайды. Ағайын арасындағы араздықты қойып, қоғам мүшелерін де орынсыз кінәлап, кейбір басшы азаматтардың абыройына нұқсан келтіріп, өзінше «қоғам белсендісі» болып көрінуге тырысатын жандар да осындайдан шығады. Ондай азаматтар артынан ерген өскелең ұрпағына қандай тәлім-тәрбие, үлгі-өнеге көрсете алмақ?

"Мақаланың жалғасын

"Кең Жылой"басылымынан оқи аласыз.

Б.Бисекенұлы.

Облыс прокуроры Бауыржан Жұмақановтың төрағалығымен қылмыстық процестің үш буынды моделін іске асыру және қоршаған ортаны қорғау жөніндегі санитариялық-эпидемиологиялық нормалар мен талаптарды сақтау мәселелері жөніндегі Үйлестіру кеңесінің отырысы өтті.

Бүгінде Мемлекет басшысының тапсырмасы шеңберінде қылмыстық сот ісін жүргізуді кезең-кезеңімен жаңғырту жүргізілуде.

-Қылмыстық процестің үш буынды моделі – бұл құқық қорғау органдарының өкілеттіктерін нақты ажырату, бұл ретте тергеу органдарымен дәлелдемелерді жинау, прокурорлармен оларды құқықтық бағалау және мемлекеттік айыптауға қатысу, ал соттармен іс бойынша түпкілікті шешім қамтамасыз етіледі, – деп түсіндірді қадағалау ведомствосының басшысы.

-Қылмыстық процестің үш буынды моделінің бірінші және екінші кезеңдерін іске асыру өз жемісін беріп, қылмыстық істер бойынша тергеу және қадағалау сапасы жақсарды. Келесі жылдың басынан бастап қорытынды кезең басталады. Онда алдын-ала тергеу нысанында аяқталған барлық қылмыстық құқық бұзушылықтар бойынша айыптау актілерін тек прокурор жасайтын болады, – деп қорытындылады прокурор.

Іс-шарада атмосфералық ауаны қорғау саласындағы неғұрлым проблемалық мәселелер, соның ішінде құзыретті мемлекеттік органдардың өзара іс-қимыл және бақылау тиімділігі қаралды. Қолдағы бар мәліметтерге сәйкес, өңірдің ауа бассейніне ластаушы заттарды шығару жыл сайын артып келеді. Сол себепті облыста тұрғындар арасында тыныс алу органының ауруы жоғарғы көрсеткішті көрсетіп отыр.

-Қоршаған ортаға ұқыпты қарау әр адамның міндеті болып табылады және бұл бағыттағы жауапкершілік қызмет саласы табиғатқа тікелей әсер ететін кәсіпорындардың бірінші басшыларына жүктеледі. Сондықтан қоршаған ортаны теріс әсерден қорғау және ластаушы элементтердің алдын алу үшін іс-шаралар кешенін қабылдау қажет», – деп атап көрсетті прокурор.

Өз кезегінде, кеңес отырысына шақырылған «АМӨЗ» ЖШС-нің директоры М.Досмұратов сендіргендей, «заманауи өндірісте облыс орталығындағы атмосфералық ауаны жақсарту және оның ластануына жол бермеу үшін барлық қажетті шаралар қолданылуда. Мысалы, қалада жағымсыз иісті барынша азайту үшін булану алаңдарының 1 және 2 секторларын құрғату және рекультивациялау, ашық амбарларды жою жүргізілді, мұнай және бензин резервуарларына понтондар кезең-кезеңімен орнатылуда»-деді.

Үйлестіру кеңесінің заңдылық пен құқықтық тәртіпті нығайтудағы маңызды рөлін көрсете отырып, облыс прокуроры тиісті мемлекеттік органдарға атмосфераға ластаушы заттардың шығарылуын болдырмау және Атырау қаласының тұрғындары үшін таза ауа қалыптастыру бойынша жұмыстарды қарқынмен жүргізуді тапсырды.

Атырау облысының прокуратурасы