Қоғам

Тарихтың тылсым пернесін түртіп қалсаң, еліңнің еңсесін тіктеген еңбек ерлерінің ізі сайрап жатыр. Соның бірі қарапайым ғана отбасынан шығып, еңбекке ерте араласқан тыл еңбеккері – Раушан Мамаев. Оның тағдыры Жылыойдың жусанды даласында атқылаған мұнай бұрқағын алғаш көрген күндермен қатар өріліп, әр жетістігі маңдай терге суарылған шежірелі ғұмыр. Оған жақсының ел аузында қалған еміс-еміс естелігі мен көзі тірісінде алған жетістіктері дәлел бола алады.

1926 жылдың қоңыр күзінде Қызыл Ембі ауылында дүние есігін ашқан ардагердің өзі жазып қалдырған қолжазбасынан әкесі Жақсыман Мамаевтың кедей отбасында дүниеге келгенін, Ұлы Отан соғысы жылдарында майдан шебіне аттанып, елге қайта оралмағанын, сондай-ақ анасы Жәния Жақсыманованың ұзақ жылдар бойы колхозда сауыншы болып еңбек еткенін білуге болады. №30 орта мектепте білім алған ол әкесінен ерте айырылған шақта осылайша қайнаған тіршіліктің тізгінін ерте ұстап, өмір өзегіне біте қайнаса араласып кеткен.

Раушан Мамаевтың еңбек жолы 1942 жылдың шілде айында бұрғылау мекемесінде бұрғылаушының көмекшісі болудан басталған. Бұл елдегі мұнай өнеркәсібі енді дамып, соғыс жағдайында жоспарды еселеп артығымен орындауға күш салып жатқан қиын да жауапты кезең еді. Қошқар, Алтыкөл, Қызылжар, Жолдыбай, Төлес сияқты кен орындарында уақытпен санаспай еңбек еткен жас маман уақыт өте келе өз ісінің нағыз шеберіне айналды. 17 жастағы жасөспірім бозбаланың тылда төгілген әрбір ащы терінің тамшысы неміс-фашист басқыншыларына атылған оқтай ыза мен кекке толы еді. Таңның атысынан тұрып, қас қарайғанша жетіқат жер астынан қара алтын қайнарын қазған бұрғышы бозбаланың боз даланың омырауынан көкке шапшыған әрбір мұнай бұрқағы жауға қарсы оқталған снарядтай атқылады. Сөйтіп тылдағы тынымсыз төгілген тер текке кетпей, Мамаевтай майталман мамандардың ашқан еңбек майданының арқасында жау өз ұясында талқандалды.

Әрмен қарай, соғыстан зардап шеккен халық шаруашылығын қалпына келтіру жұмыстары басталды. Аман қалған ер-азаматтар елге оралып, еңбек көрігі қыза түсті.

Раушан Мамаев бұрғылау саласындағы еңбек жолын жалғастырып, 1947-1948 жылдары Төлес кен орнында бұрғылаушы болды. Бұл қызмет кәсіби тәжірибесінің қалыптасуына үлкен жол ашты. Бірақ болашағынан зор үміт күттірерлік жас маманға тәжірибемен бірге кәсіби білім де ауадай қажет еді. Сондықтан 1949 жылы Ембі мұнай барлау-бұрғылау мекемесі жанынан Бургуслан мұнай техникумына оқуға жіберілді. Бұл оның еңбек жолындағы жаңа белесі еді.

Көп ұзамай білім ордасынан бұрғылаушы мамандығын меңгеріп шыққан ол елге оралады да, мұнай өндірісінің алдыңғы шебінде жұмысын жалғастырады. Кейіннен еліміздің мұнай өнеркәсібіндегі маңызды нүктелер – Қаратон, Ақнияз, Көшкімбет, Төңірекшың, Боранқұл, Құмтөбе, Сарға, Прорва сияқты кен орындарында шебер қызметін атқарып, өндіріс тиімділігін арттыруға үлкен үлес қосты. «Каменная» алаңында бас инженер болған жылдары білімі мен тәжірибесі артып, ұйымдастырушылық қабілетімен де көзге түсіп, өзінен кейінгі жас буынға үлгі бола білді. Соның арқасында тыл ардагерінің тынымсыз еңбегі ескерусіз қалмай, көмекші бұрғышы, бұрғышы, бұрғылау шебері, күрделі жұмыстар шебері қызметтерінде жүріп, «Құрмет белгісі» орденімен, еңбектегі ерлігі үшін «В.И.Лениннің туғанына 100 жыл», мұнайшылар мерекесінде «Құрметті еңбек ардагері» медалімен, «Социалистік жарыстың жеңімпазы» төсбелгісімен марапатталды.

Ардагер жөнінде Қазақстан Журналистер одағының мүшесі Есқабыл Жанаев:

- Рекең өмірлік жары Байболова Талайлымен бақытты өмір сүрді. Ұл-қыз тәрбиелеп өсірді. Арасында әке жолын қуып, өмірін мұнай саласына арнағаны да бар. Қаршадай кезінен еңбекке ерте араласқан ер 1942-1982 жылдары Оңтүстік Ембі мұнай барлау-бұрғылау экспедициясында 40 жыл үздіксіз еңбек етті. Соғыс жылдары мұнай өндірісін өркендетіп, одан кейінгі ауыр жылдарда да, тоқырау заманында да қажырлы еңбек етті,-дейді өз сөзінде.

Раушан Мамаев құрметті зейнеткерлікке қалғаннан кейін небәрі 56 жасында дүние салды. Тіршілігінде атақ-даңқ пен абырой-бедел аңсамаған ол қара бала болып дүниеге келіп, қарапайым қария қалпында өмірден өтті. Бүгінде оның ғибратты ғұмыры мен елге еткен еңбегі бір әулеттің ғана емес, бүтін бір өңірдің мұнай шежіресінде алтын әріптермен жазылып, ел жадында мәңгі қалуы тиіс.

Д.ІЗБАСАРҚЫЗЫ

1941-1945 жылдардағы Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысы екінші дүниежүзілік соғыстың құрамдас бөлігі ретінде тарихқа мәңгі енді.

Бұл соғыста Қазақстандағы әр отбасынан жүздеген мың адам қолына қару алып, ұрыстарға қатынасты. Соғыстың басталуы және оның сипаты туралы тарихи деректерге сүйенетін болсақ:

Шабуыл жасаспау туралы (1939 ж. 23 тамыз) Кеңес Одағымен жасаған келісімді фашистік Германия 1941 жылы 22 маусымда бұзып, соғыс жарияламастан КСРО аумағына аяқ астынан басып кірді.

1940 жылдың орта кезеңінде-ақ (18 желтоқсан) Гитлер КСРО-ға басып кірудің «Барборосса жоспары» деп аталатын стратегиялық жоспарын жасауға кіріскен болатын. Бұл жоспар бойынша фашистік Германия мен оның қол шоқпарларының құрлықтағы, әуедегі және соғыс теңіз күштері КСРО-ға бір мезгілде шабуыл жасайтын болды. Бұл жоспардың басты мақсаты қысқа мерзім ішінде (3-4 ай), «қауырт соғыс» идеясы бойынша соғысты 1941 жылдың күзінде (қараша) аяқтау тиіс еді. Фашистік Германияның негізгі мақсатының саяси және экономикалық астары болды. Германия империясы шикізат үшін, азық-түлік базасы ретінде қуыршақ мемлекет құруды көздеді.

Кеңес адамдарының патриоттық сезімі, әрине, бұл жоспарға қарсы тұра білді. Қазақстан халқы Отан қорғаушылар қатарына өз еркімен жаппай жазыла бастады. Мысалы, Алматы медицина институтының студенті Маншүк Мәметова: "Отбасымыздан майданға жіберетін ешкім жоқ, ағам да, апам да жоқ, сондықтан өзімді жіберуді өтінемін«,— деп әскери комитетке өтініш берді. Қазақстаннан соғыс майдандарында 100-ге жуық ақындар мен жазушылар шайқасқан. Республика бойынша 2 миллионнан астам адам әскери даярлықтан өтті.

Ұлы Отан соғысы жылдарындағы тұтқындар мəселесі

Соғыстың алғашқы кезеңінде 14 атқыштар және атты әскер дивизиясы, 6 бригада құрылып, майданға жіберілді. Қазақстандық 36 жеке атқыштар бригадасы 30-дан астам ұлттан құрылды. Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қырғызстаннан шақырылған жігіттерден 316-атқыштар дивизиясы құрылып, оның командирі генерал М. В. Панфилов болды. Армия қатарына 1196164 (1196300) қазақстандық қосылып, әрбір бесінші адам майданға аттанды.

Соғыстың сипаты — Германия тарапынан бұл соғыс агрессиялық, жаулап алушы, әділетсіз соғыс болды, ал Кеңес Одағы тарапынан әділетті өз жерін қорғаған, азаттық Отан соғысы болды.

Соғыстың басталуына байланысты ел экономикасын соғыс жағдайына бейімдеу басталды. Қазақстан экономиканы соғысқа бейімдеп қайта құру әскери бағытқа көшірілді. Бейбіт мақсаттарға жұмсалатын қаржы мейлінше қысқартылды. Көптеген кәсіпорындар қорғаныс өнімдерін шығара бастады.

Өскемен қорғасын — мырыш комбинаты, Қарағанды көмір шахталары сияқты соғысқа қажетті өнімдер шығаратын өнеркәсіп құрылыстарын салып аяқтады. Соғыс жүріп жатқан жерлерден және майданға жақын аймақтардан 220 завод пен фабриканы, кәсіпорындары Қазақстанға көшіру жүргізілді.
Өнеркәсіптерді Қазақстанға көшіру екі рет жүргізілді:

1.1941 жылдың аяғы мен 1942 жылдың басы;

2.1942 жылдың күзінде өнеркәсіп орындары, кәсіпорындар, негізінен, Мәскеу, Ленинград облыстарынан, Украина, Белорусь жерлерінен әкелінді.

Украинадан Қазақстанға көшіріліп әкелінген кәсіпорындар: Харьков электротехника заводы, Подольск механика заводы, Запорожье ферроқорытпа заводы, Днепропетровск вагон жасау заводы т. б. Украинадан Қазақстанға 70 өнеркәсіп орны мен жабдығы әкелінді.

Қазақ КСР-не әкелінген өнеркәсіптер мен фабрикалар, кәсіпорындар: Алматы, Қарағанды, Шымкент, Петропавл, Семей, Ақтөбе, Орал қалаларында орналастырылды.

Әрине, Қазақстанға әкелінген кәсіпорындар өте қиын жағдайда жұмыс істеді. Өнеркәсіп орындарымен бірге Қазақстанға майдан өңірінен көптеген мамандар да көшірілді. Мысалы, тек қана Домбасстан 3200-ге жуық шахтер, 2000-дай құрылысшы келді. Майдан өңірлерінен келген инженер-техниктер саны 700-дай болды.

Қазақстан КСРО-ның негізгі әскери-өнеркәсіп базасына айналды. 1942 жылы Одақта өндірілген қорғасынның 85%-ын, көмірден 18%-ын, молибденнің 60%-ын, октанды мұнайдың 1 млн тоннаға жуығын берді.

1942 жылы 24 тамызда Мемлекеттік Қорғаныс Комитетінің «Қарағанды көмір алабында көмір өндіруді арттыру жөніндегі шұғыл шаралар туралы» қаулысы шықты. Облыстың және ауданның еңбеккерлері Қарағанды шахталарын қамқорлыққа алу жөнінде патриоттық қозғалыс бастады. Шахтерлерді азық-түлікпен қамтамасыз ету, шахталарда тұрақты жұмыс істеу үшін адамдар жіберу, Қарағанды облысындағы 30 желісі 3 есе, оқушылар саны 5 есе көбейді. 1943 жылы забойлар желісі көбейіп, жер астында екінші Қарағанды пайда болды. Мұнайлы аудандарға көмек көрсетілді. Атырау мұнай өңдеу заводын, Каспий -Орск мұнай құбырын салу үшін қуатты құрылыс ұжымы ұйымдастырылды. Соғыс жылдыры салынған құрылыстар:

Мақат — Қосшағыл темір жолы, Петровский машина жасау заводының екінші кезегі, Пешной аралы — Шарин құбыр жолы, Атырауда теңіз порты мен мұнай өңдеу заводы, «Комсомол» кәсіпшілігі т. б.

Соғыс кезеңінде ауыл шаруашылығындағы жағдай төмендеді. Ауылшаруашылық еңбеккерлерінің саны 1939 жылмен салыстырғанда 1942 жылы 600 мыңға кеміді. Колхоз өндірісінде әйелдер еңбегінің үлесі артып, 1940 жылғы 48%-дың орнына 1942 жылы 75% -ға жетті. 76 мың механизаторлардың 55 мыңнан астамы әйелдер болды. Бүкілодақтық социалистік жарысқа 10 мыңнан астам тракторшы қыз-келіншек қатысты.

1942 жылы егіс көлемі 1941 жылмен салыстырғанда 842 мың гектарға көбейді. 1943 жылы 775 мың га жаңа жер алқаптары егістікке арналды.

Сөйтіп, республика экономикасын соғыс жағдайына көшіру жүзеге асырылды. Соғыстың алғашқы күндерінен Қазақстан майдан арсеналына айналып, майдан мен тылды қару-жарақпен, оқ-дәрімен, азық-түлікпен қамтамасыз етуші аймақ болды.

Соғыс жылдарында тылда еңбек еткен жұмысшылар ерлігі аңызға айналды. Георгий Хайдин мыңдықшылар қозғалысының жетекшілері А. Семиволос мен И. Янкиннің әдісін қолданған республикадағы үздік бұрғылаушы болды. Соғыс жылдарында Ы. Жақаев, Ш. Берсиев, Б. Самжүрекова, Ким Ман Сам, В. П. Кривич, И. Я. Кудлай есімдері бүкіл елге әйгілі болды.

Мақсат – келместің кемесіне мініп кеткен қимас жандар рухымен сырласып, өткенге салауат айту. Заманында бармын деп тасымаған, жоқпын деп жасымаған, біреуден ілгері, енді біреуден кейін құба төбел ғұмыр кешкен, даналық дариясынан сусындап, абыз атанған, аузы дуалы, майдангер ақсақал Рақым Қайырұлы есімін еске алып, өнегелі өмір жолын кейінгі ұрпаққа насихат ету еді.
Орта бойлы, иықты, қой көзін тіке салып қарайтын, қою ақ бурыл шашын кейін қайырып, сәндеген сексен жа¬сты алқымдап қалса да жүріс-тұрысы келісті соғыс және еңбек ардагері Рақым абыздың алдын көріп, дәмдес болған жандардың біріміз. 
Рақым Қайырұлы 1920 жылы Батыс Қазақстан облысы, Орда ауданы Қасымтау елді мекенінде дүние есігін ашқан. Қатыгез тағдыр Рекеңнің де маңдайын сипай қоймаған. Екі жасында әке-шешесі өмірден озып, жетімдік санатына қосылып жүре береді. Адамзаттың данагөй ақыны Омар Хаям «Мен өмірге сұранып келгенім жоқ, келген соң кет десең де кетпеймін бұл өмірден», - деп айтқанындай, қайсар бала тағдыр тәлкегіне қарсы тұра білді. Туыстарының панасында жүрген бозбала тағдыр салмағын ауырсынбай жүріп, ауылдағы орталау, кейіннен аудандағы орта мектепті тауысады. Орта оқу орындарының берген ілімін жетік меңгерген боз жігіт еңбек жолын «Еңбек» колхозында есепші болып бастайды. Ұжымдық шаруашылықтың есеп қызметін меңгерген жас жігіт ұжымшардың іс-қағаздарын жүйеге келтіру, құрал-жабдықтарын жинақтау, оның мақсатты жұмсалу қызметінің реттелуіне өз үлесін қосу нәтижесімен ауылдастарының лепісіне бөленеді. 
1940 жылдың қабағы салбыраған күз айы да келеді. Сол жылғы қазан айының шуағынан гөрі, ызғары мол болды. Колхоздың жас есепшісі Рақымға аудандық әскери комиссариаттан армия қатарына азаматтық борышын өтеуге шақырған қағаз келіп, төрт жылға кете барды (Сөз орайы келіп тұрғанда айта кеткен абзал. Ол кездердегі армияда қызмет ету мерзімі: құрлықтағы сарбаздарға 4 жыл, ал теңізшілерге 5 жыл болатын). 

Әскер қатарына алынған Рақым Қайырұлы Моңғолия Республикасының «Халхин-Гол» деген жерінде тұрған Кеңес армиясының құрамында өтеп жатады. Отан алдындағы азаматтық борышын өтегеніне тоғыз ай толар-толмасында Рақымдар сол тұстың Бүкілодақтық Орталық радио торабының аңызға айналған дикторы Юрий Борисович Левитанның адам баласының алпыс екі тамырын шымырлататын қоңыр дауысымен оқыған, Кеңес Одағына фашистік Германияның тұтқиылдан шекараны бұзып, соғыс ашып, шығысқа қарай сүзе кіріп, жолдағысының бәрін өртке орап, қанқұйлы соғыс салып келе жатқаны жайлы жайсыз хабарды естиді. Жас жауынгер енді бір жылдан соң ауылына оралғалы тұр еді. Арманы – жоғары білім алу. Жас жігіттің бұл талабын мына жайсыз хабар күлдей шашты. Ұлы Отан соғысы басталған соң Кеңес әскери күшін білікті мамандармен жабдықтау жұмыстары шұғыл қолға алынады. Соғыс кезіндегі ұрыс- қимыл тәсілдерін меңгерудегі қарым -қабілеттеріне қарап, курсанттар іріктеліп, әскери әртүрлі мамандар да¬ярлайтын қысқа мерзімдік курстарға жіберіле бастайды. Оқуға бейім, орыс тілін ана тіліндей меңгерген, айтылған сөзді қағып алып, мүдірмей қайтып айтып беруге қабілетті, қолға алған ісіне ықтиялды, сақа сарбаз Рақым Қайырұлы Моңғолияның Баян-Тумен қаласындағы радист-байланысшылар даярлайтын курсына қабылданады. Бұл курсты бітіріп, мың тоғыз жүз қырық бірінші жылдың ызғары желтоқсан айында Кеңес Одағына, Алтай өлкесінің Бииск қаласына жіберіліп, батыстағы азаттық жолындағы соғыс жорығына шыққалы тұрған 232 атқыштар дивизиясының 782 полкіне байланыс ротасының құрамына алынады. 
1942 жылы 15 маусым күні осы диви¬зия құрамында Воронеж қаласы түбінде соғысқа тұңғыш рет шайқасқа түседі. Келесі күні аспандағы тырналардың тізбегіндей, бірінің соңынан бірі салып ілгері үш бұрыштана ұшқан алыстан дұшпан самолеттерінің тізбектері көрінгені қазіргідей көз алдында майдангер қарияның. Дұшпан ұшақтарының бомбылау¬ынан полктармен байланыс үзілері әбден мүмкін еді. Айтса айтқандай фашистік Германияның бомбалаушы ұшақтары кеңестік қорғаушы, жойғыш ұшақтары келгенше бомба жүктерін құмалақтай тастап, қайтып кетеді. Дивизия штабының алдыңғы шептегі полктармен байланысы үзіліп, әбігерге түсе бастайды. Бомбалардың аспанға ғарыштап көтерілген қою қара шаңының астынан жылан бау¬ыр танкілері қолдаған жаудың жаяу әскерінің жедел шабысы көрінеді. Рақым Қайырұлы негізі байланыс ротасынан 10-12 шақырым алда жүріп, соғыс қимылдарын одан әрі жүргізуге оңтайлы жағдай туғызу тапсырма-ларымен жүріп, ыңғайлы позицияны таңдап, байланыс орнатып, штабқа майдан ахуалын хабарлап отыратын бөлімде болатын. Бөлім соңғы жетік қарумен қамтылған да болатын. Осы кезде бөлімге жау тылында жүрген кеңес барлаушыларынан жедел құжат түсіп, оны дивизия штабына жеткізу тапсырылады. Бұл тапсырманы орындау барлаушы-радист Рақым Қайырұлына жүктеледі. Мина алаңынан әупірімдеп шыға келген Рақымдар (серіктестікке екі жауынгер қасына ерткен болатын) қиян-кескі шайқас үстінен түседі. Жылан бауыр фашистік танкі қолдаған жаяу әскері дивизия штабының алдыңғы шебінде тұрған полктің бір қанатындағы жауынгерлермен қолма-қол ұрыс шайқасына да жеткенге ұқсайды. Рақымдар үшке бөлініп, бір бүйірден үш жерден атақты ППШ автоматтарымен жасыл түсті киімділерді атқылай бастайды. Фашистер мұны кеңестік армияның қосымша күші көмекке келдіге жорып, шегініп кетеді. Рақымдар мұндай ерлік жасадық деп сезінген де жоқ еді. Осы шайқастан кейін дивизия командирі Рақым Қайырұлы кеудесіне «Қызыл жұлдыз» орденін тақса, екі серігіне «Ерлігі үшін» медальдарын табыстайды. Иә, бұл Воронеж түбіндегі І және ІІ Украина майданының ашылуына мүмкіндік алып берген шайқас еді. 
Иә, бұл біздің кейіпкеріміз Рақым Қайырұлы алғаш рет ажал оғының иісін, алды-артынан түскен снарядтың дүлей жарылысынан құлақ тұнысын жан-тәнімен сезген шағы еді. Аяқ- қолынан айырылып, қансыраған өзіндей өрен сарбаз жігіттердің зарын осы Воронеж түбіндегі соғыста көріп, жауға деген кегі үдей түсті. Жараланған жауынгерлерге медициналық көмек көрсетемін деп шауып жүрген сары ауыз, үрпек бас медбике қыздардың оққа ұшып жатқаны тіпті аянышты еді. 
Рақым Қайырұлы Құрманбаев І және ІІ Украина майданы құрамындағы дивизия, полк құрамында жүріп, Во¬ронеж, Курск облыстарын, Украина елінің қалаларын неміс – фашист басқыншыларынан азат етуге, кәрі құрлық Еуропаның байырғы мемлекеттері Чехословакияны (бүгіндері бұл ел Чехия, Словакия тәуелсіз мемлекеттер болып бөлінді), Венгрия, Румыния, Австрия мемлекет- терінің Банская Быстрица, Прага Меш¬кольц, Пашкачи қалаларын фашистік Германияның әскерінен азат етуге қатысты. 
Фашистік Германияның одақтасы Жапонияның Қытай еліне жасаған отаршылдық шабуылы Қытайдың Кеңес елімен арадағы саясаттың түзелуіне әсер етті деуге де болады. Атақты жерлес, майдангер, дауылпаз ақын Хамит Ерғалиев бір өлеңінде: 
«Қытай туды – Сталиннің өз атын 
Көкке нұрмен, жерге гүлмен жаза¬тын! 
Қытай туды – мәртебелі мінбеден 
Жолдас Мао қолын алға созатын!» - деп жырға қосқаны содан болса керек. 
Сақа барлаушы - радист жауынгер енді сол «Жолдас Мао» елінде жүріп жатқан азамат соғысына көмекке жіберілді. Рақым Қайырұлы Қытайдың Урумчи, Шығыс Түркістан деген жерлерін азат ету күресі ортасынан табылады. 
Кең-байтақ КСРО елінің батысынан да, шығысынан да тәуелсіздігін жойып, құл етпекші ниетте болған фашистік – агрессиялық шабуыл соғысын тойтаруға қатысқан Рақым Қайырұлы Құрманбаевтың бұл кезеңдердегі еңбегін Үкімет жоғары бағалап, екі мәрте ІІ дәрежелі «Ұлы Отан соғысы» орденімен, екінің бірінің кеудесіне тағыла бермейтін «Қызыл жұлдыз» орденімен, бұлардан басқа жауынгерлік медальдармен марапатталып, әскерде алты жыл болып, оның төрт жылын қиян-кескі соғыспен өткізген сарбаз Рақым 1946 жылдың наурызында еліне оралады. Сөйтіп, жиырма алты жасар орденді майдангерді жерлестері жылы ілтипатпен қарсылап, оған бірнеше күннен кейін колхоздың бастауыш партия ұйымын басқару қызметін ұсынады. Рақым Қайырұлы аласапыран соғыстан кейінгі жұмысын осылай бастайды. Ол соғыс кезінде Отанын қорғау үшін игерген, меңгерген байланыс қызметін енді бейбіт еңбекпен ұштастырады. Рақым Қайырұлы мың тоғыз жүз елуінші жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін Теңіз (қазіргі Құрманғазы) ауданының Сүйіндік, Балқұдық елді мекендеріндегі және Атырау (бұрынғы Гурьев) қаласындағы №7, 27 байланыс бөлімшелерін басқарады. Майдангер Рақым Қайырұлы байланыс саласындағы ұзақ жылдардағы ерен де жемісті еңбегі «Еңбектегі ерлігі үшін» медалімен және Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесінің грамотасымен бағаланды. Сондай-ақ оның есімін жерлестері облыс байланыс саласының Құрмет кітабына енгізді. Махамбет аудандық мәслихатының шешімімен Махамбет ауданының құрметті азаматы берілді. 
Майдангер Рақым Қайырұлы Құрманбаев кіндігінен тараған жалғыз ұлы Асқардан шөбере көріп, ұрпағының қуанышына бөленді. Рақым қария – әдемі қартайған жан. Абыз ата Рақым Қайырұлы Құрманбаев за¬мандастарына, ұрпағына айтар батасы, дуалы тілек сөзі бар азамат болды. Баласы Асқар жанұясының төрінде, мамық көрпеде отырды. Жалғыз тұяғы Асқардың келіні Шәмшия Мырзабайқызы екеуінен алты немере көрді. Қызының қияға ұшырылғанын, ұлының ұясына қондырылғанын көрді. Барлығының жоғары білім алуына мүмкіндік туғызды. Олар алған мамандықтарымен жұмыс жасайды. Бірі құқық қорғау саласының маманы, кіші әділет кеңесшісі, енді бірі медицина саласының мамандары, әскери қызметкер, тағы бірі ұялы телефон байланысының менеджері болып, ел табысын молайтуға үлестерін қосып келеді. 
Осындай өркен жайып, өскен- өнген шаңырақта өнегелі тәлім- тәрбие алған қарт жауынгер, абзал азамат, абыз ата ұрпақтары бұл күнде өмірден өз орындарын тауып, өз алдына бір - бір үй болып, тірлік тінін жалғастырып келеді. 

М.ҚҰЗАЙЫР

Отбасы – шағын мемлекет. Ондағы мейірім – заң, тәртіп – сыйластық, ал алтын арқау – махаббат. Ата-ананың аялы алақаны мен баланың кіршіксіз күлкісінен тұратын бұл әлем – адам баласының ең алғашқы ұясы, ең үлкен мектебі. Осы бір қастерлі құндылықты ұлықтау – қоғамның өзегіне жарық түсіргенмен бірдей.

    Осы мақсатта 15 мамыр – Халықаралық отбасы күніне орай аудандық балалар кітапханасында «Отбасым – бақыт мекенім» атты тағылымға толы отбасылық сайыс ұйымдастырылды.

    Байқауға Жылыойдың байырғы тұрғындары, өнегелі әулеттер – Алғабаевтар мен Табылдиевтер отбасылары қатысты. Олар бес кезең бойынша сынға түсіп, жанұядағы жарасымдылық пен ұйымшылдықты көпшілікке үлгі етті. Шараның көрермені ретінде №1 мектептің 5 және 6-сынып оқушылары арнайы шақырылды. Сонымен қатар, жас өрендердің өнері де көрермен көңілінен шықты. 3-сынып оқушысы Нұржанқызы Айжұлдыз атаулы күнге арнап Мұқағали Мақатаевтың «Үш бақытым» өлеңін тебірене оқыды. Кештің көркемдік көрігін Құлсары балалар өнер мектебінің шәкірттері келтірді. Жетекшісі Серік Ризабектің қолдауымен Боранғали Айбек қара домбырамен «Молдабай» әнін орындаса, Ерсайынов Мұстафа Кенен Әзірбаевтың «Ой жайлау» әнімен кештің сәнін арттырды. Бұл көріністер ұлттық өнердің ұрпақ бойында жалғасын тауып келе жатқанын көрсетті.

Сайыс барысында отбасылар өзін-өзі таныстырудан бастап, отбасындағы құндылықтар мен бала тәрбиесі төңірегіндегі сұрақтарға жауап беріп, өзара түсіністік пен тату-тәтті қарым-қатынастың үлгісін көрсетті. Қолөнер бұйымдарын таныстыру кезеңі де көптің қызығушылығын туғызды. Ана мен әкенің, баланың қолынан шыққан түрлі туындылар көрерменді тәнті етті.

Қара қылды қақ жарар әділ-қазы мүшелері кітапхана директоры Сандуғаш Төлеуішқызы мен оқырман қамту бөлімінің меңгерушісі Айгүл Жұмырбаева екі отбасының да белсенділігін жоғары бағалап, оларды арнайы алғыс хаттармен және естелік сыйлықтармен марапаттады. Шара соңында қатысушылар мен көрермендер естелік суретке түсіп, бір-біріне ақжарма тілектерін білдіріп, көңілден шыққан кешке ризашылықтарын жеткізді.

   Ұрпаққа өнеге, қоғамға үлгі болған отбасылар қатысқан бұл кеш – жылулық пен шынайылыққа толы, жүректерге жол тартқан мерейлі сәтке айналды. Отбасы – қоғамның алтын ұясы. Ал осындай тағылымы мол шаралар – ұрпаққа өнеге, ұлттық құндылықтарға деген құрметтің нақты көрінісі. «Отбасым – бақыт мекенім» атты кеш сонысымен де құнды болды.

Айнұр Базарбаева

аудандық балалар кітапханасының меңгерушісі

Атырауда 14 мамырдан бастап көшбасшыәйелдерге арналған «TOMIRIS» ақпараттық-білім беру жобасына өтінім қабылдаубасталды.

Бұл жоба – қыз-келіншектердің елдің саясиөміріне белсенді қатысу мүмкіндігін кеңейтіп, көшбасшылық дағдыларды үйрену арқылыәлеуетін арттыру мақсатын көздейді.

Жобаға қатысу үшін берілетін өтінім мен құжаттар 2025 жылдың 14-мамырынан бастап 31-не дейін қабылданады. @tomiris_atyrau2025 Instagram парақшасының БИО-да көрсетілген немесе https://docs.google.com/spreadsheets/d/1H1NGsMQLuCSII8xkCMLeo4BCnImQV_zSKxFC1iJ6zzo/edit?usp=sharing сілтемесіне өтіп, өтінім бере аласыз.

Сондай-ақ, Адрес электронной почты защищен от спам-ботов. Для просмотра адреса в браузере должен быть включен Javascript. электрондық поштасына төмендегі құжаттартізімін «Tomiris - (аты-жөні)» үлгісінде сақталғанфайлмен жіберуіңіз қажет:

«TOMIRIS» жобасы – тек білім беру ғана емес, сонымен қатар өзара әрекеттестік, тәжірибе алмасу және әйел көшбасшылардың мықты қауымдастығын қалыптастыру алаңы. Бұл – қатысушыларға тек білім алып қана қоймай, елдің саяси өміріне белсенді және жігерлі қатысушы ретінде өзін танытуға мүмкіндік беретін жоба.

Айта кету керек, «Tomiris» жобасы – 2023 жылдан бастап өткізіліп келеді. Биыл жобаныоблыстық Ішкі саясат басқармасы мен Атырау облысы әкімінің жанындағы әйелдер істеріжәне отбасылық-демографиялық саясатжөніндегі комиссияның қолдауымен, «Шаңырақ-2008» қоғамдық бірлестігіұйымдастыруда.

Аталған жобалар Атырау және Маңғыстау облыстарындағы денсаулық сақтау, білім беру, экономикалық даму және азаматтық қоғамды нығайту бағыттарына арналған.

Қазіргі қоғамда табысты болу туралы түсінік көбінесе кеңсе жұмысы, жоғары лауазым немесе ІТ саласындағы қызметпен ғана байланыстырылады. Алайда, осы түсінікпен шектелу – қоғам дамуын бір жақты көрумен тең. Шын мәнінде, ел дамуының діңгегі – адал еңбекке сүйенетін, қолымен іс тындыратын жұмысшы мамандардың қажырлы қызметіне байланысты.

Бүгінгі таңда нағыз кәсіби маман – ол міндетті түрде дипломы бар адам емес. Тіпті кейде диплом иесі емес, шебер қол, жауапты көзқарас және нақты дағдысы бар жұмысшы елге көбірек пайда әкеледі. Электрик, сантехник, дәнекерлеуші, тас қалаушы, аспаз, механик – бұлардың бәрі тек мамандық емес, өмірге қажет кәсіптер. Әр отбасы, әр мекеме осы мамандық иелерінің көмегіне тәуелді.

Еңбек адамының беделін арттыру – ұрпақ тәрбиесінің де бір тетігі. Бүгін баланың санасына "еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей" деген қағиданы сіңірсек, ертең өз ісін сүйетін, мамандығын мақтан тұтатын азаматтар қалыптасады. Бұл – тек кәсіп таңдау ғана емес, бұл – ұлттық тәрбиенің, еңбекке құрметтің негізі.

Сонымен қатар, жұмысшы мамандықтары – бұл шет елге тәуелді болмаудың бір жолы. Өз елімізде өз мамандарымыз еңбек етсе, сырттан маман шақыруға мұқтаж болмаймыз. Бұл – экономикалық дербестік, ішкі еңбек нарығын нығайту, ұлттық өнімнің сапасын арттыру деген сөз.

Бүгінде техникалық және кәсіптік білім беру мекемелері заманға сай жаңарып, жастарды сұранысқа ие мамандықтарға даярлап жатыр. Осы мүмкіндікті дұрыс пайдаланып, жұмысшы мамандығына ие болу – тек жұмыс табудың емес, өмірлік орныңды табудың да кепілі.

Әсел ТАБИҒАТҚЫЗЫ

Қазіргі әлемде елдің өркендеуін тек ғылым мен технологиямен өлшеу жеткіліксіз. Қоғамның тұрақтылығы мен өмір сапасын нақты қамтамасыз ететін – жұмысшы мамандықтары. Олар – экономиканың жүрегі, тіршіліктің тынысы. Алайда, өкінішке қарай, бұл мамандықтар көп жағдайда назардан тыс қалып келеді, беделі төмен бағаланады. Бұл – түбегейлі өзгеруі тиіс көзқарас.

Бүгінде жоғары оқу орнын бітіріп, жұмыс таппай жүрген жастар аз емес. Ал сонымен қатар, түрлі кәсіпорындарда дәнекерлеуші, электрик, құрылысшы, аспаз, техник сияқты мамандар жетіспей жатқаны жасырын емес. Бұл – еңбек нарығындағы нақты теңсіздікті көрсетеді. Демек, қоғамда жұмысшы мамандықтарының орнын қайтадан саралап, олардың құндылығын жүйелі түрде мойындауымыз қажет.

Жұмысшы – бұл тек қолымен істейтін адам емес. Ол – өзінің ісіне жауапкершілікпен қарайтын, кәсіби шеберлігін үнемі дамытып отыратын нағыз маман. Көп елдерде, әсіресе Германия, Финляндия, Жапония сынды дамыған мемлекеттерде техникалық және кәсіби мамандар жоғары бағаланады. Оларда жұмысшы болу – беделді, сұранысқа ие әрі тұрақты табыс көзі бар мамандық саналады. Бізге де осы бағыттағы көзқарасты қалыптастыру қажет.

Қазақстан үшін де бұл аса маңызды. Елде инфрақұрылым дамуда, өндіріс орындары ашылуда, ауыл шаруашылығы мен құрылыс қарқынды жүруде. Ал осы салалардың барлығы кәсіби жұмысшы кадрларға тәуелді. Демек, жұмысшы мамандықтары – елдің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін маңызды күш.

Жастарға дұрыс бағдар беру, еңбекке құрметті тәрбиелеу – отбасыдан, мектептен, қоғамнан басталуы тиіс. Жұмысшы мамандығын таңдау – жеңіл жол іздеу емес, керісінше, нақты өмірге икемделудің, дербес табыс табудың, өз жолыңды табудың көрінісі.

Қазіргі заман талабына сай техникалық және кәсіптік білім беру жүйесі үлкен мүмкіндік ұсынады: колледждерде дуальді оқыту енгізіліп, студенттер нақты өндіріс орындарында тәжірибе жинақтайды. Мемлекет тарапынан гранттар бөлініп, жастардың осы бағытқа қызығушылығы артып келеді. Бұл – болашақ үшін өте дұрыс қадам.

Қорыта айтқанда, жұмысшы мамандықтарына деген көзқарасты қоғам болып өзгерту – тек мамандық таңдауға емес, тұтас ұлт болашағына әсер ететін мәселе. Адал еңбек, кәсіби шеберлік пен табандылық – кез келген мемлекеттің даму негізі. Сондықтан жұмысшы – заманауи қоғамның нағыз батыры.

Сағыныш ҚАЙЫР