Қоғам

- Информация о материале
- Read Time: 1 min
- 1
Бүгін, 2 сәуірде, Атырауда 22-ші Солтүстік-Каспий аймақтық «Atyrau Oil&Gas» көрмесі өз жұмысын бастады. Сол күндері Солтүстік-Каспий аймақтық «AtyrauBuild» құрылыс және интерьер көрмесі де қатар өтуде.

- Информация о материале
- Read Time: 1 min
- 7
Құрылтай - ата-бабамыздан келе жатқан аса маңызды шешім қабылдайтын ұлық жиын. Ата-баба аманатын арқалап, атаның жолын жалғатып, көне дәстүрді жаңғыртқан Ұлттық құрылтайдың IV отырысы 2025 жылы 14 наурыз күні бастау алған болатын. Ұлттық құрылтайда көтерілген мәселелердің бірі мәдениетке қатысты талқыланды.
Еліміздің батыс өңірінде кеңінен тараған Амал мерекесімен бастау алатын Наурыз мерекесі ерекше аталып өтілді. Елбасының бекіткен Наурызнаманың 10 күндігінің әр күні өзінің маңыздылығымен орын алады. Осы үрдісті әрімен қарай дамытып, әр өңірдің қазақилыққа бет бұрғанын қалар едім. Ұлттық киім, ұлттық дәстүр, ұлттық тіл еліміздің бет-бейнесі. Сол себептен өз мәдениетімізді жетік меңгеріп, ана тілімізді, ұлттық киім, ұлттық өнер, ұлттық дәстүрлерімізді кейінгі ұрпаққа дәріптеу біздің басты міндетіміз деп санаймын. Осы құрылтайда қозғалған әр мәселе ел игілігіне оң шешімін табады деген ойдамын.
Т.УМАРОВ,
"Көктоғай-Мәдениет" МКҚК көркемдік жетекшісі,
"Jas Niet" ҚҚ төрағасы
#Ұлттық_IV_құрылтай_2025

- Информация о материале
- Read Time: 1 min
- 18
«АУЫЛДЫ ДАМЫТУ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫНДА ШЕКАРАЛЫҚ АУМАҚТАРҒА ҚАТЫСТЫ ЖҰМЫСТЫҢ НЕГІЗГІ БАҒДАРЫ АЙҚЫНДАЛҒАН. ШЕТКЕРІ ЖАТҚАН ЕЛДІ МЕКЕНДЕРДІҢ АХУАЛЫ ЕЛ ІРГЕСІНІҢ БЕКЕМ БОЛУЫНА ТІКЕЛЕЙ ӘСЕР ЕТЕДІ. БҰЛ – СТРАТЕГИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ БАР МӘСЕЛЕ. СОНДЫҚТАН ОСЫ БАҒЫТТАҒЫ ЖҰМЫСТЫ БЕЛСЕНДІ ТҮРДЕ ЖАЛҒАСТЫРУ КЕРЕК».
(ПРЕЗИДЕНТ ҚАСЫМ-ЖОМАРТ ТОҚАЕВТЫҢ ҰЛТТЫҚ ҚҰРЫЛТАЙДЫҢ ТӨРТІНШІ ОТЫРЫСЫНДА СӨЙЛЕГЕН СӨЗІНЕН)
БҮГІНДЕ АУЫЛДЫҢ БӘРІ ҚАЖЕТТІ МАМАНДАРМЕН ҚАМТЫЛҒАН. БҰЛ ЖҰМЫСТАР АЛДА ДА ЖАЛҒАСЫН ТАБАТЫН БОЛАДЫ. АТАП АЙТСАҚ, БИЫЛ 107 ТҰРҒЫНҒА БАСПАНА БЕРУ ЖӘНЕ ЖАҢА МӘДЕНИЕТ ҮЙЛЕРІ МЕН СПОРТ КЕШЕНДЕРІН АШУ ЖОСПАРДА БАР.
Құрманғазы жер көлемі мен халық саны жөнінен өңірде екінші орын алатын аудан екені белгілі. Осындағы 19 ауылдық округ пен 49 елді мекенде 55,4 мың адам тұрып жатыр. Тұрғындардың дені ауыл шаруашылығымен айналысады. Жалпы ішкі өнім көлемі 23 млрд. теңгені құрап, нақты көлем индексі 103 пайызды көрсетіп отыр. Бұл – марқаюға тұрарлық өсім. Биылғы қаңтар айындағы көрсеткіш бойынша асыл тұқымды мал шаруашылығын дамыту мақсатында 192 қожалыққа 211 млн. теңге субсидия төленді. Барлығы 52 қожалық пен жеке азаматтар 601 гектар алқапқа егін егіп, одан 7268 тонна өнім алды. Сондай-ақ, қожалықтардың материалдық-техникалық базасын жақсарту бағытында 33 трактор мен шөп шабу-жинау агрегаттарын алуға 77 млн. теңге субсидия берілді. Тіпті, бір шаруа қожалығы жаңбырлатып суару техникасын алуға 23 млн. теңге субсидия алғаны бар.
Құрманғазы ауданының әкімі А.Жанғалиевтың сұхбатынан

- Информация о материале
- Read Time: 1 min
- 14
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Ұлттық құрылтайда интернет-алаяқтықтың өршуіне алаңдаушылық білдірді. Ол жалған қайырымдылық, қаржы пирамидалары және жалған психологтар мен коучтардың әрекеттері қоғамға зиян тигізетінін атап өтті.
Бүгінде интернет-алаяқтықтың түрі сан алуан: банк карталарынан қаражат шешіп алу, жеке мәліметтерді ұрлау, жалған инвестициялық жобалар ұйымдастыру, қайырымдылық атын жамылған айла-шарғы. Бұл әрекеттер халықтың сеніміне селкеу түсіріп, әлеуметтік тұрақтылыққа қауіп төндіреді.
Президент алаяқтықпен күресу үшін құқық қорғау жүйесін күшейту, заңнаманы қатайту, халықтың цифрлық сауаттылығын арттыру керектігін айтты. Мен де осы пікірде екенімді айтқым келеді.
Алаяқтардың торына түспеу үшін мынаны ескеру керек: Бейтаныс хабарламалар мен ұсыныстарға сақтықпен қараңыз; Банк деректерін ешкімге бермеңіз; Инвестициялық ұсыныстарды мұқият тексеріңіз; Киберқауіпсіздік шараларын сақтаңыз.
Интернет-алаяқтық – заманның өзекті мәселесі. Онымен күресу үшін мемлекет те, қоғам да жұмылуы қажет. Президент Тоқаевтың бұл мәселеге баса назар аударуы – үкіметтің нақты қадамдарға дайын екенін көрсетеді. Әр азамат қырағылық танытып, ақпараттық қауіпсіздікті сақтауы тиіс.
Рысты ҚАЛИЕВА,
заңгер

- Информация о материале
- Read Time: 1 min
- 15
Ұлы Отан соғысы жылдарында Атырау облысы (сол кездегі Гурьев) стратегиялық маңызы зор аймақтардың бірі болды.
Өңірдегі мұнай кен орындары Кеңес Одағының әскери қуатын арттыруда шешуші рөл атқарды. Гитлердің «Барбаросса» жоспарына сәйкес, фашистік Германия Кеңес Одағын жылдам басып алып, оның табиғи ресурстарын, соның ішінде Қазақстанның мұнай қорларын өз пайдасына жаратуды көздеді. Осыған байланысты Атырау облысы соғыс жылдарында тек тыл емес, майданға жақын стратегиялық маңызды аймақ ретінде қалыптасты.
Соғыс жылдарында Атырау облысы тек шикізат көзі ғана емес, әскери және өндірістік орталыққа айналды. Мұнайшылардың қажырлы еңбегінің арқасында Қызыл Армияны отынмен үздіксіз қамтамасыз ету мүмкін болды. Сонымен қатар, Донбастан эвакуацияланған кәсіпорындар Гурьевке орналастырылып, өңір ауыр өнеркәсіптің маңызды орталығы ретінде дамыды.
Атырау облысы әскери қауіптің тікелей алдында тұрды. 1942 жылдың қыркүйек айында неміс ұшақтары Гурьевті бомбалады. Осыған байланысты қаланың қорғаныс жүйесі күшейтіліп, жарықтандыру шектелді, әскери бөлімдер мен халық жасақтары ұйымдастырылды.
Неміс диверсанттарының әрекеттері де өңірде жиі байқалды. 1944 жылы Жылыой ауданына неміс диверсиялық тобы түсіріліп, олардың мақсаты – мұнай құбырларын бұзу және халық арасында үгіт-насихат жұмыстарын жүргізу болды. Алайда НКВД қызметкерлері бұл топты дер кезінде анықтап, жойды.
Соғыс кезінде мұнай Кеңес Одағының әскери қуатын арттыруда негізгі рөл атқарды. Эмба мұнайшыларының қажырлы еңбегі Қазақстанды КСРО-дағы үшінші ірі мұнай өндіруші аймаққа айналдырды. 1941 жылы Эмбалық мұнайшылар мұнай өндірісін 24,4%-ға арттырды. 1941-1945 жылдары Гурьев облысында жалпы 42 970 мың тонна мұнай өндірілді.
Геологтар, инженерлер және мұнай саласының мамандары соғыс жағдайында да жаңа кен орындарын ашу жұмысын жалғастырды. 1942 жылы Комсомолск, 1944 жылы Кошкар, 1945 жылы Тентексор кен орындары іске қосылды. Сондай-ақ, Гурьевте КСРО-дағы ең ірі мұнай өңдеу зауыты салынды.
Гурьев мұнайшыларының еңбегін бағалаған КСРО Мемлекеттік Қорғаныс Комитеті аймаққа өндіріс құралдары мен жаңа мамандар жіберді. 1943 жылы Азербайжаннан Атырауға 334 құрылысшы келіп, мұнай инфрақұрылымын дамытуға атсалысты.
Соғыс жылдары Гурьев облысында өндірістік қуаттылық артты. Донбасстан эвакуацияланған Петровский атындағы станок жасау зауыты Гурьев машина жасау зауыты ретінде қайта құрылып, әскери техника мен мұнай өнеркәсібі үшін құрал-жабдықтар шығара бастады. Зауытты іске қосу үшін өңірде 15 мың шаршы метр тұрғын үй салынды.
Сондай-ақ, теміржолшылар да ерекше еңбек етті. Кандағаш–Гурьев теміржол учаскесінің машинистері 1941 жылы 12 мың тонна жүк тасымалдап, жоспарды бірнеше есе асыра орындады.
Атырау облысының малшылары мен егіншілері де майданға азық-түлікпен көмектесті. Өңірдің мал шаруашылығы майданды етпен, жүнмен және терімен қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарды. Облыстың малшылары ерекше жетістіктерге жетіп, олардың еңбегі жоғары бағаланды. Қорғаныс комитеті Гурьев облысының малшыларын үздік еңбегі үшін Қызыл Ту белгісімен марапаттады.
Соғыс жылдарында атыраулық жастар да ерекше белсенділік танытты. 1942 жылы облыстық Қорғаныс комитеті жастардың еңбегін ынталандыру мақсатында социалистік жарыстар ұйымдастырды. 36 комсомолдық бригада «Үздік комсомол бригадасы» атағын алды. Майданға қажетті шикізат пен өндірістік құралдар дайындауда жастардың үлесі зор болды. Осы еңбектің нәтижесінде Нармунданак кен орны «Комсомолдық» деп аталды.
Атырау облысы Ұлы Отан соғысы жылдарында тек тылдық аймақ емес, майданға тікелей қатысы бар стратегиялық маңызды өңір болды. Өңірдің мұнай өндірісі, өнеркәсіптік дамуы және әскери қорғаныс шаралары соғыс барысына елеулі әсер етті. Мұнайшылардың, құрылысшылардың, теміржолшылардың, ауыл еңбеккерлерінің, жастардың қажырлы еңбегі Кеңес Одағының жеңісіне зор үлес қосты.
Бүгінде кейбір шетелдік зерттеушілер Кеңес Одағының, соның ішінде Қазақстанның соғыс жылдарындағы рөлін төмендетуге тырысады. Алайда тарихи фактілер көрсеткендей, Қазақстан майданға азық-түлік, киім-кешек, қару-жарақ, ең бастысы – жанармай жеткізуде шешуші рөл атқарды. Кеңес армиясының қолданған оқ-дәрілерінің 90%-ы Қазақстанда өндірілгені белгілі.
Сондықтан Атырау өңірі тек тылдық аймақ ретінде ғана емес, нағыз майдан даласына айналған стратегиялық нысан ретінде бағалануы тиіс. Бұл тарихты зерттеу және келер ұрпаққа жеткізу маңызды.
Гүлфайруз Қайырғалиева,
тарих ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор

- Информация о материале
- Read Time: 1 min
- 13
ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жарлығымен «2025 жыл – Жұмысшы мамандықтары жылы» деп жарияланды. Бұл бастама, жұмысшы мамандықтарын дәріптеу арқылы қоғамда еңбекқорлық және кәсіби маман болу қасиеттері жоғары бағалануына, жастарды осы салаға тартуға, еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтар бойынша білікті кадрларды даярлауға бағытталған.
Адал әрі табанды еңбегімен табысқа жеткен, сол арқылы құрметке бөленген аға ұрпақтың ел дамуына қосқан үлесін бағалап, үлгі тұту жұмысшы мәртебесінің көтерілуіне де ықпалды. Аудан өңірінде бұл талапқа өткен өмірі толық сай келетін нәзікжандылар бар. Қалекеева Күләш Рахманқызы Теңіз ауданы, «Красная Армия» ауылында (қазіргі Құрманғазы ауданы, «Жаңа ауыл») 1939 жылы 13 наурызда дүниеге келген. Әкесі Рахман. Анасы Қоңырша. Ата-анасынан өрбіген Қанша, Насихат атты әпкелері, Алпысбай есімді інісіне Күләш алабөтен бауырмал болған, қамқорлығын аямаған.
Балалық шағы мен жастық кезеңі 1941-1945 ж.ж. Ұлы Отан соғысымен, соғыстан кейінгі жылдардағы шаруашылықты қалпына келтірудегі қоғамдағы қиындықтармен тұспа-тұс келгендіктен, Күләш тұрмыстық жағдайы салдарынан сол кездегі өз замандастары сияқты бастауыш негізде білім алып, одан әрі жалғастыру мүмкіндігі болмаған.
Жас кезінен домбырамен халық әндерін тамылжыта орындап, талай аудандық, облыстық сайыстарға қатысқан. Ол кезде, ауылда домбыра да, домбырамен дәстүрлі әндерді айтушылар да сирек кездесетін. Жас та болса, Күләштің ұлттық құндылықтарымызды дәріптеудегі еңбегі осылай басталған.
1950 жылдары Алматы қаласында дәстүрлі әндерді насихаттау мақсатында өткізілген республикалық фестивальға қатысып, жүлдегер атанған. Облыс, аудан мерейін асқақтатқан. Талантты жас домбырашы Алматыдағы өнер ордаларынан жұмысқа шақырту да алған (алайда, анасының ұйғарым-тілегін аттап кете алмаған).
Атап өткен жөн, Күләш Рахманқызының ата-әжесі де әмбебап домбырашылар екен. Жас кездерінде ата-әжесі де домбыра тартып, өзгелермен сайысқа түседі шамасы. Ал, өзара сайысқа түскен кезде жеңіс байрағын иелену үшін атасы сайыс соңында домбыраны аяғының башайларымен тартып, жеңіске жеткен. Ал, әжесі нәзікжандыға тән әдеп-ибасын сақтап, аяғын жалаңаштай алмаған. Кейіннен өнерлі жастар отау құрыпты. Демек, Күләш Рахманқызының өнері де табиғи таланттан, ата-тегінен дарыған.
Жас Күләш еңбек жолын 1955 жылдан «Красная Армия» ұжымшарында түрлі шаруашылық жұмыстарында істеп бастаған. 1958 жылдан балықшы болған.
Еңбектегі жоғары көрсеткіштеріне сәйкес 1958-1959 жылдары Гурьев облыстық партия конференцияларына делегат болып қатынасқан. 1960 жылы балықшы Қалекеев Әбубакармен отбасын құрған.
Социалистік жарыс жеңімпазы әрі қоғамдық жұмыстағы белсенділігі ескеріліп, ауылдық, аудандық кеңестердің, ал 1982 жылы Гурьев облыстық кеңесінің депутаты болып сайланған. Звено жетекшісі жұбайы Қалекеев Әбубакармен бірге жыл сайын «Мокрий» тартымында көктемгі-күзгі балық аулау науқанында еңбек еткен. Ал 1979-1989 жылдар аралығында он жыл бойы Гурьев қаласының іргесіндегі «Жұмыскер» елді мекені тұсында сәуір-мамыр айларында балық аулау тартымында жұмыс жасаған. Яғни, көктемгі балық аулау науқаны облыстан ауданға бөлінген, бекіре тұқымдас аулау лимиті негізінде «Жұмыскер» елді мекені тұсында жүргізілген еді.
Күләш Рахманқызы өмір бойы үйден тысқары жүріп, су айдындарында жыл мезгілінің құбылмалы кезеңдерінде де (дауылды жел, нөсерлі жауын, сүйектен өтер күзгі суық, т.с.с.) балық аулау тартымдарында күні-түні табанды төзімділікпен жанкешті жұмыс жасаған ана.
«Мокрий» тартымына жас балаларын апарып, жұмыс арасында бас-көз болып, бағуға да мәжбүр болған («Бала кезімізде, ата-анамыз балықшылармен бірге кейде таңда не кешке қарай балық аулауға кеткенде орман ішіндегі уақытша баспанада қалған біз үрейленіп елегізитінбіз» деп еске алады ұрпақтары).
Ерлі-зайыпты Қалекеевтердің «Красная Армия», кейіннен Ленин атындағы ұжымшарлардың, ауданның экономикасын дамытуға үлес қосып, бесжылдық жоспарларын үнемі асыра орындаған Социалистік жарыс жеңімпаздары тұрғысындағы еңбектері бағаланып, озат балықшылар қатарында 1974 жылы Ю.Манашев «Орал-Каспий байлығы» атты деректі фильм түсірген (сценарий жазған Ғ.Шалахметов). Сонда А.Қалекеевке Ауыспалы Қызыл Ту тапсырылған сәт те көрініс тапқан.
Зейнетке Ленин атындағы ұжымшардан шыққан Күләш ана, «Еңбек ардагері» медалінің иегері. Аудан әкімінің, облыстық мәслихат төрағасының алғыс хатымен марапатталған.
Балықшы ана ақынжанды да. «Өшпейді ерлер аты есімізден» , т.б. көптеген өлеңдері кезінде аудандық «Серпер» газетінде жарияланып тұрған.
Күләш Рахманқызы азаматын ардақ тұтып, туыстарын құрметтей білген. Азаматымен бірге ұрпақтарының жоғары білім алуына қолдау көрсетіп, ұлын ұяға қондырып, қызын қияға ұшырған бақытты ана.
Азаматы Әбубакар Бисембіұлы 2011 жылы дүниеден озса да қара шаңырағының туын тіктеп, құт-берекелі шаңырақта ұрпақ қызығына бөленуде. Немере-жиендерінің мейірбан әжесі. Ақжарқын, қайырымды, ағайын-туыс, құда-жекжатқа, көршіге сыйлы, ұлағатты жан.
Отбасының Бақыт, Сағид, Мариям, Баян, Сағидолла, Эльмира атты перзенттерінен абыройлы ұрпақтары өрбіген. Қара шаңырақта ұл келіні Сағидолла-Ләззат.
Құрманғазы ауданында балық шаруашылығының дамуы мен өркендеуіне, өлшеусіз үлес қосқан ардагер балықшы анамыздың қажыр-қайрат, адал еңбегімен өткен ерен еңбек жолы осындай. Балықшы анамыз әрі шоқтығы биік дәстүрлі әндерді домбырамен орындап, насихаттаған талғамы биік өнерпаз.
Зерек Сағыпазова,
мемлекеттік қызмет саласының ардагері, «Өренді өлкетанушы» клубының мүшесі

- Информация о материале
- Read Time: 1 min
- 15
Әлия Молдағұлова кеңес мергені, ефрейтор, Кеңес Одағының батыры. Ол Ұлы Отан соғысы жылдарында 2-ші Балтықжағалауы фронтында, 22-ші әскердің 54-ші арнайы атқыштар бригадасында қызмет еткен. Бүгінде Stan.kz интернет-порталы даңқты батыр қыздың өмірі мен майдандағы өшпес ерлігі туралы сыр шертпек.
Әлия Молдағұлова 1925 жылы 25 қазанда Ақтөбе облысының Қобды ауданына қарайтын Бұлақ ауылында дүниеге келген. Азан шақырып қойған есімі Ілия. Әкесінің есімі Нұрмұхаммед Сарқұлов, анасы Маржан Молдағұлова. Әлияның Бағдат есімді артынан ерген інісі болды. Бірақ, Әлия 8 жасқа келгенде анасы қайтыс болып, әкесі екі баламен жазғыз қалады. Бұл кезең өте қиын болатын және әйелінен айырылған Нұрмұхаммед қызын әжесінің тәрбиесіне беруге мәжбүр болады. Осылайша, Әлия нағашы ағасы Әбібәкір Молдағұловтың отбасында өмір сүріп, балалық шағы өзімен қатарлас туысы Сапурамен бірге өтеді.
1935 жылы Молдағұловтар отбасы Мәскеуге, ал кейінірек соғыс алдында Санкт-Петербургке көшеді. Отбасылық жағдайға байланысты ағайы Әлияны №46 қалалық балалар үйіне береді. Осылайша, күздің сұрлы бір күнінде Ленинградтағы балалар үйіне көзі сәл қысыңқы 12 жасар қазақтың қараторы қызы түседі. Балалар үйіндегі орыс достары оны Лия деп атай бастады. Оларға Ілия дегеннен осылай атаған ыңғайлы болды. Ол балалар қатарына бірден қосыла алмады. Бала Әлия жолдастарына мұқият қарап, бірте-бірте олардың көңілін баурай бастады. Әлияның сабақ үлгерімі жақсы болды және ол пионерлер құрамында да белсенді жұмыс істеді. Сол еңбекқорлығының арқасында Артекке жолдама алды.
1941 жылдың жазғы күндерінде балалар үйінің пионерлері үлкен сапарға дайындалып жатты. Соңғы дайындық бітіп, қапшықтарға дейін салынып қойған еді. Бірақ, бұл демалыс болмады. Себебі, сол күні радиодан фашистік Германияның Совет Одағына шабуыл жасағаны туралы хабарланды. Сонда Әлия бірінші болып жұмысқа баруға өтініш білдіреді, бірақ оны балалар үйінен жібермеді.
Соғыс туралы хабар тарағанда ересек топтағы балалар Ленинград айналасындағы бекініс құрылысына көмектесті. Олардың арасында жанын салып жұмыс істеп жүрген Әлия да бар еді. Қара жұмыстан қолы жарылып, қатайса да, Әлия күрегін тастамады. Керісінше, табандылығымен жігіттерді жігерлендіріп отырды.
1941 жылдың қараша айында Әлия Молдағұлова комсомолға жіберілді. Комсомол билетін алғаннан кейін, ол өзін жауынгер қатарында жүргендей сезінді.
Жау қолы қаланы бомбалауын тоқтатпады. Өзгелермен бірге Лия да үйдің төбесінде кезекшілік етіп, жарылғыш заттарды сөндіруге ат салысып, жараланғандарға көметкесті. Сонда алғаш рет қан көрген Әлия «Жаудың жүрегіне оқты өзім атқым келеді!» деп, соғысқа аттануға ниет етеді.
1942 жылдың наурызында балалар үйімен бірге Әлия да Ярославль облысының Данилов ауданындағы Вятской кентіне көшірілді. Мұнда қазақ қызы 7 сыныпты бітіреді. Күзде ол Рыбинске барып, авиациялық техникумға түседі, бірақ онда небәрі 3 ай оқиды. Ол 25 қазанды асыға күтті. Себебі, бұл күні ол 17 жасқа толады.
Сөйтіп, 25 қазанда кешкі уақытта аудандық военкоматтың есігіне кіп-кішкентай, арық қыз кіреді. Ол Әлия еді.
«Мен, комсомол мүшесі Лия Молдағұловамын. Ярославльге Ленинградтан көшіп келген балалар үйімен бірге келдім. Қазір техникумда оқимын. Бірақ, майданға барғым келеді»,- дейді Әлия.
Бірақ, военком кішкентай қазақ қызының жасы 18-де екеніне сенбей, он сегізге толғанда бір-ақ кел деп, қатарып жібереді.
Әлия бірнеше рет армияға баруға өтініш береді, бірақ оның өтінішін қабыл алмайды.
Майданға аттануға ұмтылған Надежда Матвеева да Лияның өзін соғысқа алу туралы өтінішін қабылдау үшін барын салғанын айтып, есіне алады.
Ақыры, 1942 жылдың желтоқсанында, майданға аттануға деген үздіксіз өтініші бойынша Әлия снайпер нұсқаушылар мектебіне оқуға түседі. Сол күндері екі қыз Лия мен Надежда Матвеева дос болып кетеді. Кейіннен Надя Лияның серіктесі болды, олар бірігіп снайпермен шабуыл жасайтын.
Қиындықтарға қарамастан, Әлия қызығушылықпен оқыды. Майданға барып, жек көрінішті фашистерді атқысы келді. Сонымен қатар, ол бір ғана тілектің жеткіліксіз екенін түсінді. Ол бәрін шебер жасау керек екенін білді. Ал командирлер: «Нағыз снайпер – бұл жоғары білікті маман. Қай жерде нағыз снайперлер болса, жауда бір минут тыныштық болмайды» дегенді құлаққа құйды.
Бағдарламада арнайы және дене шынықтыру бойынша әр түрлі іс-шаралар болды. Сондықтан, ептілік пен айлакерлік, төзімділік пен шыдамдылықты дамыту қажет болды.
Бірақ, негізгі міндет – дәл тигізуді үйрену болатын. Әлия ұзақ уақыт бойы бірінші атысын жасаудан қорықты. Өйткені, жауынгерлік мылтықтың құлақ тұндыратын дауысының өзі үрейді ұшыратын. Взвод командирі оған «сен әлі асықпа, алдымен шүртпені бас» деп үйретті.
Оқу барысында Әлия бүкіл казарманы тік тұрғызды. Бірде тәуліктік кезекші Әлияның казармада жоқ екенін байқап, рота командиріне баяндайды. Барлығы қызды іздей бастайды. Сонда командир ағаштың басында отырған Әлияны көргенде қатты таңғалады.
Сол кезде Әлия: «Командир жолдас, мен ағашқа қалай шығу керектігін білмеймін, өйткені біздің ауыл далалы. Ал сіз мұнсыз снайпер бола алмайсың деген едіңіз. Сондықтан, түнде ағашқа шығып жаттығуды жөн көрдім», деп ақталады.
Ол оқу кезінде өте мұқият болды, тәлімгерлер үйреткеннің бәрін үйренді. Ал мылтықты өте қымбат зат ретінде көріп, әрқашан оны таза ұстады. Көпшілігінен жылдам атуды үйреніп, нысананы дәл көздеді. Сөйтіп, ату техникасын сәтті меңгеріп шықты.
Әлиямен бірге оқыған әр адам оның төзімділігі мен мінезінің беріктігіне таңғалатын.
«Бұл 1943 жылдың аязды қаңтары болды. Роталар кешкі уақытта тактикалық жаттығудан келе жатты. Ең соңында төртінші рота келе жатқан болатын. Ал оның артынан жалғыз өзі келе жатқан кішкентай адамның бейнесі көрінді. Қарасам Лия екен. Сонда ол батылдықпен маған жақындап:«Курсант Молдағұлова рота командирінің рұқсатымен тактикалық оқытудан қатардан тыс келе жатыр!» деді. Оның сөзінен аяғын қатты қажап алғанын байқадым. Оған жарақаттанған аяғымен жаттығу қиын болса да, бірақ ол қатардан қалмады. Лияның мінезі осындай еді»,- дейді снайперлік мектептің саяси бөлімінің басшысы Никифорова.
Әлияда бос уақыт бола бермейтін. Егер бос уақыты болса өзімен жасты туысы Сапураға хат жазатын еді. Осы хаттардың көшірмелері қазір Молдағұлова көшесінде орналасқан №891 Мәскеу орта мектебінің музейінде сақтаулы. Ол хаттарда жақын адамдардың бір-біріне деген сағынышы мен жеңіске деген сенімдері көрсетілген.
Әлия туысына жазған хаттарының бірінде: «Қымбатты Сапура, мен өзімді сендердің жанында, туған Қазақстанымда өмір сүріп жатқандай елестетін боламын. Сендермен көрісіп, туған ауылыма барғым келеді. Бірақ ештеңе етпейді, біздің кездесуімізді, отанға оралуды және жеңісті бірге атап өтетін уақыт келеді әлі»,- деген.
Бұл жолдарды Әлия оқуды бітіретін жылы жазған. Үздік курсант ретінде, оған снайпер мектебінде нұсқаушы болып қалуды ұсынады. Бірақ, Әлия бұған келіспейді. Ол өзін әскер қатарына жіберуді талап етеді.
Әлия табанды және алған бетінен қайтпайтын қыз болды. Ол снайперлік мектепті үздік аяқтаған кезде, оған эфрейтор атағы берілді.
1943 жылдың тамыз айының басында снайпер қыздар солтүстік-батыс майданға келіп, әскери бөлімшелердің бірінде қызметтерін жалғастырды. Осылайша, олар нағыз жауынгерлік жұмыстарына кірісуі керек болды. Сонда батальон командирі ап-арық кішкентай қызға қарап, әкелік ілтипатпен: «қызым, жасың нешеде» деп сұрайды. Әлия жақында ғана 18-ге келгенін айтқанда, командир «бойына қарасаң әлі бала, қалай шайқасады бұл бала» деп уайымдайды.
Келесі күні таңертең штаб басшысы снайперлерді жаудың алдыңғы қорғаныс майданына алып келгенде Әлия батпақты, бұталы аймақты көреді. Әлия жаудың қорғаныс майданына қобалжумен және ынталы зейінмен қарай отырып, өз позициясын таңдай бастайды.
Жасырынып бүркемеленген Әлия таң атқанда таңдалған атыс орнына жер бауырлап жетеді. Осылай, жауды бақылай бастайды. Бірақ, лайықты нысана таппай, көңілі түсіп өзін кінәлі сезінеді.
Дегенмен, екінші күн сәтті болды. Ол түнделете бейтарап аймаққа еніп, қираған неміс танкіне кіріп алады. Бір кезде, таң атарда судың шалпылдағанын құлағы шалып қалады. Қараса өзеннің жағасында қарқылдап күлік отырған екі неміс әскері тұр екен. Сонда Әлия шүріппені ақырын басып тұрып бір немісті жерге құлатып түсіреді. Суға сұлқ құлаған серкітесін көрген екіншісі дереу қаша жөнеледі. Бірақ, Әлия оны да атып түсіреді. Ал стереотүтік шағып, үшінші рет оқ атқанда немістер оның қай жерде тұрғанын біліп қояды да танкке қарай оқ жаудырады. Дегенмен, Әлия төменгі люк арқылы шығып үлгеріп, қорғанысқа қарай жер бауырлап барады.
Жалпы батальонда Әлиядан басқа да қазақтар болды. Әлия майданға келе салысымен оларды да басқара бастады. Ол бүкіл елге белгілі ақын Жамбыл Жабаевтың өлеңдерін оқып, орыс тілін білмейтіндерге әскери анттың ережелерін, жарғыларды түсіндіріп, отанына хат жазды.
Мейірімділік пен елгезектік Әлияға туа берілген болса керек. Ал ерлік пен батылдықты, сондай-ақ кеңес халқына қайғы-қасірет әкелген фашистерге деген жеккөрінішті өзі тудырды. Ол әрқашан «Жеңіске жету үшін жауды аяусыз құрту керек» деген өзіне берген антты ұстанып келді.
Күзде, содан кейін қысқы суық басталғанда старшиналар Молдағұловаға шақ келетін киіп таппай әлек болатын. Майданға жіберілген киімдер кішкентай қазақ қызына үлкен болғандықтан, оларды қысқартуға тура келді.
Молдағұлованың жауынгерлік өмірі туралы Алия шайқасқан батальоның бұрынғы қолбасшысы Фёдор Иванович Моисеев те айтып берді.
1943 жылдың 7 қарашасына қарай Моисеев саяси мәселелер жөніндегі орынбасарымен бірге 3-ші ротаға келді. Сол кезде немістер қорғаныстың алдыңғы қатарына ауыр артиллериялық және пулеметтік оқ жаудырып жатқан болатын.
«Не болды ? Немістер шабуылға шықпады ма? - деп сұрады Моисеев рота командирінен.
Сонда, рота командирі: «Жоқ, олар шабуылға шықпады. Бірақ, олар эфрейтор Молдағұлованың біздің қорғаныс аумағында 7 фашистің көзін жойғанына қатты ашуланды»,- деп күліп, жауап береді.
Ал, атыс басылғанда батальон командирі және саяси командир Әлияны келе жатқан мерекемен және оның жаңа жауынгерлік табысымен құттықтауға барады.
Бірде Молдағұлова мен оның майдандас құрбылары жау позицияларына жақындау үшін бейтарап аймаққа өтуді шешеді. Олар сенімді түрде оқ ата алатын жерлерде жасырынғылары келді. Бірақ, немістер қыздарды байқап қалып, оларды тірідей қолға түсіру үшін тосқауыл қояды. Бірақ, олардың бұл қулығы жүзеге аспады. Өйткені, біраз уақыттан кейін Әлия фашистерді байқап, «атыңдар оңбағанды» деп, жақын тұрған немісті атып түсіреді. Оның дауысын естіген құрбылары да еш саспастан оқ жаудырып, тағы екеуін өлтіреді. Бұнымен қоймай, қыздар жаудың екі снайпершісін тұтқынға алады.
Кеңес әскерлері қорғаныста болғанда, Әлия көптеген фашистің көзін құртады. Оның мылтығында: «Комсомолдың Орталық комитетінен өте жақсы атыс үшін» деген метал пластинка болатын.
Сондай-ақ, дивизияның саяси бөлімінің құжаттарының бірінде: «1943 жылдың қазан айынан бастап желтоқсанға дейін, біздің бөлімше қорғаныста болғанда Лия Магдагулова (Әлия Молдағұлова) фашистерді үздіксіз аңдып, өзінің мергендігімен 32 фашисті жойды» делінген.
1943 жылдың желтоқсан айының ортасында, қорғаныс желісін жаңа бөлімдерге өткізгеннен кейін, бригада алдағы шабуылға дайындалу үшін Новосокольников ауданына аттанады. Ал кіп-кішкентай нәзік қыз осы уақыттың ішінде нағыз жауынгерге айналады. Майданда снайперлерді қорғап, олармен арнайы қажеттіліксіз тәуекел етпеуге тырысса да, әртүрлі қиын ұрыстарда да снайперлер жүрді. Және олар барлауға да, шабуылға және қорғанысқа да баруға мәжбүр болды.
Бірде Әлия қарапайым шаруаның киімін киіп, барлаушылармен бірге жаудың орналасқан жеріне аттанады. Тиісті жерге жеткенде Әлия ең соңғы тұрған үйге кіреді. Ал, онда екі неміс офицері тойлатып жатады. Сонда Әлия еш саспастан мылтығын алып үргерген немісті бір оқпен атып түсіреді де, екіншісін тұтқындап, жолдастарына әкеледі. Осылайша, Әлия тұтқынға алған неміс офицері кеңес командиріне құнды ақпарат берді.
Тағы бір кезде топтық барлауға қатысқанда, ол жаудың тылынан бірінші болып неміс мина атқышын тауып алады. Сол кезде Әлия мина атқышқа жер жорғалап барып, оған граната тастайды. Осы батыл әрі шебер ерлігі үшін Әлияға марапат беріледі.
1944 жылы қаңтардың бірінші жартысында кеңес әскері шабуылға шықты. Моисеев батальоны Новосокольники-Дноның маңызды теміржол желісін Насва станцияның маңында қысқартуға және қатты күшейтілген Казачиха кентін басып алуға тиіс болды. Осы кезде снайперші қыздар да қосымша оқ-дәрілерді алып, соғысқа қатысты. Жау қолы қолайлы тактикалық позицияны ұстай отырып, жойқын қарсылық көрсетті. Бұл ұрыста кеңес әскері үлкен шығынға ұшырады. Дегенмен, кеңес әскері адам шығынының көп болғанына қарамастан, жаудың қорғанысының бірінші желісін бұза алды.
Насва теміржол вокзалына шабуыл жасау кезінде де Әлия батальон барлаушыларымен бірге әрекет етті. Жауынгерлер жау шабуылынан сәтті өткенімен, бірақ жолда атыс қайтадан басталып кетеді. Сол кезде Әлия жаудың мина атқышының кішкентай бір тасадан шығып тұрғанын байқап қалады. Сонда ол қолына граната алып, жер жорғалап жаудың мина атқышына жақындайды да, гранатаны лақтырып жібереді. Осы сәтте айналада тыныштық орнады. Осылайша, теміржол станциясына апаратын жол Әлияның арқысында ашылады.
Бұл шайқаста Әлия гранатаның көмегімен станция маңында қарда жасырынып тұрған жаудың пулеметшілер тобын бұзады. Содан кейін ол қарсы шабуылдарды жоюға қатысты. Оның ротасы 9 рет қарсыластың қарсы шабуылына төтеп берді. Әлия мүлт етпестен жауға соққы берді. Ол снарядтың сынықтары қолына түскен кезде де мылтығын тастамады. Тіпті, жарақаттанған жерін өзі таңып алатын. Ал оптикалық нысана бұзылған кезде, ол қолына автомат алып жауға қарсы шабуылын жалғастыра берді. Әлия мылтықпен де, гранатамен де епті әрекет ете отырып, 10 немістің көзін жойды.
Басқа елді мекендер үшін де кескілескен ұрыс болды. Әлия тағы да жауынгерлерді өзімен ертіп кетіп, жаудың бекініс қорғанына бірінші болып кіріп, 12 неміс әскерін жойды. Жау әскері үш рет қарсы шабуылға шықты. Олардың бірінде Әлия автоматпен тағы 28 немістің көзін жойып жіберді.
Воево кентіндегі шайқас кезінде де Әлия Молдағұлова жауынгерлерді артынан ерте отырып, шайқастардың алдында жүрді.
Әлия туысы Сапураға жазған хаттардың бірінде: «Менен ұзақ уақыт хат келмесе таңғалма. Осы мекен-жайға жаз, сонда себебін білесің. Туыстарға, ағайым мен апайыма менен сәлем айт. Егер балаларды көріп қалсаң, мен үшін беттерінен сүй. Өзіңнің денсаулығың, өмірің туралы жиі жазып тұр. Мен жүрегімдегінің бәрін жеткізіп бітпейтіндіктен, қайта жаза алмаймын. Бірақ, сен жиі жазып тұр қымбаттым. Бетіңнен сүйдім, Әлия!» деген еді.
Өкінішке орай, бұл хат соңғысы болды. Келесі күні таңертең ол, Казачиха ауылы үшін жүргізілген шайқастың алдыңғы қатарында жүрді. Қарсылас барлық жағынан бұл нысананы сақтап қалғысы келді. Жау қолы қарудың барлық түрімен оқ жаудырды. Бірақ, кеңес әскерінің қорғанысын ештеңе бұза алмады.
Шабуыл кезінде неміс траншеяларына кірген алғашқы батылдардың қатарында Әлия Молдағұлова да болды. Жау әскері өздерінде солдат санының көп болғанына қарамастан, сескене қаша жөнелді. Бірақ, қатты ызаланған Әлия олардың ізіне түседі.
Сонда тар ордан неміс офицері шыға келіп, Әлияны бас салады. Алайда, Әлия шімірікпестен күші бірдей болмаса да, неміс солдатымен жекпе-жекке түсті. Сонда Әлия айласын тауып, жерде жатқан мылтықты шапшаң көтеріп тұра қалды. Мылтық даусы бір мезгілде шықты. Өкінішке орай, жаудың атқан оғы батыл патриот қыздың кеудесіне тиіп, бірнеше сағаттан кейін Әлия Молдағұлова қайтыс болады. Бірақ оның өлімі де ерлік болды. Әлия ақырғы демі таусылғанша Отан үшін жанкешті ерлік көрсетті. Осылайша, өз қалауымен 18 жасында майданға аттанған батыл қазақ қызы 85-ден 91-ге дейін немістің көзін жойды.
Соғыстан кейін Псков облысы Новосокольники ауданының әртүрлі жерлеріндегі жауынгекрлердің сүйектері Казачиха деревнясынан 4 шақырым жердегі Монаково селосына кіре берістегі жотадағы бір ағайындық зиратқа әскери салтанатпен жерленді.
1944 жылы 4 маусымда СССР Жоғарғы Советі Президиумының Жарлығымен Әлия Молдағұловаға Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Ал 1965 жылы Ұлы Жеңістің қарсаңында Псков жеріндегі Монаковода Әлия атымен бауырластар зираты ашылды. Бұл жерге Казачихада қаза тапқан 2 мыңнан астам Қызыл Әскер сарбаздары жерленген. Қазір Ақтөбе, Мәскеу, Санкт-Петербург, Тараз қалаларында Алияның есімімен аталатын көшелер аталады. Сондай-ақ, Әлияға арналған әндер, кітаптар да бар.
- Информация о материале
- Read Time: 1 min
- 56
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің
Атырау облысы бойынша департаменті (бұдан әрі - Департамент)
«Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» Заңның
(бұдан әрі - Заң) 5-бабы 2-тармағының 10-1) тармақшасына сәйкес, мемлекеттік органдардың жұмыс уақыты режимін сақтауына мониторингті жүзеге асырады, оны жүргізу қағидаларын әзірлейді және бекітеді, сондай-ақ оның қорытындысы бойынша тексеру жүргізеді.
Сонымен қатар, Заңның 32-бабының4-тармағына сәйкес, шұғыл, күнi бұрынболжанбаған жұмыстарды орындау үшiнмемлекеттік қызметшілер ҚазақстанРеспубликасының еңбек заңнамасынасәйкес жұмыс уақытынан тыс істелетін жұмысқа, демалыс және мереке күндерiндегі жұмысқатартылуы мүмкiн.
Осы тармақта көзделген жағдайлардамемлекеттік қызметшіге демалыс күндері(сағаттары) беріледі немесе жұмысынамемлекеттік қызметшілердің еңбегіне ақы төлеужүйесіне сәйкес өтемақы төленеді.
Бұл ретте, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі Төрағасының 2023 жылғы 29 мамырдағы № 121 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік органдардың жұмыс уақыты режимін сақтауына мониторинг жүргізу қағидаларына сәйкес, Қазақстан РеспубликасыМемлекеттік қызмет істері агенттігінің Атырау облысы бойынша департаментімен (бұдан әрі - Департамент) жұмыс уақыты режимінің сақталуы бойынша:
Жоғарыда аталған шараларды жүзеге асыру нәтижесінде,
Атырау облысы бойынша жергілікті атқарушы органдардың бірқатар мемлекеттік қызметшілерінің құқықтары бұзылғаны анықталды.
Атап айтқанда, 2024 жылы орын алған төтенше жағдай кезеңінде үстеме жұмысқа тартылған 2 мемлекеттік қызметшіге 991 584 (тоғыз жүз тоқсан бір мың бес жүз сексен төрт) теңге көлеміндегі тиісті ақысы өтелмегені белгілі болса, өзгемемлекеттік қызметшілердің артық жұмыс жасау фактісі анықталды.
Осы орайда, Департаментпен атқарылған шаралардың нәтижесінде, мемлекеттік қызметшілердің құқықтары қалпына келтірілді.
Аталған бағыттағы жұмыстар алдағы уақытта өз жалғасын табатын болады.
Департаменттің баспасөз қызметі