«Теңізшевройл» біріккен қазақ-американ кәсіпорны құрылған 90-жылдардың бел ортасында алғашқы мердігер мекеменің бірі ретінде Теңіз кенішін асхана қызметімен қамтамасыз еткен отандық компанияны басқарған бір ағамыз: «Шетелге барсаң аспаздық қызметті ер адамдар атқарады, содан көріп жергілікті жігіттерімізді осы кәсіпке баулып көріп едім, ештеңе шығара алмадым» деп қынжылғаны бар-ды.

Расында да шет мемлекеттерде, соның ішінде өзіміздің бауырлас Түркия еліне бара қалсаңыз асханалар мен түрлі тамақтандыру орындарында ас пісіріп, тамақ дайындап жатқан ер-азаматтарды көресіз. Өкінішке орай, бұл кәсіптің тұтқасын біздің өңірде көбіне көп әйел адамдар ұстап жүр. Жігіттер жағы «дайын асқа тік қасық» болып, тек тамақ ішіп, аяқ босатуды біледі. Көбінің таңдайтыны жұмысшылық кәсіп.

Әрине, түсінуге болады. Қазақтың менталитетінде қазан ошақтың басы-қасында нәзік жандылар жүруі тиіс. Бірақ біздің өңірде өтіп жататын кейбір садақаларда ет асу, күріш пісіру секілді ас мәзірін ер-азаматтардың әйелден артық әзірлейтінін ескерсек, бұл кәсіптің де жігіттерімізге жат еместігін көруге болады. Ендеше соны кәсіп етіп, неге шетелдіктер секілді аспаздықты жетік меңгеріп кетпеске?! Ал біз сөз еткелі отырған кейіпкеріміз жас та болса, осы саланың білгір маманына айналған азамат. Бір сөзбен айтқанда, жоғарыдағы сөз еткен ағамыздың арманындағы жігіт дерсің.

Иә, расында да аспаздық - бүгінгі нар көтермес нарықтың ауыртпалығы екі өкпеден қысып тұрған заманда сұранысы өте жоғары мамандық. Сондықтан да қос қолына осы кәсіп түрін таңдаған Аяған Ермекұлы өзге жігіттер секілді жұмыссыз қаламын деп қорықпайды. Таудай талабы мен еселі еңбегінің арқасында көркейіп, бүгінде Теңіз кенішіндегі «ЮСС СУППОРТ СЕРВИСЕЗ» компаниясында қоғамдық тамақтандыру бөлімінің басшысы қызметін атқарып жүр.

Аяған Андақұл – егіздің сыңары. Олар 1999 жылдың 19 қарашасында Құлсары қаласындағы қарапайым отбасында дүниеге келген. №9 мектептен негізгі білім алып шыққан соң Сафи Өтебаев атындағы Жылыой мұнай және газ технологиялық колледжіне аспаз мамандығына оқуға түседі. 2015-2018 жылдар аралығында осы оқу ордасында білімін жалғастырып, аспазшылық кәсіптің қыр-сырын меңгерді. Колледжді бітірген жас түлекке өз мамандығы бойынша жұмыс табу да қиынға соқпады. Көп ұзамай алғашқы еңбек жолы Теңіз қалашығындағы «ЮСС СУППОРТ СЕРВИСЕЗ» компаниясында қатардағы аспазшылықтан басталды.

2018 жылдың 21 наурызынан күні бүгінге дейін осы мердігер мекемеде еңбек етіп келе жатқан Аяған осы уақыт аралығында алдыңғы буыннан көп нәрсе үйрене жүріп жеткілікті тәжірибе жинақтады. Өзге кәсіп иелері секілді оның да осы саланы дамытсам деген арманы зор, соған сай алдына қойған мақсаты да айқын.

Әрине, Теңіз кенішінде көптеген шетелдік компаниялар жұмыс жасайды. Олардың барлығы кез келген қызмет түрінің әлемдік стандартқа сай сапалы көрсетілгенін қалайды. Сол секілді жұмысшы-қызметкерлердің күнделікті ауқаттанатын асхана жүйесіне қойылар талап та өте жоғары. Ал осы қызмет түрін жүзеге асыратын «ЮСС СУППОРТ СЕРВИСЕЗ» компаниясы мердігер мекеме ретінде ТШО-ның алдындағы міндеттемесін мінсіз орындап келеді. Мұның артында өз кәсібін әлемдік деңгейде жетік білетін мықты аспазшы мамандар, олардың жұмысын бір жүйеге келтіріп, реттеп отыратын іскер басшы тұрғаны анық. Осы жағынан алғанда Аяған Ермекұлы дүниежүзілік деңгейдегі ерен еңбек иесі деуге тұрарлық.

Құлсары қаласындағы жұмысшы мамандар даярлайтын колледжден алған біліммен осыншама дәрежеге көтерілу, әрине, кез келген жігіттің қолынан келе бермейтіні белгілі. Мұндай арман мен мақсатқа жету тек өз мамандығын құлай сүйген, өз кәсібін жетік меңгерген білімді де білікті жастан шығады. Әйтпесе ол көптің бірі болып, қарапайым аспазшылық қызметті атқарып жүре берер еді. Бірақ талапты жігіт аз уақытта тау қопарды.

2017 жылы колледжде оқып жүргенде-ақ көзге түсіп, Атырау қаласында өткен «World Skills» байқауына қатысып, арнайы сертификатпен марапатталған Аяған Андақұл еңбекке араласқан 2021 жылы компанияның «Үздік қызметкері» атағын жеңіп алды. Сөйтіп қатардағы аспазшы жігіт кейін асхана меңгерушісі қызметіне жоғарылап, көп ұзамай компанияның қоғамдық тамақтандыру бөлімінің басқара бастады. Бүгінде жас та іскер басшы қарауындағы 150 адамды ұтымды ұйымдастырып, Теңіз кенішіндегі жұмысшы-қызметкерлерді сапалы ас мәзірімен қамтамасыз етуге бар күш-жігерін жұмсап келеді.

-Мен мамандық таңдаудан қателескен жоқпын. Өз кәсібімді меңгеріп, осы салада еңбек етіп жүргеніме қуаныштымын. Алға қарай да өзіме жүктелген міндетті мінсіз атқаратын боламын,-дейді Аяған Ермекұлы.

Иә, сөз басында тілге тиек еткен ағамыздың арманын іске асырған жас жігіттің болашақта да әлемдік деңгейдегі мықты маман атанып, өзіне артылған міндетті абыроймен атқара береріне сенім мол. Өйткені ол - адал еңбектің адамы!

Жансая Әбдікәрімова

#еңбеккүні

#еңбекадам

#EnbekEri

#адалеңбек

Соңғы кездері Құлсары қаласындағы орын алып жатқан жағдай барша жылыойлықтарды қатты алаңдатып отыр. Ол - жастар мен жасөспірімдердің топтасып төбелесуі, тұрғындардың түн тыныштығын бұзып, өзге де құқық бұзушылық әрекеттерге баруы. «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деген даналы сөз осындайда айтылған. Өйткені бұл да қоғамның бір дертіне айналып отыр. Сондықтан сол «аурудың» алдын алу мақсатында өткен аптада ауданға облыстық полиция департаменті басшысының бірінші орынбасары Әбдіғани Сейдуалиев келді.

Ол аудандық полиция бөлімінің басшысы Ринат Ықыласовпен бірге Құлсары қаласындағы №16 жалпы орта білім беретін мектебінде және С.Өтебаев атындағы мұнай және газ технологиялық колледжінде болды. Онда жастар мен жасөспірімдер арасындағы құқық бұзушылықтың алдын алу мақсатында ұстаздар қауымы мен ата-аналармен кездесіп, жиналыс өткізді.

Жиында сөз алған департамент бастығының бірінші орынбасары Әбдіғани Тойшыұлы мен бөлім басшысы Ринат Абатұлы ата-аналарға жасөспірімдер арасында құқық бұзушылықтың алдын алу бағытында түсіндірме және ескерту жұмыстарын жүргізді. Әсіресе бала тәрбиесінде отбасылық қадағалау жасаудың өте маңыздылығын тағы бір еске салып, бұл ретте түнгі сағат 23:00- ден кейін оқушыларға көшеде, ойын-сауық орталықтарында жүруге тыйым салынатындығын қатаң ескертті.

Құқық қорғау органының басшылары соңғы кезде қалада орын алған құқық бұзушылық әрекеттердің себеп-салдары мен зардабы жайлы айта отырып, ата-аналарға жасөспірімдердің қатысуымен орын алатын оқыс оқиғалардың алдын алу мақсатында бірлесіп жұмыс жасауға шақырды. Ата-аналарды да көкейде жүрген көп сұрақтар мазалап жүргені анық. Оларға басшы азаматтар нақты жауап беріп, ұсыныс-пікірлерін тыңдады.

Дәл осындай кездесулер Құлсары қаласы мен Жаңа Қаратон кентіндегі бірқатар мектептерде және Т.Байсырымов атындағы гуманитарлықтехникалық колледжде де болып өтті.

Иә, «Баланы – жастан,..» деп ата-бабамыз бекер айтпаған. Егер әр ата-ана өз баласын жасөспірім шағынан қатаң қадағалауға алса, онда тұрғындардың түн тыныштығын бұзған құқық бұзушылық әрекеттер орын алмас па еді?!

Е.БИСЕКЕНҰЛЫ

Жастық шақ! Бұл – адам баласының ересек өмірге көшу кезеңі, экономикалық-қаржылық тәуелсіздікке ұмтылу мен әлеуметтік-саяси мәселелерге қатысуға барынша ынталы дәуірі. Мұндай ынта жеке адам мен қоғам үшін ғана маңызды емес, сол елдің дамуы мен елдегі жастар саясатын қалыптастыруда да өзекті.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өз қызметіне кіріскелі бері елдегі жас буынға ерекше ден қойды. Қазақстандық жастарды жалпы қоғамдық үдерістерге қосу мақсатында ынталандыру іс-шаралары іске асырылып, олардың өзін-өзі қызмет көрсетуі мен өз армандарын жүзеге асыруы үшін мемлекеттік деңгейде кешенді саясат жасала бастады.

Жастарға арналған игілігі мол бағдарламаның бірі – «Жасыл ел». Бұл жоба 2005 жылдан бері жүзеге асырылуда. Жалынды жастардың көмегімен құрылған бұл бағдарлама 18 жылдан бері жақсы нәтиже көрсетуде. Жалпы бағдарламаның мақсаты – жастардың күшімен елімізді көгалдандыру, елді мекен айналасын жасыл желекке орап, көркейту, сонымен қатар жастардың Отанға, жерге деген махаббатын, патриоттық сезімін ояту. Ең бастысы – олардың бос уақытын еңбекпен, тиімді өткізуге баулу. «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» деген қағиданы өскелең ұрпаққа мейлінше ұғындырып, жазғы демалысын босқа өткізбей, жұмыс істеп, қосымша қаржы табуға молынан мүмкіндік те беріп отыр. Бұл бағдарлама біздің ауданда да тиімді жүзеге асырылуда.

Биыл жоба аясында Құлсары қаласымен қатар кент және ауылдық округтер бойынша 190- нан астам жас жұмысқа тартылып, абаттандыру, көгалдандыру жұмыстарын жасады. Олар 3 айдың ішінде әр жұма сайын "trastag", "Таза аймақ, таза қала" тазалық акцияларына белсенді атсалысты. Акция аясында "Қамыскөл" көлі жағалауын қоқыстан тазартты. Сондай-ақ, тамыз айында "Сырлау" акциясы бастау алды. Еріктілер аталмыш шара барысында қаламыздағы 5 және 8-учаскеде орналасқан ескі балалар ойын алаңшаларын қалыпқа келтіру жұмыстарын жүргізіп, "Нұрсая" саябағындағы орындықтарды сырлады.

Одан бөлек, еңбек жасағының мүшелері "Upgrade" акциясы аясында қаламыздағы "Алтын адам" және "Қ.Сыдиықов" ескерткіштерін жуып, тазалады.

Жақында Атырау қаласындағы Нұрмұхан Жантөрин атындағы облыстық филармонияда "Жасыл ел" еңбек жасағының XIX маусымының жабылу салтанаты болып өтті. Дәстүр бойынша онда жылдың қорытындысы шығарылып, үздіктер марапатталды. Мерекелік жиынға облыстық Ішкі саясат басқармасы басшысының орынбасары Сағдат Ажғалиев қатысып, маусым бойы белсенділік танытып, еліміздің көркеюіне үлес қосқан жастарға алғысын білдірді.

Шарада сөз алған Сағдат Ажғалиев "Жасыл ел" жастар еңбек жасағының маңыздылығына тоқталып өтті. - Келешек ұрпаққа экологиялық білім беріп, оларды еңбексүйгіштікке, патриоттыққа, жинақылық пен тазалыққа тәрбиелейтін «Жасыл ел» бағдарламасының өскелең ұрпақ үшін маңызы зор. Осы арқылы қаншама жас бос уақытын тиімді өткізіп, еліне қызмет етуде. Жыл сайын «Жасыл елде» еңбек еткісі келетін жастар санының артуы да көңіл қуантады. Өңірімізде жастарды ілгері дамытуға арналан жобалар да, мүмкіндіктер де аз емес. Тек оны өз керегіне қарай дұрыс пайдалану әрбір жастың құзырындағы жұмыс, - деді ол.

Салтанатты жиында аудандық Жастар ресурстық орталығы "Үздік жоба" номинациясына ие болды. Осы тұста аудандық орталықтың басшысы Әлібек Амандықов:

-Біз үшін еңбек маусымының жабылуы – ең маңызды шаралардың бірі, себебі жабылуда біз жылды қорытындылаймыз. Мұндай құрмет атқарылған жұмысты әділ бағалаумен қатар келесі жылы жаңа міндеттерді сапалы орындауына атсалысуға ынталандырады. Сондай-ақ, уақыт өткен сайын жалпыұлттық бастамаға үн қосып, қолдау білдіруші студенттердің, жалпы жастардың қатары ауданымызда артып келеді. Қай дамыған мемлекетті алып қарасаңыз да, жастардың белсенділігі өте жоғары. Бар шаруа жастардың жұмыла қатысуымен бітетіні белгілі. Сондықтан да еліміздің, қала берді ауданымыздың гүлденіп, одан әрі өркендеп, озық мемлекеттердің қатарынан орын алуында бұл бағдарламаның берері мол,-деді.

Иә, «Арыстандай айбатты, жолбарыстай қайратты, қырандай күшті қанатты» жалындаған жастарға иек артқанның жөні бөлек. Кез келген мемлекеттің қозғаушы әрі белсенді күші жастар екенін осы уақытқа дейін айтудай-ақ айтып келдік. Мемлекет басшысы оныншы бағытты жас ұрпаққа арнағанынан барлығы хабардар. Демек, ел ертеңіне айналған жас буынға көрсетілген қолдау да, жасалған жоба да жоқ емес. Ал жастар күні сондай жарқын істердің бастаушысы деп бағамдаймыз.

Айнұр МЕЙРАМБАЙҚЫЗЫ

Бұл дерт пе, әлде адамның еркінен тыс болатын бір тылсым күштің әсері ме? Егер мұсылманшылық қағидасына сүйенсек, онда өз- өзіне қол жұмсаған жанның жаназасы шығарылмайды, әрі бөлек жерленеді. Бірақ қазіргі таңда Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы өз еркімен о дүниеге аттанған адамдардың көбейіп кетуіне байланысты, оны жан ауруы ретінде қарастырып, пәтуа шығарып, жергілікті имамдарға марқұмның сүйегін шариғат шарттарымен шығаруға рұқсат беріп отыр. Демек, дін иелерінің пайымдауынша, бұл – дерт. Ал қазіргі қоғамымызда болып жатқан құбылыстар не дейді?

ДЕРТ ПЕ, ТЫЛСЫМ КҮШ ПЕ?

Кей жылдарда суицид деректерінің жиілеп кететінін байқап жүрміз. Айталық, әне бір жылдары ауданға қарасты бір алақандай ауылдың ішінде жасөспірімдер арасында асылып қалу дерегі көбейіп кетті. Мектеп оқушылары, қызы бар, ұлы бар-бірінен соң бірі өз еркімен өмірмен қош айтысып жатты. Ата-аналар қорқып, үйіндегі балаларының басқан ізін аңдуға көшті. Ақыры бір қызды құтқарып қалудың сәті түсті. Оның айтуынша, «қара киімді бір кісі қыр соңынан қалмай қойған-мыс». Мұны естіген ауыл тұрғындары жиналып, бір ірі қара малды құрбандыққа шалып, садақа берді.

Әрине, бұған біреу сенер, біреу сенбес, бірақ біздің еркімізден тыс тылсым күштің бар екенін ғылым да жоққа шығара алмайды. Мүмкін бұл діндарлар айтып жүрген «адам кейпіне енетін жын-шайтан» ба? Мұның сырын әзірге ешкім нақты дерекпен түсіндіріп бере алмайды. Әйтсе де, осыған ұқсас жайттардың араға бірнеше жыл салып қайталанып тұратыны жасырын емес.

Тағы бір ауылда кеше ғана мектеп бітірген жас түлек өз-өзіне қол салса, араға аз күн салып, біреудің көздің қарашығындай аялап отырған жалғыз ұлы өз еркімен өмірмен қош айтысты. Көп ұзамай отбасылы жас жігітті дарға асылайын деп тұрған жерінен достары құтқарып қалды. Одан бұл әрекетінің себебін сұрағанда, адам жанын түршіктірер әңгіме айтқан. Автокөлік жүргізіп келе жатқанда осыған дейін қайтыс болған екі бозбала жігіт оның көзіне көрініп, өздерімен бірге «ана жаққа кетуге» шақырған көрінеді. Мұны естіген ауылдастары жағасын ұстады. Жұрт қорқып, тағы да садақа берді.

Жасыратыны жоқ, мұның барлығы жұрттан естіген әңгіме. Бірақ, «жел тұрмаса, шөптің басы қыбырламайды» дегендей, астарында ақиқат жоқ деп айта алмаймыз. Өйткені, жас шыбықтай жайқалып өсіп келе жатқан жастарымызды бірінен соң бірін баудай түсіріп жатқан суицидпен күрес жүргізіп, оның сырын ашу үшін соған себеп болған деректердің қай-қайсысын ескерусіз қалдырмаған жөн. Мәселені әлеуметтік, психологиялық, діни тұрғыдан, жан-жақты қарастырып, қай-қай саланың да мықты мамандарын тарта отырып, бірлесіп шешпесе болмайды. Сонда ғана нәтиже көрінері хақ. Әйтпесе, «ол – дерт» деген қасаң қағиданы ұстанып алып, біржақты қарау түйінді тарқатпасы анық.

МАМАНДАР НЕ ДЕЙДІ?

Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының жұртшылыққа жариялаған жан түршігерлік мәліметінен Қазақстанда жасөспірімдер арасындағы суицид оқиғасының көбейгенін көреміз. Оған балалықпен заң бұзуы, қылмыстық жауапкершілігі алдында үрейленуі, шыдамсыздығы, төзімсіздігі, қорқақтығы, сабақ үлгерімінің төмендігі, қызығушылық деңгейінің нашарлығы, көңіл- күйінің болмауы, тез ашулануы және тәбетінің төмендігі себеп. Ендеше, адам тағдырына келгенде жауапкершілікті тек ұстаздар мен дәрігерлерге, мектеп психологтары, әлеуметтік педагогтарына жүктеп қоймай, «жұмыла көтерген жүк жеңіл» дегендей, бұл мәселеге ата-ана, қоғам болып жұдырықтай жұмылғанымыз жөн.

Елiмiздiң Бас прокуратурасы балалар суицидiне байланысты зерттеу жүргiзiп, оларды өлiмге итермелейтiн факторларды анықтауға тырысқан. Бiрiншi кезекте, мұны баланың әлеуметтiк-психологиялық жағдайының күрделi болуы мен тұрмыс деңгейiнiң төмендiгiмен байланыстырған. Алайда, осы күнi жан қиып жатқан жеткiншектер арасында ауқатты отбасынан шыққан балалар да бар. Жасөспiрiмдер арасындағы суицидтi мамандар өтпелi кезең мен баланың жас ерекшелiгiмен байланыстырады.

Өзіне-өзі қол салу негізгі үш топқа бөлінеді: ашық, демонстративтік және жасырын. Ашық суицидке қашанда жабырқау дағдарыстық жағдай немесе өмірден баз кешу жайлы ой, өмір сүрудің мәні жайлы ойланып, күйзелу жатады. Өйткені, өзін ешкімге керексіз сезінеді. Яғни ашық суицид көбіне жасы егде тартқан адамдар мен жасөспірімдер арасында жиі кездеседі. Мысалы, жасөспірімдерге «қалай өмір сүремін? Мен қандай адам боламын?», яғни болашаққа деген сенімсіздік себеп болса, қарт кісілерді «мен қалай өмір сүрдім, бұл өмірде кім болдым?» деген ой мазалайды екен.

Демонстративтік суицид — өлуге деген ниеті жоқ, жай ғана басқалардың назарын өзіне аудару үшін өз-өзіне қол жұмсау әрекеті. Жасырын суицид — өлуді мәселенің шешімі деп санамайды, одан басқа жол таба алмай қиналатын адамның мінез-құлқының бір түрі.

Жастар арасында еліктеуіш күш те қарқынды әсер етеді. Теледидар, радиохабарлар, интернет арқылы «көшірме» ретінде өз үлгісін табады да, соларға еліктейді. Сонымен бірге, қазір ғаламтор арқылы жасөспірімнің санасын шырмауықша шырмап, түрлі ойынға тартып, өлімге айдап салатын сыртқы күштердің барлығын да ешкім жоққа шығара алмайды. Осыдан бірнеше жыл бұрын бір туысымыздың лицейді үздік бітіріп, еліміздің үлкен бір қаласындағы ең іргелі жоғары оқу орнында білім алып жатқан ұлы өз-өзіне қол жұмсады. Жалғыз баласынан айрылып, қабырғасы қайысқан әке оны интернеттің қауіпті иірімдерінен көріп отыр. Баланың телефонын тексерген құқық қорғау органдары сондай ұйғарымға келген.

ӘЛЕМДІ ТОЛҒАНДЫРҒАН МӘСЕЛЕ

Суицид – қазіргі қазақ қоғамын ғана емес, бүкіл дүниежүзін толғандырып отыр. Әсіресе, жасөспірімдердің өз-өзіне қол жұмсауы – дүниежүзіндегі ең өзекті мәселенің бірі. Оны зерттеп жүрген мамандардың пікірінше, жер жүзінде әрбір 20 секунд сайын бір адам өз еркімен өмірмен қош айтысып жатады екен. Тіпті жылына 1 миллион адам өзін ажалға қиып, шамамен 20 миллион тұрғын өмірмен мәңгілікке қоштасуға әрекет жасайды. Сорақысы сол, олардың 8 мыңы қазақстандықтар екен. Бұл дегеніңіз – республика бойынша сағат сайын бір адам өз еркімен өмірмен қоштасады деген сөз. Бәрінен бұрын бұл дерттің еліміздің ертеңі - жасөспірімдер арасында кең етек жайғаны алаңдатады. Оған «өтпелі» шақта кездесетін қиындықты көтере алмау, айналамен тіл табыса алмау, бала психологиясының толық қалыптаспауы секілді жағдай себеп болады екен.

Әйгілі жасөспірімдер психологі А.Личко кәмелетке толмағандар арасында кездесетін суицидтердің ең жиі кездесетін түрін атады. Олар сүйікті адамын жоғалту, шектен тыс қалжырау жағдайы, өзіндік қадір-қасиетін осал сезіну, алкогольді, гипногенді, психотропты дәрілерді және есірткіні пайдалану нәтижесінде пайда болатын жеке бастың қорғаныш тетігінің бұзылуы, өзін-өзі өлтірген адаммен өзін теңестіру, әртүрлі сылтаулар бойынша туатын қорғаныш, ызалану мен жабырқаудың әр алуан формалары.

Дәрігерлер өзін-өзі қол жұмсауды үш түрге бөледі: бірінші – анық күйзелістік жағдайдан кейін өмірдің мәнін жоғалтып, адам өзін ұзақ уақыт өлімге дайындайды. Екінші – жасырын суицид, адам өзін өлімге арнайы дайындамайды. Тек саналы түрде тәуекелге бел буу, күтпеген өлім.Үшінші – жұрттың көзінше ашық түрде өлімге бет алу. Бір нәрсені дәлелдеу үшін, біреуге ерегісу.

ЭКОЛОГИЯНЫҢ ДА ӘСЕРІ БАР

Америкалық психолог Едвин Шнейдмен суицидтің назар аударатын басты себебінің бірі - адам төзгісіз жан ауруы деп көрсетеді. Ол, шынында да, суицид тәннің емес, жанның ауруы деген. Психологтар суицид жасайтын жанның көпшілігі «Барлық күрделі мәселелерді шешетін тек қана ажал» деген пікірді ұстанатынын дәлелдеген. Ал өзіне-өзі қол жұмсауға ешбір күрделі проблемасы жоқ жандар да барып жатады. Мұндай жағдай көбіне психологиялық тұрғыдан әлсіз адамдарда болады. Олар өмірде кезде скен болмашы қиындыққа бола өлімге жүгінеді екен.

Иә, жан да адам денсаулығының бір бөлігі. Яғни психика. Тәнге әсер еткен нәрсенің барлығы жанға да өз ықпалын тигізеді. Осы жағынан алып қарағанда, біздің облыс бойынша «Суицид деректері Атырау қаласы мен Жылыой ауданында неге көп?» деген сауал туындайды. Рас, мұны көп ретте халық санының көптігімен түсіндіріп жатамыз. Бірақ, мәселенің байыбына барсақ, онда екі өңірдің де экологиялық проблемасы ушығып тұрған жер екенін көруге болады.

Біз денсаулық дегенде, адамның тән саулығына баса мән береміз. Бірақ, психика да сол бөлікке жататынын ескермейміз. Яғни жан да ауырады. Оған дене секілді қоршаған орта да теріс әсер етеді. Орта болғанда адам, қоғаммен бірге, ауаның ластануы, табиғаттың бүлінуі де адамның психологиясына, психикалық саулығына белгілі бір деңгейде өз зардабын тигізетінін байқауға болады. Зауыттардан атмосфераға тасталып жатқан тонна-тонна химиялық лас қалдықтардың құрамы адамның тыныс жолдарын, қан қысымына ғана емес, психикалық ағзасын да бүлдіретінін ескере бермейміз.

Лас ауа, тозған табиғат, бір сөзбен, зиянды қалдықтар радиациясымен уланған қоршаған орта алдында сана-сезімі әлі жетілмеген жасөспірімнің психикасы мүлдем дәрменсіз. Онсыз да «өтпелі кезеңде» өмір сүріп жатқан жағымсыз иіс, сүреңсіз көрініспен уланған баланың санасы одан бетер күйзелгіш, жігерсіз, қиындық алдында дәрменсіздік танытып, суицидке бейім болып шығады. Мұны мамандардың да жоққа шығара алмайтынын құлағымыз шалып қалған.

Сондықтан бұл мәселені экологиялық тұрғыдан да қарастыру қажет деп есептейміз. Бұған сіз не дейсіз, ойлы оқырман?

Ербол ҚОШАҚАНОВ

Бүгін қыркүйек айының 1-жұлдызында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Қазақстан халқына Жолдауын жариялап, бүкіл қазақтандықтардың еңсесін тағы бір көтеріп тастады. Президент онда жастар мәселесіне де айрықша көңіл бөлді. Еліміздің болашағы - жастарға қай-қай салада да жол берілуі керек деген ойы көңілге қонымды болды. Жасыратыны жоқ, қазіргі жастар диплом алып жұмысқа орналасқанымен, жұмыс тәжірибесі болмаған соң жоғары жалақылы қызметке қол жеткізе алмайды. Осыған байланысты мемлекеттік және осыған салалас жұмыс орындарында мамандар тұрақтамай,көптеген жас кадрларды жоғалтудамыз. Осыны жақсы түсінген Мемлекет басшысы еліміз бойынша орташе еңбекақы сомасын көтеруге тапсырма берді. Алға қарай еліміздің ертеңі - жастарға арнаған жаңа бағдарламар қабылданатын болады. Қазірдің өзінде Президенттік жастар кадр резервінің бірінші іріктеу кезеңдері өтуде. Қорытындылай келе айтарым: Мемлекет басшысы айтқандай бәріміз Әділ, Адал азамат болсақ, сол уақытта ғана елімізде әділдік орнайды. Қазақстан – біздің жалғыз ғана Отанымыз. Оның іргесі берік, керегесі кең, төрт құбыласы түгел болуы – өз қолымызда. Бабалардан мирас болған ұлан-ғайыр жерді қорғау, оны өркендету – біздің перзенттік парызымыз. Әлібек Амандықов, аудандық Жастар ресурстық орталығының басшысы

Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру мақсатында «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ арқылы жастарға жеңілдікпен шағын несие беру тетігі іске қосылған, деп хабарлайды El.kz ақпараттық агенттігі.

Үкіметтің баспасөз қызметінің мәліметінше, биылғы 10 тамыздағы жағдай бойынша 5,3 мыңнан астам өтінім түсіп, 3 344 жоба мақұлданды. 2 577 жобаны іске асыруға 11,4 млрд теңгеге несиелер берілді. Қалған жобалар қаржыландырылу үстінде.

Несие алушылардың басым көпшілігі мал шаруашылығы, қызмет көрсету, сауда, өсімдік шаруашылығы және жеңіл өнеркәсіп салаларындағы жобаларды іске асырушылар.

Айта кетейік, несие 21-35 жас аралығындағы азаматтарға өз кәсібін ашу немесе оны кеңейту үшін беріледі.
Жалпы 2023 жылы 29 млрд теңге сомасына 5 796 шағын несие беру жоспарланып отыр.

Мемлекеттік басқару жүйесі үшін талантты жастарды анықтау және тарту мақсатында Президенттік жастар кадр резервіне кезекті үшінші іріктеу жоспарлануда. Президенттік жастар кадр резервіне кезекті іріктеуге жасы 35-тен аспаған, жоғары білімі және 5 жыл жалпы жұмыс тәжірибесі бар, мемлекеттік тілді В1 деңгейінен төмен емес меңгерген Қазақстан Республикасының азаматы қатыса алады.
Президенттік жастар кадр резервінің мүшесі болу үшін үміткерлер 6 кезеңнен тұратын кешенді іріктеуден өтеді. Ең алдымен резервке іріктеуге қатысу үшін кандидат 1 қыркүйектен бастап pkrezerv.gov.kz арнайы ақпараттық жүйесінде және онлайн режимде өз құжаттарын тапсырады.

Екінші кезеңде мәтіндік және сандық ақпаратпен жұмыс істеу қабілеті бағаланады. Ал кезекті кезеңде ситуациялық тапсырмаларды шешу. Бұл кезең үміткерлердің таңдаған салалық бағыттарына байланысты ситуациялық тапсырмалар түріндегі нақты проблемаларды шешуге деген көзқарасын бағалауға бағытталған.

Төртінші кезеңде ассессмент-орталығы мен құзыреттер бойынша сұхбат өтеді. Ассессмент-орталық Президент жанындағы мемлекеттік басқару академиясының базасында офлайн форматта өтеді.

Бесінші кезең - сарапшылық комиссиясында кандидаттармен әңгімелесу болса, шешу кезеңде комиссия қорытындысы бойынша Ұлттық комиссия отырысында қарауға ұсынылатын қатысушылардың тізімі жасалады. Ұлттық комиссияның отырысы өтіп, Президенттік жастар кадр резервіне үздік 50 кандидат қабылданады.

Атап өту керек, 2019 және 2021 жылдары резервке алынған 350 адамның 264-і мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор ұйымдарында жұмыс істейді, яғни жалпы санның 75%-ы жұмысқа орналастырылды. Олардың ішінде 128 адам орталық мемлекеттік органдарда, 38 адам жергілікті атқарушы органдарда, 57 адам ұлттық компанияларда, 41 адам адам өзге де ұйымдарда қызмет атқаруда.

Сондай-ақ олардың қатарында 31 резервші саяси лауазымдарға, 6 резервші «А» корпусының лауазымдарына тағайындалса, бір резервист Мәжіліс Парламенті және 2 резервист мәслихат депутаты болып қызмет атқаруда.

Мемлекеттік басқару жүйесі үшін талантты жастарды анықтау және тарту мақсатында Президенттік жастар кадр резервіне кезекті үшінші іріктеу жоспарлануда.
Іріктеуге өтінімдерді қабылдау 1 қыркүйектен бастап pkrezerv.gov.kz сайтында қолжетімді болады. Өтінімдер 30 қыркүйекке дейін қабылданады. Іріктеуге жасы 35-тен аспаған, жоғары білімі және 5 жыл жалпы жұмыс тәжірибесі бар, қазақ тілін меңгерген (В1 деңгейінен төмен емес) Қазақстан Республикасының азаматы қатыса алады. Биыл іріктеу келесі бағыттар бойынша жүргізіледі: Инфрақұрылымды, өнеркәсіпті дамыту және сауда саясаты;

Агроөнеркәсіптік кешен және қоршаған ортаны қорғау;

Сыртқы саясат және инвестициялар;

Экономикалық және қаржылық саясат;

Цифрландыру;

Әлеуметтік саясат және азаматтық қоғам;

Іріктеу 6 кезең бойынша өткізіледі:

- Құжаттарды қабылдау;

- Мәтіндік және сандық ақпаратпен жұмыс істеу қабілетін бағалау;

-Ситуациялық тапсырмаларды шешу;

- Құзыреттерді бағалау (Assessment center және HR-сұхбат);

- Сарапшылық комиссияда әңгімелесу; - Ұлттық комиссия отырысы.

Іріктеу қорытындысы бойынша 50 кандидат резервке алынады. Жеңімпаздар ағымдағы жылғы желтоқсанда жарияланады».