Жергілікті байырғы тұрғындар мен орнитолог мамандардың айтуынша, бұл әдемі құстарды қала маңынан, мұнай өңдеу зауытының жанынан көру жиі кездесетін құбылыс емес.

Күз мезгілінде жылы жаққа ұшар кезде қоқиқаздар тобының демалатын орны Атырау қаласының маңындағы мұнай өңдеу зауытының жанында орналасқан «Сасық сай» булану алаңы болыпты. Қазір булану алаңында әкімдік пен «ҚазМұнайГаз» Ұлттық компаниясы «Tazalyq» экологиялық жобасын іске асыруда. Жоба Атырау қаласының экологиялық ахуалын жақсартып, қоршаған ортаға әсерді азайтуға бағытталған.

Орнитологтар құстардың ұшу кезінде демалу үшін булану алаңын таңдауына алаңдауға негіз жоқ екенін айтады, бұл жерде оларға қажет табиғи тағам – ұсақ шаянтәрізділер бар.

-Қоқиқаздардың қонуына қарағанда, демек сол алаңда қоректері бар деп болжауға болады. Ол жерде қоқиқаздарға азық болатын өсімдіктер мен микроағзаларды өсіретін микробиологиялық процестер жүріп жатыр,- дейді «Ақжайық» мемлекеттік табиғи қорығы ғылым және мониторинг бөлімінің ғылыми қызметкері Илья Бофонов.

Қызыл кітапқа енгізілген жабайы құстар тобының пайда болуы булану алаңындағы экологиялық жағдай жақсарғанының белгісі болуы да мүмкін.

Атырауда «Сасық сай» деп аталатын булану алаңы 1945 жылдан бері бар. Атырау облысы әкімдігі тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының хабарлауынша, қаланың сол жағалауында 476 га жерді алып жатқан булану алаңын қалпына келтіру үшін қалалық әкімдік жұмыстардың жобалық-сметалық құжаттамасын әзірлеп, сараптаманың оң қорытындысын алды. Жұмыс 2021 жылдың тамызында басталды.

Жобаны іске асырудың бірінші жылында топырақ тасылып, бөгеттер салынды, арнайы алаң дайындалды, тұнба шөгінділері жиналып, учаскелер қамыстан тазартылды. 2022 жылы булану алаңынан жалпы көлемі 355 мың текше метрден астам тұнба шөгінділері алынып, тазартылды.

Бүгінгі таңда бұл жұмыстар жалғасуда, сонымен қатар бөгеттерді толтыру, тегістеу және тығыздау үшін инертті материалдар сатып алынды.

Жоба бойынша жұмыстардың барлық кезеңін 2023 жылдың соңына дейін аяқтау жоспарланып отыр.

Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттары Дүйсенбай Тұрғанов пен Сергей Пономарев Премьер-министр Әлихан Смайыловқа депутаттық сауал жолдады.

Депутаттық сауалда «Көкжиде» жерасты сулары кен орнының шегінде орналасқан мұнай-газ компанияларына, сондай-ақ Жайық өзені бассейнінің экологиялық жағдайына кешенді тексеру жүргізуге қатысты мәселелер көтерілген болатын.

Үкімет басшысының депутаттар сауалына орай ресми жауабында елдің су ресурстарын ұтымды пайдалану үкіметтің басты назарында екені айтылған.

«Көкжиде» жерасты сулары кен орнының шегінде орналасқан мұнай-газ компанияларына кешенді тексеру жүргізу бойынша

2019 жылдан 2021 жылға дейін Көкжиде жерасты суларының кен орнын жете барлау жұмыстары жүргізілді, жерасты суларының тәулігіне 173,4 мың м3 көлемі расталды.

2022 жылы Ақтөбе облысының әкімдігі жерасты суларына мониторинг жүргізді. 26 көрсеткіш бойынша 124 ұңғымаға сынамаларды іріктеу және талдау жүзеге асырылды. Жерасты суларында темір және аммоний азоты бойынша көрсеткіштердің шамалы артуы анықталды, жерүсті суларында сульфаттар, магний және темір бойынша көрсеткіштердің артуы байқалады, қалған көрсеткіштер қалыпты.

Осыған байланысты Экология және табиғи ресурстар (бұдан әрі – ЭТРМ), Энергетика министрліктерінің 2022 жылғы 1 желтоқсандағы хаттамалық шешімімен «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ, «ҚМК-Мұнай» АҚ, «Қазақойл Ақтөбе» ЖШС, «Урихтау Оперейтинг» ЖШС және «Фирма Ада ойл» ЖШС компанияларына 2023 жылға ағымдағы жылдың 1 ақпанына дейінгі мерзімде Көкжиде жерасты сулары кен орнының контурында орналасқан өндіруші мұнай-газ ұңғымаларын кезең-кезеңімен жою жөніндегі іс-шаралар жоспарын (бұдан әрі – жоспар) жасау және бекіту шартымен экологиялық рұқсаттар берілді.

Сонымен қатар, осы уақытқа дейін жер қойнауын пайдаланушылар жоспарларды бекіткен жоқ.

Осыған байланысты, қазіргі уақытта ЭТРМ Ақтөбе облысы прокуратурасының ұсынысы бойынша жер қойнауын пайдаланушыларға («СНПС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ, «КМК Мұнай» АҚ, «Фирма Ада Ойл» ЖШС, «Қазақойл Ақтөбе» ЖШС және «Урихтау Оперейтинг» ЖШС) қатысты тиісті тексерулер жүргізілуде, олардың нәтижелері бойынша шаралар қабылданатын болады,- делінген Премьер-министр жауабында.

Жайық өзенін ерекше мемлекеттік маңызы бар су объектілерінің қатарына қосу бойынша да егжей-тегжейлі жауап берілген.

Үкімет басшысы атап өткеніндей, ерекше мемлекеттік маңызы бар су объектілерін қорғаудың ерекшеліктерінің бірі аймақтарға бөлу және аймақтар бойынша жеке су және экологиялық нормативтерді белгілеу, су объектілеріне және олардың экологиялық жүйесіне антропогендік жүктемені нормалау, сондай-ақ су объектілерінің арналары бойынша табиғатты қорғау және санитариялық-эпидемиологиялық су жіберуді міндетті түрде жүргізу болып табылады.

Жайық өзенінің бассейнінде жоғарыда аталған жағдайлардың өлшемдерін айқындау мақсатында 2021 жылдан бастап «Ірі өзендерінің бассейндерінде зерттеулер жүргізу бойынша Ресей Федерациясымен ынтымақтастықты жандандырудың бірыңғай жол картасы» (бұдан әрі – БЖК) шеңберінде тиісті іс-шараны іске асыру басталды. 2021-2022 жылдарға Жайық трансшекаралық өзендерінің бассейндерінде гидрологиялық зерттеулер жүргізу үшін 32 млн теңге бөлінді. Осы іс-шараны аяқтау үшін 2023 жылға республикалық бюджеттен 19 млн теңге сомасына қаражат көзделген.

Зерттеу қорытындысы бойынша Үкімет Жайық өзенін ерекше мемлекеттік маңызы бар су объектілерінің тізбесіне енгізу мәселесін қайта қарайтын болады.

Жайық өзені түбін тереңдету жұмыстарын жүргізу үшін қаржы бөлу бойынша былай делінген:

“Атырау облысының әкімдігі ұзындығы 295 км Орал және Қиғаш өзендерінің арналарында түбін тереңдету жұмыстарын жүргізу үшін жобалау-сметалық құжаттама дайындады.

Жайық өзені бойынша құрылыс-монтаждау жұмыстарының құны 6,1 млрд теңгені құрайды. (51,5 км), Қиғаш өзені бойынша – 15,0 млрд теңге. 2022 жылы ұзындығы 50 км өзендерде түбін тереңдету жұмыстары жүргізілді, республикалық бюджеттен бұл қажеттіліктерге 7,0 млрд теңге бөлінді.

Ағымдағы жылы түбін тереңдету жұмыстарын жалғастыруға республикалық бюджеттен 3,0 млрд теңге, жергілікті бюджеттен 500 млн теңге бөлінді. Бүгінгі таңда Жайық өзенінің ұзындығы 15,7 км және Қиғаш өзенінің 48,6 км түбін тереңдету жұмыстары жүргізілді”.

Ресми жауапта Жайық-Каспий бассейніндегі су шаруашылығы жағдайын жақсарту бойынша қабылданып жатқан шараларда қамтылған.

– БЖК шеңберінде 2021-2024 жылдарға арналған Жайық трансшекаралық өзені бассейнінің экожүйесін сақтау және қалпына келтіру жөніндегі Қазақстан-Ресей ынтымақтастығының бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) әзірленді.

Қазіргі уақытта келесі жұмыс жүргізілді.

Бағдарламаның бірінші бағыты шеңберінде «Жайық (Орал) трансшекаралық өзені бассейніндегі ағынды реттеудің салдарын экологиялық бағалау және Жайық (Орал) трансшекаралық өзенін сақтау және қалпына келтіру бойынша ғылыми-негізделген ұсыныстар әзірлеу» (бұдан әрі – ҒЗИ) тақырыбы бойынша ғылыми – зерттеу жұмысына техникалық тапсырма әзірленді.

Бүгінгі күні Ұлттық ғылыми кеңестің 2023 жылғы 14 наурыздағы шешімімен және ағымдағы жылғы 18 мамырдағы ЖҒТК хаттамасымен 2023-2025 жылдарға арналған бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру шеңберінде «Қазақстан Республикасының трансшекаралық Жайық-Каспий бассейніндегі су қауіпсіздігі: тұрақты сумен қамтамасыз ету стратегиясы» жобасы мақұлданды, оған ҒЗИ іс-шаралары кірді, онда конкурсты ұйымдастырушы Ғылым және жоғары білім министрлігі болып табылады.

Бағдарламаның екінші бағытын іске асыру шеңберінде 2021 жылғы 26-30 сәуір аралығында ЭТРМ және жергілікті атқарушы органдар өкілдерінің қатысуымен ластану көздерін және бассейн экожүйесінің жай-күйіне теріс әсер ететін басқа да факторларды анықтау мақсатында Жайық өзенінің бассейніне кешенді тексеру жүргізілді.

Кешенді зерттеу қорытындысы бойынша Батыс Қазақстан және Ақтөбе облыстарының аумағында 4 және 5-сыныпты, Атырау облысында-1-4 – сыныпты судың сапасы (су ресурстары комитеті төрағасының бұйрығымен бекітілген су объектілеріндегі су сапасын жіктеудің бірыңғай жүйесіне сәйкес) белгіленді.

Тексеру барысында атмосфералық ауаның сынамалары іріктеліп алынды, ластаушы заттардың шекті рұқсат етілген концентрациясынан асып кету анықталған жоқ.

Бағдарламаның үшінші бағыты бойынша 2021-2022 жылдары Жайық өзеніне мемлекеттік және жеке балық өсіру кәсіпорындары бекіре тұқымдас балықтардың 16,6 млн дана шабақтары шығарды.

Жайық өзені бассейнінің су жинау алаңдарын орман өсіру бойынша кешенді іс-шаралар өткізу шеңберінде 2022 жылы облыстың мемлекеттік орман қорының 543,5 га алаңына 1,389 млн орман дақылдарының көшеттері отырғызылды. 2023 жылы 573,5 га алқапқа 1,439 млн көшет отырғызу жоспарлануда.

Бағдарламаның төртінші бағытын іске асыру шеңберінде 2022 жылы Ақтөбе облысында «Таза Табиғат», «Birge-Taza Qazaqstan», «Мекенім – жасыл орман», Атырау облысында «Таза Табиғат», «Birge – Taza Qazaqstan», «Таза жағалау», «Taza Picnic», «PLOGGING», Батыс Қазақстан облысында- «Таза жағалау» – «таза жағалау», «Таза орман» – «таза ормандар», «Birge-Taza Qazaqstan», «World Cleanup day», «Табиғатта қоқыс жоқ!» акциялары өткізілді.

Бұдан басқа, гидротехникалық құрылыстарды салу және реконструкциялау бойынша іс-шаралар, атап айтқанда, Казталов ауданы Ақпәтер ауылы аймағында Орал-Көшім жүйесінен үлкен Өзен өзеніне бассейн аралық су жіберу үшін Киров-Чижин каналын реконструкциялау және Жалпақтал кентінің жанындағы Үлкен өзен өзенінде су қоймасын салу іске асырылуда, – делінген Үкімет басшысының жауабында.

Өңірде экология мәселесі өте өзекті. Негізгі ластаушы көздері – «Сасық сай» булану алаңы, «Квадрат» булану алаңы, тұрмыстық қалдықтар полигоны, Атырау мұнай өңдеу зауыты.

«Қазіргі таңда «Сасық сай» булану алаңында сарқынды суларды тазарту қондырғысы орнатылды, рекультивация жұмыстары толықтай аяқталды, жағымсыз иіс мәселесі шешілді. «Квадрат» булану алаңында да тиісті жұмыстар қолға алынды. Сарқынды сулар мәселесі 2025 жылы толығымен шешіледі», - деді облыс әкімі.

Тұрмыстық қалдықтар полигоны мәселесін шешу үшін сұрыптау зауыты салынды. Кәсіпорын биыл іске қосылады. Сондай-ақ, қаладан алыс жерде жаңа полигон құрылысы жүргізіледі.

Экология және табиғи ресурстар министрлігі Қызыл кітапқа енген құстар табиғи ортаға жіберілгенін мәлімдеді, деп хабарлайды ҚазАқпарат.

«Қазақстандағы жек-дуадақ популяциясын қалпына келтіру бойынша әзірленген бағдарламаның аясында жыл сайын Біріккен Араб Әмірліктері мен Қазақстанның тәлімбақтарында өсірілген жек-дуадақ балапандары табиғи ортаға жіберіледі.

Биыл бұл жұмыс 26 сәуірде басталып, қазіргі таңда жалпы саны 720 дарақ жек-дуадақ құсы Жетісу облысында табиғатқа жіберілді. Оның 450-і БАӘ-нің тәлімбағынан болса, 270-і еліміздің Түркістан облысында өсірілген», - деп жазды министрліктен.

АТЫРАУДЫҢ ЭКОЛОГИЯСЫ ДЕПУТАТТЫҚ САУАЛҒА НЕГІЗ БОЛДЫ 

2023 жылдың 7 сәуірінде ауаның және тазартылған ағынды сулардың сапасын тексеру мақсатында Атырау мұнай өңдеу зауытына облыстық мәслихат депутаты Арман Хайруллин, «Глобус» экологиялық-құқықтық бастамалар орталығының басшысы Г.Чернова, Атырау облысының арнайы мамандандырылған табиғат қорғау прокуроры Е.Ермеков, республикалық атмосфералық ауаны қорғау ғылыми зерттеу орталығының өкілдері Е.Дюсупов пен Ж.Дюсенбаева, «Қазгидромет» РМҚ өкілдері Ж.Жанғалиева мен А.Бисенбаева, сондай-ақ экология департаменті басшысының орынбасары С.Тілегенов келді.

Жағымсыз иістің ошағы саналатын авариялық ашық қамба маңынан күкіртті сутегі, азот диоксиді және күкірт диоксидінің құрамы бойынша атмосфералық ауа сынамалары алынды. Арман Хайруллиннің жеке газ сараптағышы, сондай-ақ «Қазгидромет» РМҚ және АМӨЗ-дің санитарлық өндірістік лабораториясының аспаптары ауадағы күкіртті сутегінің құрамы 0,00 мг/м³ екенін анықтады. Ауа құрамынан азот диоксиді де табылған жоқ. Күкірт диоксиді 0,70 мг/м³ мөлшерінде тіркелді. Бұл көрсеткіш жұмыс аймағында шекті рұқсат етілген концентрациядан бірнеше есе аз. Газ сараптағыш аспаптар биологиялық-тазарту қондырғыларының маңында ауа құрамында 0,2 мг/м3 күкіртті сутегі барын, яғни 10 мг/м3-ті құрайтын жұмыс аймағында шекті рұқсат етілген концентрациядан бірнеше есе аз екенін көрсетті. Биологиялық тазартудан кейінгі нормативті-тазартылған ағынды сулардан алынған сынама барлық көрсеткіштердің шекті нормада екенін, яғни мұнай өнімдері бойынша шекті норма 1,995 мг/дм³ болса, көрсеткіш - 0,776 мг/дм³, АПАВ бойынша шекті норма 0,344 мг/дм³, көрсеткіш - 0,279 мг/дм³, фенолдар бойынша шекті норма 0,066 мг/дм³, көрсеткіш - 0,011 мг/дм³ құрады.

Мониторингтік топ өкілдері мен экобелсенділер ашық қамба маңында мұнай өнімдерінің және ыдырау иісінің сезілетіндігіне қарамастан, күкіртті сутегінің мөлшері шекті рұқсат етілген концентрациядан аспайтынын атап өтті. Бұған қоса экология департаментінің және санитарлық-эпидемиологиялық стансасының мамандары АМӨЗ-дің санитарлық қорғау аумағы маңынан да ауа құрамынан күкіртті сутегі мен көмірсутек мөлшерін тексерді. Шектен тыс көрсеткіштер анықталған жоқ. Мониторлық топ АМӨЗ-ге ашықтығы мен Атырау қаласындағы ауа сапасын зерттеу жұмыстарына қатысуға дайындығы үшін алғыстарын жеткізді.

Өңірде рұқсат етілген мұндай митинг алғаш рет өтуде, деп хабарлайды AtyrauPress тілшісі.

Бүгін, 9 сәуірде Тұрғындар қалашығында "Мұнайшы" стадионының алдында журналистер мен қала белсенділері жиналды. Мақсат – қаланың экологиялық мәселелеріне назар аударту. Еске сала кетейік, Каспий теңізінің жағалауында бес күн бойы қамыс өртенген болатын. Өрт аумағы 1200 гектарды құрады. Экология минитсрлігінде мәлім етілгендей, 3 сәуірдегі экологиялық ахуалдың күрт нашарлауына тек қамыстың жануы ғана емес, Атырау мұнай өңдеу зауыты мен КРІ зауытындағы штаттан тыс жағдайлар себеп болған.

Амандық САҒЫНТАЙҰЛЫ

Бүгін экология министрі Зүлфия Сүлейменова Атырау облысының тұрғындарымен кездесу өткізіп, онда Министрліктің республика бойынша атқарылған бағыттары бойынша, сондай-ақ Атырау облысы экологиялық ахуалы туралы ақпарат айтылды.

Жергілікті халықты толғандыратын маңызды мәселелердің бірі қатты тұрмыстық қалдықтар полигондарының жай-күйі және аумақтарды көгалдандырудың жеткіліксіздігі болып қала береді. Космомониторинг аясында өткен жылы 131 рұқсат етілмеген полигон анықталды, олар толығымен жойылды.

Полигондардың пайда болу себептерінің бірі экологиялық және санитарлық талаптарға сәйкес келетін ҚТҚ полигондарының болмауы деп атауға болады, облыс бойынша 55 полигонның тек 8-і экологиялық және санитарлық талаптарға сәйкес келеді (14,5%), қалдықтарды ұтымды пайдалану үшін қажетті инфрақұрылымның болмауы, атап айтқанда құрылыс және тамақ қалдықтарын басқару.

Ведомство басшысы әкімдікке тиісті шаралар қабылдауды, оның ішінде шағын және орта бизнес субъектілерін халықты хабардар ете отырып, коммуналдық қалдықтарды жинау, сұрыптау және қайта өңдеу саласына тарта отырып, сондай-ақ коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламаны әзірлеуді және бекітуді ұсынды.

Жаңа экологиялық кодекстің енгізілуімен әкімдіктерде табиғатты қорғау іс-шараларына эмиссиялар үшін төлем қаражатын 100% пайдалану мүмкіндігі пайда болды. Өткен жылы облыс бюджетіне экологиялық төлемдерден 9 млрд. теңгеден астам қаражат түсті.

Су саласын дамыту бойынша негізгі проблемалар Су шаруашылығы объектілерінің тозуының жоғары деңгейі болып табылатыны, соның салдарынан судың үлкен шығыны орын алатыны атап өтілді.

Сондай-ақ, бұл бағытта Су шаруашылығы инфрақұрылымын салу және реконструкциялау және суару арналарын цифрландыру бойынша үлкен жұмыстар жүргізіліп жатқаны айтылды.

Іс-шара барысында өңір тұрғындары ағаш отырғызу, жануарларға қатыгездік көрсету, қоғамдық тыңдаулар өткізу тәртібі мәселелерін көтерді, сондай-ақ министрге биоқалдықтар бойынша жобалар ұсынылды.

Жұмыс сапарының соңында Зульфия Сүлейменова азаматтарды жеке қабылдау және БАҚ өкілдері үшін брифинг өткізді.