Мәдениет

.

Қазақтың қолөнері отбасынан бастау алады. Олай деуіміздің де жөні бар. Өйткені көшпенділер өркениетіндегі киіз үйдің ішіндегі тұрмыста тұтынатын бұйымдардың барлығы отбасы, ошақ қасында отырған он саусағынан өнер тамған ісмер аналар мен ақ жаулықты әжелердің қолымен жасалған. Ғасырлар қойнауынан сыр шерткен осы отбасындағы құндылықтың қадір-қасиеті артып, ол ұлттық құндылыққа ұласып, халқымыздың шынайы бет-бейнесін бедерлейтін озық өнер туындысына айналды. Оның отбасындағы өскелең ұрпақтың тәлім-тәрбиесіне тигізер пайдасы да орасан.

Іріктелген ісмерлер

Жақында Ақтау қаласында өткен Маңғыстау облыстық ғылыми-әдістемелік және мәдени қызмет көрсету орталығының ұйымдастыруымен алғаш рет тұсауы кесілген республикалық "Алатеру аламаны" байқауында біз осыған көз жеткіздік. 12 сәуір күні әлеуметтік желі арқылы хабарланып, бастау алған сайысқа алғашында 38 үміткер қатысып, финалға Маңғыстау, Атырау, Қызылорда облысынан 13 адам іріктелді. Солардың қатарында киелі мекен - Кең Жылыойдың сәлемін жолдап, намысын қорғап, сексеннен асса да қазақ анасының шынайы шеберлігін паш еткен Бақтылы Жаңабаеваның да есімі аталды. Қарт Каспий өңіріне қазақтың ұлттық өнерін асқақтату үшін ақ жаулықты анамыз аттанғанда, жастардың аяңдап қалуы ұят болар деген ниетпен жылыойлықтар атынан қолдау үшін біз де шашбауын көтеріп қайттық.

Иә, байқаудың түбін түсіріп, түрін көріп жүрміз ғой. Бірақ қазақтың болмысын айшықтап, отбасылық салт-дәстүрін дәріптейтін конкурстардың саны шектеулі екенін жасыра алмаймыз. Оны Отанды сүйіп, ұлтына жанашырлық танытқан мыңның біреуі ғана қолға алып ұйымдастырмаса, біз білетін екінің бірі мұндай мықты байқаудың өтуіне мұрындық та болмайтыны аян. Ал Ақтау төрінде дүркіреп өткен «Алатеру аламаны» 680 шақырым жолды артқа тастап, ат терлетіп жеткен біздерге ерекше әсер сыйлады десек артық айтқандық емес.

Жуырда ғана Түркі әлемінің мәдени астанасы атанған ару Ақтау қаласы қашанда ұлттық өнерді алдыңғы орынға қойып, өткен дәуірден қалған әдет-ғұрыпты көзінің қарашығындай сақтап келе жатқандығын тағы бір дәлелдеді. Оған еліміздің түкпір-түкпірінен қолөнер шеберлерін жинап, алаша тоқудан алғаш рет өткен осы «Алатеру аламаны» айғақ.

Қатысушылар, әрине, алашаны байқау үстінде тоқи алмады. Оларға ұйымдастырушылар сәуір айынан бастап кірісуге рұқсат берген. Себебі алатеру - кемінде 20 күн, шекті мерзіммен есептесек 2 ай уақытта тоқылатын қол жұмысы. Оның үстіне байқаудың шартына сәйкес, тоқымашылардың жасына шектеу жоқ. Өнерді сүйген үлкендер үшін мейлінше мол уақыт беру қарастырылған. Десек те, доданың өзіндік талаптары болды. Мысалы, тоқылатын алашаның көлемі 2х3 көлемде болуы қажет болса, екінші бір шарты ол табиғи қой жүнінен құралуы керек.

Іс-шара сайысқа қатысушылар мен Маңғыстау өңіріне танымал қолөнер шеберлерінің көрмесімен басталды. Іріктеуден өтіп, үздікке іліккен тоқымашыларды таныстыру үшін аяқтарының астына қызыл кілем төселіп, олар құдды бір әлем жұлдызына ұқсап, өздеріне арнайы жайылған жолақ үстімен сән-салтанатпен жүріп өтті. Ауыл үлкендері бата беріп, өнер қуған жандардың республикалық аламаны басталды. Еліміздің әр аймағынан тамашалаушылар үшін сайыс тікелей эфир арқылы жүргізілді. Одан бөлек адам лық толы зал. Толассыз қошемет. Ұлттық киімді ұлықтаған аналар. Бәрі-бәрі қазақы болмысымызды биікке көтеріп, арқамызды қоздырып, жігерімізді жанып, рухымызды оятты. Байырғы өнердің ұмыт қалмауы үшін тік тұрып қызмет қылып, дүбірлі доданың дәстүрлі түрде өтуіне бар күші мен уақытын сарп етіп жүрген жоба ұйымдастырушысы Бердіхан Әлмен байқау жөнінде өз ойын білдірді.

-Бұл шараның мақсаты – біріншіден, ұмытылып бара жатқан қолөнерді кейінгі ұрпаққа жалғастыру. Екі орта үзілмеу керек. Екіншіден, қазақтың әлемде дара, талантты, аса шебер ұлт екенін дәлелдеу. Байқауға алғашында 38 адам қатысты. Оның өзі бізге көп болып кетті. 38 адам Қазақстанның 8 облысынан және Өзбекстан Республикасының Тамды деген жерінен хабарласты. Алайда олардың 13-і ғана финалға өтті. Өтініш білдіргендерді біз қысқартпадық, біздің талапқа сай келмегендер автоматты түрде өздері шеттетіліп қалды. Алатеруге, жалпы қолөнер жұмысына сұраныс өте жоғары. Біздер ютуб-канал арқылы жұмыс жасаймыз ғой. Байқауға қатысатын әр тоқымашыны іздеп барып, жұмыс барысын түсірдік. Сонда қараңыз, 23 мамыр күні эфирге шыққан түсірілім 25 мамыр күні, яғни екі күннің ішінде 683 000 қаралым жинаған. Және сол түсірілімнен кейін 51 адам хабарласып, тоқымашының байланыс нөмірін сұрап, оның жұмысын сатып алуға өтініш білдірген. Бұл дегеніміз алатеруге, киізге елімізде сұраныс жоғары екендігін білдіреді. Бірақ оны жасайтын адам аз. Өздеріңіз білесіздер, Ақтау жуырда ғана Түркі халықтарының мәдени астанасы атанды. Соған байланысты мұнда түрлі конкурстар мен байқаулар үздіксіз өтіп жатыр. Біздің байқау да соған қосымша, алайда жеке адамдар мен кәсіпкерлердің, жанашыр жастардың атынан ұйымдастырылған шара. Алдағы уақытта шашақ жасаудан сайыс өтеді. Оған бүгінгі есеппен 52 адам қатысуға өтініш білдіріп отыр. Маған «Ер адамсың ғой, осының бәрі не үшін керек?» дейтіндер жоқ емес. Оларға жауабым да дайын. Бұл - менің хоббиім. Мен ұлттық мәдениеттен ажырап кетемін бе, онда мен адам сияқты болмай қаламын. Мен шебердің ұрпағы емеспін, шебер де емеспін, бизнесмен емеспін. Мен тек іште жатқан патриоттық сезімімді осылай шығарып, әйелдер қауымына байқау өткізушімін, болды. Есенғали Раушанов ағамыздың өлеңі бар: «Ай, аңғалдық, аңғалдық, Аңғалдық саған арбалдық. Үстінде отырып алтынның, Біреудің күмісіне таң қалдық». Расында да, біз өзіміздің алтындарымызды жарқыратып көрсете алмай жүрміз, ал бұл соған қосып жатқан иненің жасуындай үлес. Басқа ешқандай мақсат жоқ,-деді тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін өлеңмен аяқтап. Және қазақ елінің ұлттық брендін де қалыптастырушы қаласы Ақтау болуы керек екендігін, осы тұста мұндай шаралардың жиі өтіп, көне дәстүрді жиі жаңғыртып отыру керектігін жасырмады.

Енесіне келіні сай

Ал сексеннің үшеуіне келсе де, Жылыой өңірінің жалауын көтеріп жеткен тұрғызбалық ақ жаулықты әже Бақтылы Жаңабаеваның сөзінше, бұл оның алғашқы байқауы емес. Бұған дейін де талайларды шаң қаптырып, талай жүлдені қанжығасына байлап жүрген ол қазақ аналарының мықтылығын дәлелдеу мақсатында конкурсқа арнайы барған екен. Жастайынан киіз басып, алаша тоқып, шашбау жасап келген жанның қолөнер шебері атануына әкесі себепші болған. Ауыл әжелеріне кішкентай қызын ертіп барып, қаймағы бұзылмаған қазақы өнерден кенде болмауын қалаған ол Бақтылы Жаңабаеваның бүгінгідей шебер атануына алғашқы баспалдақ қалағанын айта кеткеніміз жөн. «Әлім кеткенше әлі талай қолөнермен айналысамын» деген ол бүгінде ізбасарын дайындап, бар білгенін отбасындағы келініне үйретіп келеді. Асылдың сынығындай болған Бақтылы әжеймен сұхбат барысында, ол әңгімесін ашыла айтып, өз өмірінің өткені мен бүгінін сайрата жөнелді.

- Қайын атам соғысқа кеткен жылы енем 17 жасында 6 айлық баламен қалған екен. Кейін мен сол баламен көңіл жарастырдым. Бір отау болдық. Қазір енем де, шалым да о дүниелік болды. Қайын інім де қайтты, бір үйдің екі келіні болып әуелден бірге тұрып келеміз. Көрінген ұл-қыздан немере-жиен сүйіп, үлкен шаңыраққа айналдық. Өзімде 1 ұл, 2 қыз. Ұлдан 4 немерем бар. Келін болып түскен жылдары үй-іші өнерімді қолдап, қызықтайтын. Ол кезде ауылдың бір қызы ұзатылады десе ел болып жиналып, барлығын қолдан тоқып, жинала жасау жасайтын едік қой. Сол кездер ең қызық кездер еді. Қолда икем болып тұрғасын сүйікті істен ажырай алмадым. Кезінде малда болдық, көшіп-қонып жүрдік. Алайда көрші үйдің қыздары мен келіндерін осы өнерге талай үйреттім. Десек те, қазір жұрт қазақы нышаннан қашады, менің жолымды қумайды. Сол үшін де шығар, осы күні шеберлер аз. Еңбегімді бағалап, мектептер шақырып тұрады. Одан бөлек жыл сайын «Теңізшевройл» компаниясының наурыздығына қатысып тұрамын. Бір жылдары үлкен ағаш үйім болды. Ішінде жоқ емес нәрсе жоқ еді. Баламның ер-тоқымына дейін, түлкі, қасқыр, түскиіз, көрпе-төсегімен жабдықталды. Оны біз Атырауда үлкен іс-шара өтетін болып, жан-жақтан кәсіпкерлер, басшылар келеді деп арнайылап апарып құрдық. Сонда бір ірі компания басшылығы ұнатып, сол жерден ағаш үйімді сатып алды. Ал одан басқа өз туындыларымды сатпаушы едім. Осы күні жұрт «сатады» дегенді естіп, жұмысыма өз бағамды қойып, сатып жүрмін. Қазір мендегі бір алашаның құны – 500 000 теңге. Киіз үйге сән қосып, әдемілікке, көз тимеу үшін пайдаланатын шашақтар – 5000 теңге. Ауылдан талай адам алып жүр. Көптен бұл істі қойып кетіп едім. Қайта бастағаныма 3 жылдай болып қалды. Оған өзімнің келінім себеп. «Мама, әл-қуатыңыз барда, бізге, естелікке алаша тоқысаңызшы» деп өтініш айтқан соң қарсы шыға алмадым. Сөйтіп қолөнерді қайта бастап кеттім,-дейді ол жіп иіре отырып айтқан әңгімесінде.

Қазір әжеміз алаша тоқып, ақбау мен уықбау жасаумен айналысады. Бұған дейін түскиіз, керменің түр-түрін жасап, құрақ құрап, көрпе тіккен. Ол кермеге 2 қойдың жүні, түскиізге бірнеше қойдың жүні керек екендігін айта өтті. Бұл ретте шебер әженің қолөнер жұмысына көмектесетін келіні Нұржамал Киюашева:

-Біздің маманың алаша мен текеметтен, киізден жасалған дүниелерін Ресейден де келіп алғандар болды. Одан бөлек табиғи жүннен жасалған қолғап, шұлықтарын да талай кісі келіп иеленді. Бірде шетел азаматтарынан бұл қазақы заттарды не үшін алатынын сұрағанда олар бұл дүниелердің адамның бойындағы өліп қалған нейрондық клеткаларды тірілтетінін жеткізді. Және алаша үстіне жатқан адамға ем қонады дегендер де табылды. Әрине, енемнің жолын қуғым келеді. Өзім де қазақы өнерден кенде емеспін. Мектеп жасынан іс тігіп, құрақ құраумен айналысамын. 4 жылдай жеке тігін цехым болды. Кейінгі жылдары денсаулығыма байланысты ол жердегі жұмысты тоқтатып, аз-мұз үйден тапсырыс қабылдаймын,-дейді өз ойын білдіріп.

Иә, байқау жоғары деңгейде өтті. Оған ҚР Мәдениет саласының үздігі Тамара Жұмалиева, Маңғыстау облыстық қолөнер шеберлері одағының президенті Әуес Сағынаева, қолөнер шеберлері Шархат Төлемісова, Медина Орынбасарқызы, Роза Әлиева мен Астанадан келген "Абысын-ажын" байқауының негізін қалаушы Айнұр Жүгінісовалар қазылық етті.

Дода нәтижесінде жылыойлық шеберге ұлттық өнер жанашыры Сәуле Халелқызының тағайындаған арнайы жүлдесі бұйырды. Қатысушыларға қонақжай Ақтау халқының жергілікті халқы сый-сияпат ұсынып, сайыс соңы қазақтың қарапайым тойына ұласты. Үлкендер шашу шашып, шебер жандар қошемет астында қалды. Бірі қатысушы анасына шетелге жолдама сыйласа, бірі ақшалай шашуын берді. Ал сайыстың алғашқы орындары маңғаз маңғыстаулықтардың қанжығасында қалды. Байқау жөнінде Ақтау қаласына Қызылордадан арнайы келген қатысушы Гүлнәр Анапияеваның да пікірін білдік. Ол ұйымдастырушылардың қуана қарсы алғанын жеткізіп:

-Бәрі керемет өтті. Маңғыстаулықтар жақсы күтіп алды. Келгеніме өкінбеймін. Өзім кішкентай кезімнен осы өнермен айналысатын едім. Талай жүлде алып та жүрмін. Оның бірі – жақында өткен Өскемен қаласындағы алаша тоқушылардың байқауы. Жалпы мамандығым мұғалім ғой. Бірақ ұлттық өнерге деген махаббаттың да сөнгенін қаламаймын. Ауылымызда өзімнің шәкірттерім де бар. Үйренемін деген жан болса білгеніммен бөлісуге әрқашан дайынмын,-дейді өз сөзінде. Конкурс соңында екі ай бойы өрмек тоқып, қорытынды іс-шараға, яғни Маңғыстауға жиналған шеберлер ашық теңізде шоу өткізді. Олар өз туындыларын кемеге жайып, Каспий теңізі үстінде ән салып видео-түсірілім жасады. Ұйымдастырушылардың сөзінше, бұл дәстүр жалғасын тауып, 22 маусым күні республикалық «Шархаттың шашақтары» атты байқауымен толыға түсетін болады.

Диана ІЗБАСАРҚЫЗЫ

Атырау қаласында қазақтан шыққан тұңғыш бард ақын,  жерлесіміз Табылды Досымовтың 60 жылдығына арналған «Кенептегі асау тағдыр» атты суретшілер симпозиумы өтті. Ел руханиятына сүбелі үлес қосқан тұлғаның шығармашылығын ұлықтауға бағытталған бұл шара – бейнелеу өнеріндегі ерекше мәдени бастама ретінде жоғары бағаланды.

Облыстық деңгейде ұйымдастырылған симпозиумға кәсіби қылқалам шеберлері қатысып, Табылды Досымовтың өмірі мен өнерін арқау еткен бірегей туындыларын ұсынды.

Симпозиумның басты мақсаты – ұлттық өнер мен заманауи көркем бағыттарды үндестіре отырып, көрермен санасына мәңгілік қалатын рухани құндылықтарды дәріптеу болды.

Шара аясында үздік туындылардың авторларына арнайы сертификаттар мен сыйақы табысталды. 

Көрменің көркемдік кеңістігін байытқан бұл шығармалар – облыстық өнер музейінің алтын қорына тапсырылды.

Сонымен қатар кеште Табылды шығармашылығына арналған әндер шырқалып, ақынның рухына тағзым ретінде «Биіктік» және «Толағай» әндері орындалды.

Жылыой топырағы – сөз киесін қастерлеген, өлең-жырдың мәйегін терген қаламгерлерге кенде емес. Бұл өлкенің өлеңін өрнектеген, қара сөзін қазына еткен аға буын ақын-жазушылары бүгінгі жастарға мол мұра қалдырды. Сол сара жолды жалғап, рухани сабақтастықты жаңғырту мақсатында жуырда ауданымызда «Мұқаба» атты әдеби-поэтикалық клуб өз жұмысын бастағаны аян. Жас қалам иелерінің басын қосатын бұл орта шығармашылыққа серпін беріп, ұлттық әдебиет пен өнерге жанашыр буын тәрбиелеуге бағытталған игі бастама болды.

Жас буынның әдебиетке, поэзияға деген қызығушылығын арттырып, өңірдің жас ақындары мен көркемсөз оқу шеберлеріне қолдау көрсету мақсатында құрылған ұйымның ашылу кеші орталық кітапхана төрінде өтті. Оған Қазақстан Жазушылар және Журналистер одағының мүшелері, сондай-ақ Жылыой ауданының Құрметті азаматтары Нұрдәулет Ақназаров, Сәулеш Шәтенова, Қонаш Қалдыоразовтар қатысып, жас қаламгерлердің бастамасына тілектестігін білдірді.

-Жылыой ежелден ақын-жыраулардың мекені ғой. Оған бүгінгі жас талапкерлер дәлел. «Мұқаба» клубының ашылуымен баршаңызды құттықтаймын. Бұл тасада жүрген жас қаламгерлердің ортамызға қосылуына септігін тигізетін жаңа орта боларына сенемін. Біз білмейді екенбіз, ауданда артымыздан еріп келе жатқан ақындар көп екен ғой!-деді сөз басында ақын, жазушы Сәулеш Шәтенова. Одан кейін өзі де өлең оқыған ұл-қыздардан шабыт алып, сиясы кеппеген жаңа жырларын тыңдармандарға ұсынды.

Шара барысында «Мұқаба» клубының мүшелері таныстырылды. Олардың қатарында өңірде өтетін поэзия кештерінде төбе көрсетіп, қара өлеңнің қаймағын қалқып, қоржынын көбейтіп жүрген Жандарбек Саламатұлы, Махамбет Асанов, Анар Мейірова, Арайлым Бауыржанқызы, Диана Ізбасарқызы, Дәурен Рзабеков, Жадыра Қаздаева, Ерназ Ахметкәрімов, Жұлдызай Сегізбай, Арыстан Саламатов, Дәулет Мәдиев, Аманбек Хазиұлы, Нұрлыбек Амандықов сынды жас дарындар бар. Ал осы тізімнің басын біріктіріп, қасиетті мекеннің болашақ қаламгерлерін жинақтаған – Әлібек Амандықов еді. Жырдан алқа таққан жылыойлықтардың мәдениетіне үлес қосып, өскелең ұрпақтың жарқ етіп сахнадан көрінуін қалайтын ол:

-Бүгін мен үшін ерекше күн. Себебі «Мұқаба» ресми түрде ашылды. Жастардың қара өлеңге қызығушылығы барда осындай бір ұйымның болғанын қалайтын едім. Бұл жоспарымның жүзеге асуына көмектескен аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімінің басшысы Әлібек Науаровқа алғысымды айтқым келеді. Өлең - жанның үні, проза - ойдың тереңдігі. Ендеше,осы рухани әлемге бірге саяхат жасайық,-деді ойын жеткізіп.

Іс-шара әдебиетсүйер қауымның қатысуымен қызықты өтті. Онда «Өлеңді жалғастыр» атты ұйқас табудан шағын сайыс өтіп, ойынға белсенді қатысқандарға орталық кітапхана ұжымы атынан сый-сияпаттар табыс етілді. Қонақтар арасынан ән айтылып, өлең оқылып, поэзия кеші ерекше әсермен қорытындыланды. Жас қаламгерлердің жүрек тербеген жырлары, тың ой мен тегеурінді талант тоғысқан көркем туындылары кеш қонақтарының көңіл төрінен орын тепті. Олардың шырайлы сөзі, шынайы сезімі мен шалқар шабыты «Мұқаба» клубының болашағының жарқын боларына сенім ұялатты. Қара сөзге қанат байлаған жастардың алғашқы қадамына куә болған жұртшылық оларға сәт сапар тілеп тарқасты. Ал руханияттың шамын жағып, жаңа есімдердің жарқырауына жол ашқан клуб — Жылыой әдебиетінің жаңа тынысын ашпақ ниетте.

Диана ІЗБАСАРҚЫЗЫ

Талантты танып, дарынды шыңдайтын алтын орда – өнер мектебінің орны қай заманда да бөлек. Өнер – тек сахнада шырқалатын ән, салтанатпен орындалатын би ғана емес, ол – адамзаттың жан – дүниесін тәрбиелейтін, өрелі ой, терең түйсік пен ізгілікке жол бастайтын киелі кеңістік. Қаламыздағы Құлсары балалар өнер мектебі де – осындай киелі орданың бірі. Бұл білім ошағы талай дарынды шәкірттердің қанатын қатайтып, арманын алға жетелеп келеді. Сондықтан біз сол өнер ордасының қазіргі басшысы, өнер жолын өмірімен ұштастырған, талантымен де, ұйымдастырушылық қабілетімен де дараланған білікті маман – Гүлбану Аязоваға жолығып, сұхбаттасқан едік.

-Гүлбану Тайберенқызы, ең алдымен, мектептің тарихына тоқталып өтсеңіз.

-Иә, тарау-тарау тарихты толғатсақ, бұл өнер мектебі 1989 жылы алғаш Балалар көркемсурет мектебі болып ашылды. Бастапқы уақытта тек бейнелеу өнеріне үйретті. 3 мұғалім, 40 оқушымен басталған қазіргі өнер мектебінің өрісі бірте-бірте кеңге жайылды. Алғашқы кездері Серік Әбенов, одан кейін Дабыл Сәбетов басшылық қызмет атқарды. 1993 жылы халық әні мен хореография бөлімдері қосылып, шәкірттердің саны ұлғая түсті. Келесі жылы күй сыныбы ашылып, қазіргі «Құлсары балалар өнер мектебі» деген атауы берілді. Содан бері жан-жақты дамып, тағы да бірнеше бөлім іске қосылды. 2000-2015 жылдары басшылық қызмет атқарған Гүлзада Айдарханованың кезінде көптеген жұмыстар жасалып, мектебіміз одан әрі ұлғая түсті. Ал, 2016-2024 жылдары тізгін ұстаған Гүлмаржан Тәуірханқызының кезінде мектебіміз биік белестерді бағындырып, жаңа деңгейге өсті десек те болады. Осы уақыт аралығында бірқатар оң бетбұрыстар орын алды. Оның бірі - 2019 жылы осы заманауи жаңа ғимаратқа көшкеніміз. Шыны керек, жаңа ғимарат жаңа серпін бергендей. Өзім өткен жылдың қыркүйегінде осы өнер мектебіне келгендіктен, осыған дейінгі басшылықтың қызметін ерекше атап өткім келеді. Неге десеңіз, әр бөлімнің бір жүйеге қойылғандығы, мектеп жанынан Майкөмген, Қосшағыл ауылдарында бөлімшелердің ашылғандығы, оқушылардың аспаптармен қамтамасыз етілуі, нақты жоспармен болашаққа нық қадам басуы көңілімдегі күдікті сейілтіп, алғы күнге деген сенімімді нығайта түсті. Мен де Гүлмаржан Тәуірханқызы бастаған жүйелі жұмысты одан әрі ұжыммен бірге жалғастырып келеміз.

-Бір ауыз өзіңіз туралы айта кетсеңіз, өнер жолына қалай келдіңіз?

-Мен Ақтөбе облысының Байғанин ауданында дүние есігін аштым. Ән мен әуенге деген махаббатым бала кезімнен ала бөтен. Арман қуып Ақтөбе гуманитарлық колледжін тәмамдап, өз білімімді жетілдіру мақсатында Халел Досмұхамедов атындағы Атырау университетін музыкалық бакалавр мамандығы бойынша аяқтадым. Дәл осы білім ордасында «Педагогика мен психология» мамандығының магистрі атандым. Жырға бай Жылыой өлкесіне 2000 жылы аяқ басып, аудандық мәдениет үйінде әнші әрі әдіскер болып қызмет атқардым. 2002-2014 жылдары №2 балалар саз мектебінде халық әнінен дәріс бердім. Одан кейін Тоқсанбай Құлтумиев атындағы №1 балалар саз мектебіне ауысып, 2016 жылы осы білім ошағының басшысы болып тағайындалдым. Былтыр мектеп басшыларын ротациялау нәтижесінде өнер мектебіне ауыстым.

-Қазіргі мектептің жай-күйі қандай?

-Бүгінгі күні 55 мұғалім қызмет етіп, 712 шәкіртіміз тәлім алады. Биылғы оқу жылында 35 түлегіміз мектепті бітіріп, өнер жолына қадам басты. Әр қайсысы емтиханда жақсы нәтижеге қол жеткізіп, арнайы куәліктерін алды. Мақсатым – ұжыммен тату-тәтті болып, жоспар бойынша алға жылжу. Біз тек қана өнерді ғана үйретпей, тәрбие жағына да баса мән береміз. Себебі, Әл-Фараби атамыз айтқандай «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы». Әр ата-анамен тығыз байланыс орнатып, шәкірттердің шабытын шалқытып, талантын одан әрі шыңдап, дарынды өнер иесін шығару - басты мақсатымыз. Қазіргі кезде домбыра тенор, шертер, қылқобыз және прима қобыз, баян, эстрадалық вокал, фортепиано, хореография, көркемсурет, халық әні, скрипка, жетіген, актерлік шеберлік, киім дизайны бөлімдері бойынша оқушыларға сабақ береміз. Бір ерекшелігі актерлік шеберлік, киім дизайны секілді көп кездесе бермейтін үйірмелер аудан бойынша бізде ғана бар.

-Өнер мектебі шәкірттерінің жетістіктері туралы айта кетсеңіз?

-Бізде дарынды оқушылар көп болғаннан кейін барлығының жетістігін айту үшін бір күн де аздық етеді. Дегенмен, биылғы оқу жылындағы марапаттарға тоқталып өтсем, Түркістан қаласында өткен республикалық «Alash Star» көпжанрлы өнер байқауында аспапта ойнаудан Жанаргүл Ибрашева жетекшілік ететін Нарханым Ескендір, Мұхаммедәли Гайдар, Дарын Бөрібаевтар үздіктер қатарынан көрініп, дәл осы оқушылар «Daraboz» республикалық сайысында да жеңімпаз атанып, аудан намысын абыроймен қорғап келді. Бұл байқауларда бейнелеу өнерінен Нұргүл Елтезерованың шәкірті Кәусар Саматқызы бірінші орынды иемденді. Домбырашы Боздақ Рзахановтың 90 жылдығына арналған жас домбырашылар сайысында Қайрат Жұмағалиев баптаған Нұрдаулет Жұма күміспен күптелді. Ауданымызға аты әйгілі Дәмелі Сарованың оқушысы Әдемі Құбай Елорданың төрінде өткен «Қазақтың 100 әні» республикалық байқауында Астананың аспанында әуелеген әнімен бірінші орынды жеңіп алды. Ақтөбе қаласында болған «Жаңа-Талант» халықаралық көпжанрлы шығармашылық фестивалінде Жаннұр Жәрдем, Әдемі Құбай, Аянұр Сабыр, Аяжан Елубай, Айзере Ербөлек, Әдемі Тарас, Темірхан Аманғали, Ақерке Жұмаберген жүлдегерлер қатарынан көрініп, қанжығаларын майлап қайтты. Маңғыстау облысында өткен халықаралық «Nurly fest» және еліміздің түкпір-түкпірінде болған «Super star», «Жас дарын», «Жұлдызды сәт», «Біз бақытты баламыз», «Жеті өнер» фестивалі және тағы да басқа көптеген республикалық, халықаралық өнер байқауында шәкірттеріміз топ жарып жүр. Жүлдегер атанып жүрген шәкірттердің көбісі бұрын бізден түлеп ұшып, қазір ұстаздық қызметте жүрген мамандардың оқушылары. Қазақы тілде айтсақ, немере шәкірттеріміз десек те болады. «Ұстазы жақсының ұстамы жақсы» дегендей, мұғалімдеріміз де аудан намысын облыстық, республикалық байқауларда асқақтатып жүрген өнерпаздар. Олардың қатарында Әнуар Қалиев, Ардақ Дүйсенбаева, Нұрайна Тұрсыналиева, Бекет Аманқос, Әділет Оңайбаев, Талап Төлепұлы, Ризабек Серік, Ерқанат Жұмағалиев, Айымнұр Сәндібайқызы, Жания Ахметова, Гүлжан Құмарғалиева, Татухан Биғалиева, Айдана Маженова, Эльвира Ағынова, Перизат Көшербаева, Әйгерім Қонысбаева бар. Осы орайда оқу ісінің меңгерушісі Амангүл Ходжаева мен тәрбие ісі меңгерушісі Құралай Жаекешованың да еңбегін ерекше атап өткім келеді. Себебі, ұйымшыл ұжым болмаса, жүйелі жұмыстың да жасалуы қиын. Сондықтан мектептің дамып жатқандығы, шәкірттердің жетістігі де барлық маманға тікелей байланысты.

-Болашаққа қандай жоспарларыңыз бар және қалың оқырманға, ата-аналарға айтар тілегіңіз?

-Бізде көбіне ата-аналар тарапынан сұраныс көп болады. Дегенмен, кадр жетіспеушілігі қолымызды байлайды. Алдағы уақытта ақындық өнерді дамытып, сол бағытта оқушыларды дайындау жоспарда бар. Егер білікті маман болса, мүмкіндік беруге дайынбыз. Жазғы уақытта маусым және тамыз айларында 2 лектік лагерь ұйымдастырамыз. Бірінші лекте 50 балаға дейін қабылдап, оларға әртүрлі аспапта ойнауды үйрететін боламыз. Спорттық-мәдени сайыстар да жоспарда бар. Қатысу жарнасы жоқ, яғни тегін. Өнер – бұл жүректен жүрекке жететін үнсіз әуен, ол – адамның жан-дүниесін тәрбиелейтін, рухын асқақтататын киелі күш. Бала – бір бүршік, ал өнер – сол бүршікті гүлге айналдыратын сиқыр. Сондықтан әр ата-ана өз перзентінің ішкі әлемінде жарқ етіп тұтануға дайын тұрған шырағы барын ұмытпағаны абзал. Сол сәулені өшірмей, оны алауға айналдырғыңыз келсе – біз сіздерді өнер мектебінде күтеміз. Біз үшін әр бала – болашақтың жарық жұлдызы. Сол жұлдыз өнер аспанында жарқырап жанып, халқымыздың мерейін үстем етеріне сенеміз. Өнер – ұлттың жаны. Балаларыңыз сол жанды жалғайтын алтын көпір болсын!

-Әңгімеңізге көп рақмет! Ізгілікті істеріңізге сәттілік, шығармашылық шабыт, толағай табыс тілейміз!

СҰХБАТТАСҚАН

Е.АЛТАЙҰЛЫ

Өнер – ұлттың ұлы мұрасы, ал сол өнерге алғашқы қадам басқан бүлдіршіндердің әрбір талпынысы – ертеңгі мәдениеттің іргетасы. Қаламыздағы Құлсары Балалар өнер мектебінің «Өрісін кеңге жайған өнерім» атты есеп беру концерті - осының жарқын дәлелі. Жыл бойғы еңбектің, шыдам мен шабыттың, ізденіс пен ынтаның жемісін көрерменге ұсынған кеш нағыз рухани тойға айналды.

Иә, сахнаға шыққан әр бала – тек өнерпаз емес, арманға қанат қаққан кішкентай жүрек, ұлттың болашағына жарық шырақ жаққан үміт. Кеш бойы шырқалған әндер мен төгілген күйлер, мың бұралған билер мен жүрекпен салынған суреттер – барлығы да зал толы көрерменнің ыстық ықыласына бөленді.

Тұрғызба ауылының «Тұрғызба» мәдениет үйінде өткен тағылымды концерттің шымылдығын Талап Балғынбаев жетекшілік ететін балалар оркестрі Ахмет Жұбановтың «Би» шығармасымен ашты. Екінші кезекте Нұрғиса Тілендиевтің «Жекпе-жегі» қалың көрерменнің делебесін қоздырып, бойындағы қанын тулатты. Талап Төлепұлы бастаған балалар оркестрі Нұрлан Бекеновтің «Шабысын» да нақышына келтіре орындап, жиылған жұртшылықтың ыстық ықыласына бөленді. Айымнұр Сәндібайқызы тәрбиелеген актерлік шеберлік сыныбының оқушылары Алихан Жұмаберген мен Нұрдәулет Мұрат қалың көрерменді терең ойға батырып, сөз құдіретін түсіндірді. Ерқанат Жұмағалиевтің шәкірті Бақытбек Берікұлы «Молдабайдың әнін» айтып, сахнаның көркін қыздыра түсті. Одан кейін мектебіміздің мұғалімдерінен құрылған халықтық «Көңілашар» фольклорлық ансамблі «Бабалар мекені-Алтай» мен Қазанғаптың «Ақжелең» туындыларын орындап, нағыз шеберліктің нақ үлгісін көрсетті. Ал, Татухан Биғалиева «Под небом Парижа» шығармасын қалың көрерменге ұсынды. Гүлжан Құмарғалиеваның шәкірттерінен құралған «Алаш үні» ансамблінің орындауындағы Бауыржан Ақтаевтың «Алаш аманаты» туындысы да залды бір серпілтіп тастады. Ерекше стильдегі әуенге қосылған қанатты сөздер денемізді тітіркендіріп, патриоттық сезімімізді өршітті десек артық айтқандық болмас. Қазақтың аспаптарын бір арнаға тоғыстырған бұл шығарманы әрбір қазақ тыңдауы керек шығар. Себебі, ондағы рухты, құлақтың құрышын қандырар әдемі әуезді тек сол туындыны тыңдау арқылы ғана сезіне аласың. Кешке арнайы қонақ ретінде келген аудандық білім бөлімі басшысының міндетін атқарушы Гүлжансара Таңатарова:

-Бүгінгі есеп беру концерттеріңізбен бәріңізді шын жүректен құттықтаймын. Осыған дейінгі еткен еселі еңбектеріңіздің жемісі деп есептеймін. Өнер адамзаттың жан-дүниесінің айнасы, мәңгілік ізденістің көрінісі. Шынымен де, өнерсіз өмір – бояуы қашқан суреттей, әуені жоқ әндей болар еді. Қазақ халқының даналығында: "Өнерлі өрге жүзер" делінгені де тегін емес. Өнер адамды дамытып, биіктерге жетелейтін күш,-деп құттықтау сөз сөйледі. Әсел Байбақты жетекшілік ететін «Жұлдыз» би тобы «Типтоя» биімен шығып, сахнаның шаңын бір қағып алды. Кішкентай бөбектер болғанымен, өздерінің тәтті қимылымен жанкүйерлерін баурай түсті. Мектеп директоры Гүлбану Тайберенқызы сөз сөйлеп, барша мұғалімдерге, ата-аналарға, арнайы қонақтарға, оқушыларға алғысын жаудырып, бүгінгі концерттің жоғары деңгейде өтуін тілеп, өзінің толқынысын жасырмады. Және ел алдында осыған дейін балалар өнер мектебінің басшысы болған Гүлмаржан Тәуірханқызына ризашылығын білдіріп, гүл шоқтарын ұсынды. Одан бөлек жылды қорытындылап, өзінің өнерімен, ұстаздық қабілетімен озық шыққан мамандарды марапаттады. Аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімінің басшысы Әлібек Науаров та өзінің сөзінде өнерді ұлықтап, бөлім атынан үздік ұстаздарға Алғыс хат табыстады.

Дәмелі Сарованың шәкірттері Дархан Төленов, Аманжан Қайнарбай, Аянұр Сабыр, Аяжан Елубай халық әні «Нақ-нақты» орындап, қошеметке ие болды. Жас дәстүрлі әншілер Айзере Амангелді, Дәулет Жәнібекұлы, Қайсар Саматұлы, Бекзат Мырзабай, Айбек Боранғалилар өздерінің өнерімен сахнаның көркін кіргізіп, қос ішекті қасиетті домбыра мен күмбірлеген қоңыр дауысымен делебені қоздырып, қазақ деп жүрегімізді тулатты. Нұрболат Нұрмаханов тәрбиелеген эстрадалық вокал бөлімінің оқушылары Жансая Мақсатқызы, Аяна Жұмаберген, Альбина Мырзабайлар Тұрғызбаның көгін әнмен әуелетті. Әйгерім Бекенбаева бастаған қобызшылар ансамблі «Cha Cha Strings» туындысын орындап, қазақтың аспабында шетелдік шығармаларды да ойнауға болатынын тағы бір дәлелдеді. Перизат Жарасқызы дайындаған Інжу Көшербаева, Салтанат Жаңай, Ақжайна Жаңай, Асан Білек, Дильназ Ерболқызы, Кәусар Орынбасарқызы Қуат Әбіловтің «Ұстазым» әнін шырқады. Дәл осы сәтте Балалар өнер мектебінің ардагер ұстаздарына гүл шоғы ұсынылды. Әсем әннің кезіндегі әдемі көрініс жүрегімізді тебірентіп, өзіміздің де алғашқы ұстазымызды еске түсіріп, мектепке деген сағынышты оятқандай болды. Шолпан Бақтыбайқызы тәрбиелеген «Пионисттер» ансамблі Нұрғиса Тілендиевтің «Саржайлауын» орындап, сахна төрінен орын алды. Ал, кештің сәнін кіргізіп, көп көрерменнің жүзіне күлкі сыйлаған Айымнұр Сәндібайқызының шәкірттері болды. «Алғашқы махаббат» қойылымы мектеп қабырғасындағы балауса кезден ыстық естеліктер ұсынып, әзіл араласқан көрініс қойды. Ішінде алаңсыз шақтағы ойын баласының өз ұстазына деген ғашықтығы суреттелген қойылымның соңында аншлаг болған зал түгелдей дерлік қол соғып, авациямен шығарып салды. Одан бөлек көрерменге берері мол бұл әдемі концертте күмбірлеген күй, әуелеген әдемі ән, ойымызды сан саққа жүгірткен театрландырылған қойылым, түрлі аспаптарда ойналған тамаша туындылар, мың бұралған бишілердің биі де болды. Кештің әдемі нүктесін барша қатысушылар Өнер мектебі туралы әнімен аяқтады. Келген көрерменнің де қарасы қалың болды. Олар да бұл кештен тамаша әсер алып, өмірмен ұштасқан өнердің ұшқынын бойларына сіңіріп қайтты. Бұл кеш тек бір жылдық есеп беру концерті ғана емес, ол – өнердің мәңгілік рухы мен ұрпақтар сабақтастығының жарқын көрінісі болды. Сахна төріндегі әрбір талпыныс, әрбір нота, әрбір қимыл – болашақ мәдениетіміздің іргетасын қалап, ұлттық өнеріміздің өрісін кеңейте түсетін маңызды қадам. Жүректен шыққан әуендер мен жан тебіренткен қойылымдар әр көрерменнің есінде ұзақ сақталып, өнерге деген құштарлығын одан әрі арттыра түскені сөзсіз.

Бұл концерт – кішкентай өнерпаздардың үлкен армандарына жетелейтін, болашаққа бағытталған жарқын жолының бастауы еді. Олардың әрқайсысы – ертеңгі қазақ өнерінің жарық жұлдызы, ұлттық мұрамызды жалғастырушы ұрпақ.

Е.АХМЕТКӘРІМОВ

Қазақтың киіз үйі тігілген этноауыл, көздің жауын алатын қолөнер бұйымдары, көне заманнан сыр шертетін жәдігерлер... Ал сахнадан төгілген ән мен күй ше?

Бұлардың барлығы өңірде алғаш өткен “Atyrau ЭТНО FEST" фестивалінде бір алаңда тоғысты.

Фестивальдің басты мақсаты – облыс аудандары мен қалалары арасындағы мәдени байланыстарды тереңдету, жергілікті өнерпаздарға өз талантын көрсетуге мүмкіндік беру, сондай-ақ ұлттық өнер мен салт-дәстүрді жаңғыртып, оны жас буынға үлгі ету.