Мәдениет

Мен оны күнде дерлік көремін. Кешкілік немерелерін ертіп, Атыраудағы Балауса елді мекені тұсындағы Ерік-Мостовой каналы бойымен жәй ғана қыдырып жүреді. Әлгі кішкентайлардың бірі қолынан тартып, екіншісі етегіне оралып әбден мазасын алса да сабырлы қалпынан еш айнымайды. Соншама ұстамдылығы таң қаларлық. Бүгінде сексеннің сеңгіріне шығып отырған Орынша Бозданқызының бойында кішілер ғана емес, үлкендер де үлгі алатын ұлағат бар-ау. Түбінде тектіліктің белгісі байқалады.

КӨКШЕДЕГІ ҚЫЗМЕТ

Расында да бұл кісімен тілдесудің өзі ғанибет. Ар жағымыз Жылыой жақтан болғасын ба, әуелден таныстығымыз да бар ғой. Облыс орталығында көрші қоныстанып, әңгіме тізгінін ағытқанда да алдымен ескі естеліктерге жол береміз. Ортақ таныстарымызды ойға аламыз. Өткен-кеткендерді жадыда жаңғыртамыз Сөйтіп, суыртпақтап сыр сұрағанымыз бар.

Орынша Бозданқызы 1945 жылы мамырда Жылыойда өмірге келген. Әке-шешесінің он баласының біреуі. Тағдыр ғой, содан қазір ағайынды екі қыз қалған. Алдағы аға да, кейінгі інілер де өмірден өтті. Біразын жақсы білуші едім, кейінірек кеңірек айтуға да болады. Рас, ұрпақтары бар, дәтке қуат болатын да сол. Торқалы той, топырақты өлімде Боздан қарттың ұрпағы алыс-жақыннан ағылып келіп жатады. Сонда барлығы тұтас қол тәрізденеді.

Орынша апамыз 1964 жылы Құлсарыдағы Абай атындағы орта мектептің 11 сыныбын тәмамдады. Кеңестік кезде де осындай оқу жүйесі болатын Кейін ол он жылдыққа ауыстырылды. Ел егемендігін алғасын он бір сынып қалпына келтірілгенімен, анау уақытпен бағамдағанда түбегейлі өзгешелеу. Содан мектеп бітірген соң Ресейдің Кострома қаласындағы ауыл шаруашылығы институтына жол шегеді ғой. Өмірі ауылдан ұзап шықпаған қызға бұл сапар өте батылдық болатын. Бойға біткен өжет мінезі ме, әлде өзіне деген берік сенімі ме - әйтеуір, бұған дейін картадан ғана білетін қиырдағы шаһарға тартып тұрады. Қабылдау емтихандарын да сәтті тапсырып, студент атанады. Қазақстаннан бес студент болыпты. Төртеуі ұл, ортасында жалғыз қыз өзі. Екеуі жылыойлық. Содан жоғары оқу орнын 1969 жылы бітіргенде бесеуі бес жаққа кетеді. Орыншаға жолдама Көкшетау облысына беріледі. Жанында жерлес жігіт болған екен, мұнда келгесін ол да бөлініп, басқа ауданға аттанады.

Сөйтіп, бұрын-соңды аяқ баспаған жерде Орынша жалғыз қалады. Сәкен ақын жырлаған Көкше жерінің табиғаты тамаша ғой, шіркін! Сексен көл сылдырлап аққанда тұтас симфония дерсің. Маңғаз таулары, сұлу қайыңдары көз сүріндіреді. Тұтаса өскен қалың орманнан ит тұмсығы көрінбейді. Мұның бәрі өзен-көлге жұтаң, суы тапшы, жері қуаң Кең Жылыойда жоқ.

Әйтсе де, жас қызға табиғатты тамашалауға уақыт тапшы. Орталықтан жырақтау кеңшарға тап болады. Негізінде ауыл шаруашылығымен, соның ішінде мүйізді ірі қара өсірумен шұғылданады екен. Соның сүтін мемлекетке тапсырып, белгіленген жоспарды орындап қана отырады. Әйтсе де, Орыншаның байқағаны – шаруашылық көрсеткіші орташа. Мал басы жеткілікті. Сауыншылары да баршылық. Бірақ көршілес құрылымдармен салыстырғанда кейінірек келеді. Кеңшар директоры да жас маманға осы жағын баса айтып, себебін анықтауды тапсырған. Ауыл тұрғындарының дені өткен ғасырдың елуінші жылдары Кеңестер Одағының әр түкпірінен Қазақстанға тың игеру мақсатымен келіп, осында тұрақтап қалғандар көрінеді. Отбасыларын құрып, бала-шағалы болып үлгерген.

Міне, сөйтіп қалыптасып қалған, тұрғылықты тұрғын атанып үлгергендер бастапқыда жас қызға шекесінен қараған. Оның үстіне, ұлты да басқа. Картадан көз талдырып іздегенде де кішкене ғана қара ноқат боп белгіленген қиырдағы Құлсарыдан келіпті. Мұнда нендей билігін жүргізе алсын. Осылай ойлағандар ә дегенде дипломды маманның сөзін де жүре тыңдаған.

Әйтсе де, Боздан қарттың батыр қызы мінез танытты. Оның міндеті – сауылған сүттің сапасын анықтап, сорттылығын белгілеу. Анықтап көрсе, бұған дейін бұл жұмыс бетімен жіберілген. Костромада өндірістік тәжірибе кезінде сиырлардан қандай сүт алынатынын, оның сапасы нендей болатынын көзімен көрген Орынша жаңа жердегі жағдайдың төзгісіз екендігін бірден байқаған. «Сиырдың сүті – тілінде» демекші, малды тамақтандыру да төмен. Одан сапа жақсарушы ма еді? Оның үстіне сауыншылар сиырды толық саумай, жарты шелекпен жүре беретін көрінеді.

Енді жас қыз сауыншылармен бірге таңда тұрып, кешке қатар жататын болды. Қызметті қатты қадағалауға алды. Бұрын сауыншылар жұмысын жүрдім-бардым атқарып, берілген жалақысын алып жүре берген ғой. Ал, шындығында, олардың айлығы алынған өнімнің сапасы мен сорттылығына сәйкес келуі керек. Бұған ешкім назар аудармаған. Бәрі орыс ұлтының өкілдері, жауырды жаба тоқып жүре берген. Оған Орынша төзе алмады. Таңғы-кешкі сауындарды қадағалады. Малды қалай қоректендіріп жатқандығын тексерді. Сүттің сапасы мен сорттылығын дәл анықтап отырды. Бұрынғыдай асыра жаза салуды тоқтатты. Бұл жұмысы салақ сауыншылардың айлығына әсер етті. Олардың арасында күңкіл шыға бастады. Жоғарыға шағымданушылар табылды. Алайда жас маман алған бетінен қайтпады. Кеңшар директорына орын алған олқылықтарды дәлелдеп берді. Содан соң сауыншылар да сабасына түсті. Ресейден оқу бітірген, орысшаға судай жас қыздың осал жан емес екенін түсінді. Енді шелектері салдырлап, Орыншаның соңынан өздері жүгіретінді шығарды.

Осылай сұлу Көкшенің баурайында екі жылға жуық уақыты өтті. Кеңшар көрсеткіші едәуір жақсарды. Бастапқыда күңкілдеп жүретін сауыншылардың өздері енді Орыншаға өзгеше қарай бастады. Қызметі жақсарып, көтеріңкі жалақы тағайындалды. Сыйақы алып, марапат иеленді. Көңілдері көтерілді. Шын бақыт шынайы еңбекте екендігін сезінді. Орыншаны өздерінше атап, бауырларына тартты. Қаршадай қазақ қызы қиырда құрметке бөленді.

Кеңшар директоры да мәз. Бұрынғы ортанқол шаруашылық алдыңғы лекке шықты. Жоспар артығымен орындала бастады, сүт сапасы едәуір артып, сорттылығы көтерілді. Орталықтағы үлкенді-кішілі жиналыстарда аттары аталып, өзгелерге үлгі етілді. Енді ол Орыншадан айрылғысы келмеді. Жұмыс жасағанына екі жылға жақындаса да жас маман кезекті еңбек демалысын алмаған-ды. Қанша дегенмен ауылын сағынды. Қазіргідей шапшаң хабар алдыратын ұялы телефон жоқ. Жазылған хат сонау Арқадан батыстағы Жем жағалауына дейін апталап жүреді. Басшылардан елге баруға рұқсат сұрады. Небәрі он күнге әрең босатты. Шапшаң оралуын қалады. Келмей қалады деп қауіптенді ме екен, күллі құжатын алып қалды. Институт бітіргені жөніндегі дипломын да, еңбек кітапшасын да сонда тастап Орынша ауылға қайтты. Мұнда келген соң Боздан қарт қызын кейін жібергісі келмеді. «Қызым, - деді ол, - біз үлкейдік. Әні-міне деп отырмыз. Ертең олай-бұлай болып кетсек, қиырдағы жерден қалай келмексің? Қоштасуға да үлгермейсің ғой». Әке сөзі қызына да ой салды. Абайлап қараса, еліне елеулі, халқына қадірлі болған кісі едәуір қартайып та қалыпты. Бұрынғы мығым денесінен еті де арыла бастағандай. Он баланы жетілдіру оңай ма, шешесі екеуі барын салып еңбектеніп еді-ау.

ЕЛДЕГІ ЕҢБЕК

Осылай Орынша Көкшеге қайтпады, кейін оралмады. Аудандық ауыл шаруашылығы бөліміне инженер-гидротехник болып қызметке орналасты. Басшылармен сөйлесіп, бұл істі де ағасы Бағытжан үйлестіріп берді. Бұл мекемеге Шафих Ізбасов жетекшілік етеді екен, қарсылық білдірмеді. Әйтпесе, барлық құжаты сонау Көкшетауда қалды емес пе? Жаңа жұмысының да жауапкершілігі жоғары еді. Ол кезде Жемде су мол. Әр жылдары арнасынан асып, жайылымға жайылады. Қазіргідей жоғары жағынан кез келген жерден бөгеп жатқан жоқ. Әйтсе де шабындыққа да су шығару қажет. Қысқы азықты дайындау керек. Малдың қыстаудан аман шығуы соған да байланысты. Демек, ағын суды кеңшарларға дер кезінде кезегімен бөліп беру қолға алынады. Көктемде келген мол суға таласып қалатындар да табылады. Орынша бұл шаруаға да белсене кірісіп кетті. Өзіне бейтаныстау жұмысты барынша меңгеріп келе жатыр еді, белсенді қыз басшыларға басқа қырынан да танылды. Бойынан өзгені соңынан ерте алатын, басқаға сөзін өткізе алатын қабілет байқалды. Бір күні аудандық комсомол комитеті шақырып, Қаратон кентіне жұмсады. Сонда бір жас отбасы ажырасу алдында тұр екен. Барды. Жас келін көзі жәудірейді. Күйеуін жек те көрмейді. Сәбиі де бар. Себеп – күйеуінің араққа үйірлігі. Тентек судан татпаса, жүре алмайтын секілді. Әйтпесе, оғаш мінезі көрінбейді. Орынша екеуімен де оңаша сөйлесіп, бар ақылын айтты. Ақыры іс насырға шаппай, екеуі татуласты. Содан соң ешқандай шағым да түспеді. Қазір қайда екен сол жігіт пен қыз? Есен-аман немере сүйіп отыр ма екен? Солай шығар...

Көп ұзамай дәл осындай оқиға Шоқпартоғай селосында орын алады. Аудандық комсомол комитеті тағы Орыншаны жұмсайды. Жас қыз бұл тапсырманы да ойдағыдай орындады. Қызық, бұл атқару комитетінің қызметкері немесе мүшесі емес. Ендеше, неге бұл баруы тиіс? Өзінің тікелей қызметі бар емес пе? Мұның сыры кейін ашылды. Аудан басшылары осындай әдіспен сынап жүр екен. Шыны керек, ол кезде Құлсарыда Ресейден жоғары білім алған мамандар өте сирек. Мәскеудің Губкин атындағы мұнай институтын бітіргендердің өздері саусақпен санарлық. Олар да өз мамандықтарынан ауыспайды. Жастар жетекшілігіне тартуға даяр емес.

Міне, осыны ойлаған аудан басшылығы жас қызды сыртынан бақылап, әртүрлі іске жұмсай бастаған ғой. Оның үстіне халқына қадірлі Боздан қарттың қызы болса, жерге қаратпасына сенген де шығар. Қысқасы, 1971 жылдың қазанында бұрынғы Ембі, қазіргі Жылыой аудандық комсомол комитетіне нұсқаушылық жұмысқа шақырылды. Осы орайда Орыншаға шындықты айтуға тура келді. Оның барлық құжаты сонау Көкшеде қалған. Жоғары білімі туралы дипломы да, еңбек кітапшасы да, комсомол билеті де сонда. Енді аудандағылар тығырыққа тірелді. Сенім артып отырған адамының алдынан тосын мәселе туындаса, енді қайтпек?

Дегенмен, мұның да шешімі табылды. Аудан басшылығы облыс арқылы сонау Көкшетауға хат жолдап, жағдайды түсіндіріп, арнайы поштамен құжаттарын түгел алдырды. Сонымен Сексен көлдің мекені сағымданып алыста қалды. Орынша туған жердің түтінін түзу ұшыруға кірісті.

Келесі, яғни 1972 жылдың қаңтарында аудандық комсомол комитетінің кезекті конференциясы өтті. Міне, сол салмақты басқосуда аудан делегаттары Орынша Бозданқызын екінші хатшы етіп бірауыздан сайлады. Ол Жылыой жастарының жетекшісі атанды. Енді жауапкершілік жүгі бұрынғыдан да еселеп артты. Айтпақшы, қызметіне кіріскен бойда-ақ тосын оқиға орын алды. Аудандағы алыс ауылда біреу қыз алып қашқан. Бұл өте өрескел оқиға ретінде бағаланады. Қылмыстық іс көтеріледі. Саяси астары да жоқ емес. Демек, жастар арасында тәрбие жұмысының төмендігі ғой. Жоғары жақ солай есептейді. Тұтас аудан беделі таразыға тартылғалы тұр. Салмақ тағы да Орыншаға түседі. Аупартком оқиғаны бақылауға алды.

Қатты қиналды. Өйткені, оқиға жұртқа жария боп қалған. Жап-жас жігіт сотталып кетпекші. Қыздың да абыройына нұқсан келмек. Орынша олармен де, әке-шеше мен ағайын-туыстарымен де ашық сөйлесті. Шындығында, жігітте бөтен ой жоқ, қызды жақсы көреді. Тек ол бірден келісім бермеген соң әлдекімнің айтуымен осындай қадамға барған. Құжаттарын даярлап, құқық қорғау орындарының адамдары жүр. Қылмыстық іс ашпақшы. Әйтеуір, әупірімдеп бұл мәселе де оң шешілді. Сол жылдары жастар жетекшілері осындай іспен де шұғылданған. Әр тағдырға жауап берілетін.

Бүгінде кешегі идеологияға, сол кездегі жастар тірдігіне сын көзбен қарау басым. Дүрыс та шығар, әр уақыттың арқалар жүгі түрліше ғой. Бірақ сонау уақыттың жастары бойында патриоттық сезім мықты болатын. «Бір жеңнен – қол, бір жағадан - бас» дегендей, қай істі де ақысыз-пұлсыз қатар тұрып бітіріп тастайтын. Бұл тұрғыда олармен жұмыс жасау жеңіл әрі қызықты еді. Өткен ғасырдың жетпісінші жылдарының ортасында Жылыой жастары айтарлықтай шараларды жүзеге асырды. Көркемөнерпаздар үйірмесі облыс асып, республикалық сайыстарда жүлде алды. Әр кәсіпорында дерлік вокальды-инструментальдық ансамбльдер құрылды. Отбсылық әнші-бишілер өмірге келді. Сахнаның сәнін келтіріп жүрген жастар халық театрына тоғысты. Мәдениет үйінде классик жазушылардың шығармалары қойылды. Қысқасы, аудан тірлігі қыз-қыз қайнап жатты. Солардың басы-қасында, әрине, аудандық комсомол комитетінің екінші хатшысы жүрді. Жастық жалынымен өзгелерге өнеге көрсетті, ұйымдастырушылық қабілетімен танылды.

Мұнысы басшылардың көзіне де шалынды. Ауданда Мұсабай Сағынбаев бірінші, Беркін Ізтелеуов, екінші, ал Мира Завершинская үшінші хатшы еді. Олар Орыншаға бұдан да жауапты жұмысты тапсыруға болатынын білді. Сөйтіп, 1974 жылғы желтоқсанда Ембі кеңшары партия комитетінің хатшылығына жұмсады. Бастапқыда сескеніп те қалды. Шаруашылық орналасқан Тұрғызба селосы әкесі өскен орта еді. Мұнда Боздан қартпен қатар жүрген, етене таныс жандар көп-ті. Олардың өзіне сынай қарайтынын да ұқты. Төрт түлікке бейімделген кеңшарда мыңдаған қой бағылатын. Шопандар қысы-жазы соның қамымен жүреді. Қыстақтан жайлауға және кері көшеді. Солардың бәріне бас-көз болып, барынша жағдай жасау керек. Отбасылары азық-түлік, киім-кешекпен толық қамтылуы тиіс. Төрт түліктің азығы тағы бар. Пішен шабу науқанында партком хатшысы да кеңшар директорымен бірге үй көрместен шабындықта жүреді. Өйткені, малды қыстан қоңды әрі шығынсыз шығару – партиялық тапсырма. Оның жауапкершілігі жоғары. Қысы-жазы жайлау мен қыстақтарды аралаған Орынша Бозданқызы мұны ерлермен қатар көтерді. Тынымсыз тірлікпен талай тер төкті. Соның нәтижесі – шаруашылықтың жоғары көрсеткішке қол жеткізуі. Әр 100 саулықтан жүзден асырып төл алу қалыпты көрініске айналды. Шопандар ерен еңбегі үшін мемлекеттік марапаттарға ие болды. Соның бәріне саяси жетекші де сүбелі үлес қосты.

КӨНЕ ГУРЬЕВ ШАҺАРЫНДА

Содан бір күні шабындық басында жүрген. Қалың өскен шөпті шауып, одан әрі текшелеп жинап жүрген механизаторларға разылықпен қарап тұрған. Ауыл жақтан қара жолдың бойынан қою шаң көрінді. Қолын көлегейлеп қараса, далада жүруге бейімделген жеңіл көлік. Ә дегенше келіп те қалды. Облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы Саламат Мұқашев екен. Жанында жергілікті басшылар бар.

Обком хатшысы Орыншаны әуелден таниды. Жылыойда болған азамат қой, бірге қызмет істеген. Жылы амандасты. Мұның шаң қағып, күн сүйген қоңырқай өңіне қарап тұрып: - Орынша, Алматыға жоғары партия мектебіне баруға қалайсың? – деді сұраулы жүзбен. Бұл қарсы еместігін айтты. Ұсынысты кезекті тапсырма ретінде қабылдады.

- Ендеше, биылғы тізім бекітіліп кетті, келесі жылға қосалық. Одан әрі облыс орталығында жұмыс жасауға тура келер, - деп обкомның бірінші хатшысы келер қызметтің де шетін шығарды.

Үлкен кісі сөзінде тұрды. Сөйтіп, 1977 жылғы қыркүйекте Орынша Бозданқызы Алматы жоғары партия мектебінің тыңдаушысы атанды. Бұл оқу орнына қабылданудың өзіндік тәртібі бар екен. Тиісті құжаттарын тапсырғанымен, міндетті сұхбаттан өту керек. Емтихан қабылдаушы төрт-бес қазақ. Бәрі орысша сөйлейді. Ресейде жоғары білім алған Орыншаға бұл тіл жат емес, жете меңгерген. Бірақ әлгілердің орысша қойған сауалдарына қазақша жауап берді. Өжеттігі ғой, ана тіліне нұқсан түсірмеді.

Екі жылдық оқу да аяқталды. Енді Орынша Бозданқызы қос жоғарғы білімі бар, саяси шыңдалған маман еді. Ол 1979 жылғы шілдеде Гурьев облыстық партия комитетінің ауыл шаруашылығы бөліміне нұсқаушы болып қабылданды. Енді жауапкершілік еселене түсті. Күллі аймақтың қызметін қадағалау қажет болды. Егіншілер мен малшылардың, балықшылардың барлық көрсеткіштері қолына өтті. Сол кезде Гурьев балық зауытының, «1 Мамыр» кеңшарының даңқы республика асып, одаққа жайылды. Біріншісі дәмі тіл үйірер бекіре балығымен мақтанса, екіншісі қауын-қарбызын шетелге шығарды. Оның бер жағында асыл тұқымды мал шаруашылықтары қаншама... Кезінде Көкше жерінде сүті мол сауын сиырларды көрсе, енді содан кем емес төрт түлік облыста да жеткілікті екеніне көз жеткізді. Тек бағымы үйлессе, қайтарымы да қомақты болғалы тұр. Жылыойлық қыз маман ретінде соған да назар аударды.

Сол уақытта бау-бақша шаруашылығы мен оның өнімдерін даярлау қызметкерлері кәсіподағының облыстық комитеті бар еді. Дәлірек айтқанда, енді құрылып жатқан. Міне, 1981 жылдың желтоқсанында Орынша Бозданқызын соның төрағалығына сайлайды. Бұл да түсінген жанға аса ауыр міндет еді. Енді облыс халқын бау-бақша өнімдерімен қамту жүктелді. Сол жылдары шаһардағы кәсіпорындар мен мекемелер ауыл шаруашылығы құрылымына шефтік көмек көрсетіп, есесіне арзан бағасына өнімдерін алатын. Турасын айтқанда, қала мен даланың балталаса бұзылмас берік байланысы солай қалыптасатын. Науқандық шара кезінде кеңшарларға жұмыс қолы көбірек керек болады. Бірақ олар еш қысылмайтын. Өйткені қаладан көмек келеріне сенімді еді. Сол кездегі Кеңестер Одағының туында орақ пен балға белгіленсе, бұл – жұмысшы мен шаруа табының бірлігі. Қазір сол ынтымақтастық бұзылған. Қала жасы дала жұмысынан бейхабар. Содан соң дихан мен шопан еңбегі қайдан бағалансын? Екеуінің арасына әлдеқашан сына қағылған.

Жә, бұл сөз ретінде айтылып жатыр. Ал, Орынша Бозданқызы облыстық кәсіподақ ұйымын басқарған уақытта ешкім де көкөністен кенде қалған жоқ. Ұйымдастыру жұмыстарымен Алматы, Мәскеуге дейін барды. Талай табалдырықтан аттады, есікті тоздырды. Үлкенді-кішілі лауазым иелері алдына толғаулы мәселені төтесінен қойды. Әйтеуір, істі тындырып жүрді. Содан 1983 жылғы желтоқсанда обком оны аппаратқа қайта шақырды. Кәнігі маман мұнда да керек-ті. Ауыл шаруашылығы және тамақ өнеркәсібі бөліміне нұсқаушы етіп тағайындады. Бұл кезде жылыойлық қыз тәжірибесі толық, білігі мол, білімі жеткілікті маман еді.

Ал, обкомның кері шақыруы келесі қызметтік өсу сатысы алдындағы баспалдақ екен. Жылыой мен Махамбет, кейін Қызылқоға аудандық партия комитеттеріне қызмет ұсынылды. Бәрінен бас тартты. Содан обкомның бірінші хатшысы Асқар Құлыбаев 1988 жылы Гурьевтегі балық өнеркәсібі мекемесіне партком хатшылығына жібермек болды. Әрі ойланып, бері толғанып оған да бармады. Сол жылдары облыста балық шаруашылығына қатты маңыз берілді. Оның өнімдері республика мен одақтан асып, шетелге таратылды. Сыртқа шығарылған уылдырық елге валюта есебімен оралды. Жүздеген балықшы науқан кезінде Жайықтан ау тартты.

Браконьерлік те белең алды. Онымен күресу үшін сәуір-мамыр айларында Гурьевке өзге қалалардан қосымша милиция жеткізілетін. Курсанттар әкелінді. Шыны керек, заңсыз балық аулаушылармен күрес кезінде оқ атылып, адам шығыны да орын алатын. Шаруашылық басшылары да жеңұшынан жалғасып, қарабасының қамымен жүретін. Обкомға түсіп жататын мәліметтер бойынша Орынша мұның бәрінен хабардар еді. Ол мұндай қиындықтардан қорыққан жоқ, кезінде талайын көрді ғой. Бірақ балық шаруашылығының қыр-сырын білмейтін. Саяси тұрғыдан басқарар, әйтсе де мекеменің жұмысын да жеткілікті білуі керек қой.

Сөйтіп жүргенде осы жылы Атырау мен Маңғыстау облыстары біріктірілді. Обком қызметкерлердің қазыналы түбекке де баруын талап етті. Себеп-салдар көп есепке алынбады. Ал, Орыншаның кішкене балалары бар еді. Оларды тастап, жүздеген шақырым сапарлауға мүмкіндігі келмеді. Басқа жұмыс іздеуге тура келді. Обком құнды маманынан айрылғысы келмесе де, санасуға мәжбүр болды. Сөйтіп, 1994 жылғы мамырда Атырау қалалық салық комитетіне орналасты. Ол үш жылдан соң облысқа қосылды. Осы жерден 2003 жылы зейнеткерлікке шықты.

«Өзі жақсы адамға бір кісілік орын бар» демекші, мұнда да абыройсыз болған жоқ. Көппен тіл табыса алатын қасиеті, кіршіксіз ақ пейілі, қызметіне адалдығы жаңа орында да тез танылып, әріптестері ортаға тамаша жан қосылғанын ә дегенде байқаған. Сол риясыз қарым-қатынас әлі сақталып келеді. Орынша Бозданқызының 80 жастық мерейтойына облыстағы салық қызметкерлерінің ардагерлерімен қатар кейінгі буын өкілдері де түгел қатысты. Облыстық «Атырау» газетіне жүрекжарды құттықтау лебізін жариялапты. Егде тартқанда елге еленгеннен артық нендей бақыт керек!

Осы шағын мақалада да аймаққа белгілі, оның дамуына сүбелі үлес қосқан біраз адамның аты аталды. Ал, Орынша Бозданқызы өмір жолында жолыққан жақсы жандар аз емес. Ол облыстың бұрынғы басшылары Оңайбай Көшековпен де, Есен Тасқынбаевпен де, Равиль Шырдабаевпен де, Сағат Түгелбаевпен де, басқа да тұлғасы таудай тарландармен қызметтес болды. Солардан тәлім-тәрбие алды. Кейін өзінің өнегесін өзгелерге үйретті.

Айттым ғой, біз Атырауда көрші тұрамыз. Күнделікті күйбең тіршіліктен де уақыт тауып, ара-тұра дастархан басында тоғысамыз. Ол жәйлап қана естеліктер тығынын ағытады. Мен қостаушымын. Апайдың Мәмбет інісі менің құрдасым еді, мектепте қатар оқығанбыз. Мол пішілген, кең иықты жігіт еді. Ал, Бағытжан Бозданұлын ұстаз тұтамын. Тектіліктің төркінін танытқан тұлға. Әріптес ретінде талай жерде қатар жүрдік, көп нәрсе үйрендім. Бақтығали інісі әдебиетқұмар болатын. Вахтада жүріп, қолы сәл босағанда кітапқа жабысатын. Өзге бауырлары да өзіндік бейнесімен ерекшеленетін. Әттең, бәрі де келместің кемесімен кетті. Рас, арттағы ұрпақтары өсіп жатыр. Қазір апаның сіңлісі ғана бар. Сексен жастық тойына арнайы Жылыойдан жетті.

Міне, қысқа қайырғанда осы. Апамыз қарапайым адам, бұл мақаланы жазуға да қарсы болған, мен шыдамадым. Білсін Кең Жылыой қаршадай қызының кезінде кім болғанын, нендей қызмет атқарғанын. Жасырып қайтеміз, бүгінгі жастар үшін адами құндылықтардың өлшемі өзгеше. Әйтсе де ел тарихы, онда туған өрендердің өмірбаяны өнеге емес пе? Жем бойынан арқалы ақындар шыққанымен, жоталы жазушылар жарқырамай жатыр. Әйтпесе, талай шығармаға арқау болар адамдар бұрын да болған, қазір де бар. Солардың елеусіздеу қалмағаны жөн еді.

Орынша Бозданқызының 80 жылдығын облыстық ардагерлер кеңесі ескерусіз қалдырған жоқ. Кеңес төрағасы Мұрат Өтешевтің атынан «Атыраудың ардақты ардагері» Алтын белгісі тағылды. Ендігі кезек – ауданда. Құлақтарына тимей жатқан шығар. Ендеше, осы мақала ой салар.

Меңдібай СҮМЕСІНОВ,

Қазақстанның Құрметті журналисі.

Атырау қаласы.

.

.

Кейбір жандар уақытпен жарыспайды, олар уақыттан биік тұрады. Өмір деген өзеннің ағысы кейде арынды, кейде қысқа болғанымен, жүректен төгілген жыр ешқашан өшпейді. Бір ғасырлық ғұмыр сыйламаса да, жыр сүйген жүрекке мәңгілікке естен кетпес естелік қалдырады. Сондай жанның бірі де бірегейі - Тементай Әділханов. Ол - өлең өлкесіне өзіндік үнімен, сырлы сөздің сазымен енген, асқаралы 60 жасында өмірден өтсе де, рухы тірі, жыры мәңгі өшпес ақын әрі қаламы қарымды журналист еді...

Өнегемен өрілген өмір

Ғибратты ғұмыр кешіп, өзі де, сөзі де ұмытылмай келе жатқан Тементай Әділхановтың 75 жылдығына орай аудандық «Кең Жылой» газеті мен «Атамұра» тарихи-өлкетану мұражайының ұйымдастыруымен аудандық музейде қаламгердің әдеби-сазды шығармашылық кеші өтті. Өлең өлкесіндегі оғыландар мен жүйрік журналистер жиылған кездесудің көрерменге берер тағылымы да мол болды. Кешке ақын-журналистермен бірге ақынмен бірге замандас, сырлас, үзеңгі жолдас болған мәдениет майталмандары, өнер адамдары, әр саланың ардагерлері қатысып, ақынның жары Қымбат Хасанқызы мен ұрпақтары, тума-туыстары да қонақ ретінде шақырылып, естен кетпес естеліктерімен бөлісті. Кешті жүргізген ақын, ардагер-журналист Бүркіт Базарбаев алғашқы сөз кезегін Тементай Әділхановтың әріптес інісі, «Кең Жылой» газетінің бас редакторы Ербол Қошақановқа берді. Ол Темахаңмен бірге өткізген сағынышты жылдардан, қаламгердің адамгершілік асыл қасиеттерінен сыр шертіп, өзінің азаматтық борышы ретінде осы кештің өтуіне қолдау көрсеткен барша жанашыр жандарға алғыс сезімін білдірді. Келесіде ақын-журналист Тементай Берденұлының өмірі мен еңбек жолынан сыр шерткен бейнекөрсетілімге кезек берілді. Расында да, өткен ғасырдың 70-жылдарында әдебиет әлеміне аты таныла бастаған Т.Әділханов артына қандай өрнекті із қалдырып еді?

Ол 1950 жылдың 15 наурызында Жылой өңірінің Төлес ауылындағы қарапайым мұнайшы отбасында дүниеге келді. 1957 жылы жеті жасында мұнайшылар поселкесі Қаратондағы Н.Крупская атындағы орта мектептің табалдырығын аттап, оны 1967 жылы ойдағыдай бітіріп шықты. Алтын ұядан түлеп ұшқан бозбала еңбекке араласып, әке жолын қуып мұнайшылықты таңдады. Сөйтіп Қаратон кәсіпшілігіне оператордың көмекшісі ретінде жұмысқа орналасып, алғашқы еңбек жолын бастады.

Бірақ табиғатынан бойына дарыған дарын дәні сол өзі дүниеге келген көктеммен бірге бүршік жарып жас мұнайшының қиялын басқа арнаға қарай бұра берді. Ол мұнай алаңындағы сыңсыған качалкалардың ортасында жүріп, табиғаттың тылсым сырын жырына арқау етіп, жетіқат жер астынан атқылаған «қара алтынның» қайнарын да қара өлеңінің өзегіне айналдырды. «Найзағайлы көктеммен» бірге бүршік жарып, гүл атқан жас ақынның жауқазын жырлары бірте-бірте ауданның әдеби ортадағы от ауызды, орақ тілді қаламгер ағаларының да назарын аудара бастады. 1972 жылы сол кездегі аудандық «Ембі» газетінің «Тұсаукесер» айдарымен Қаратон кәсіпшілігінің операторы Тементай Әділхановтың «Мұнайшы аға, армысың!» атты өлеңінің жарыққа шығуы – соның айғағы.

Жырларымен бірге жас ақынның алыстағы өндіріс тынысынан сыр шерткен жақсы хабарлары мен мазмұнды мақалалары да басылым бетінде жарияланып тұрды. Талантымен таныла түскен Тементай Әділхановты сол кездегі аудандық «Ембі» («Кең Жылой») газетінің бас редакторы Мұңал Далбаев редакцияға қызметке шақырады. Қарымды қаламгер ағасының ұсынысын қабыл алған Тементай Берденұлы 1973 жылдың қаңтарынан бастап аудандық газетке, алдымен корректор ретінде қызметке орналасып, кейін тілшілік тіршілікке де етене араласып кетеді.

Редакцияға қызметке келгеннен кейін болашақ қаламгердің өмірінде де түбегейлі өзгерістер орын ала бастайды. 1974 жылы Коммунистік партия қатарына өткен жас журналист Тементай Әділханов осы ортада жүргенде өмірлік жарын кезіктірді. Сөйтіп 1975 жылы Қымбат Хасанқызымен қосылып, отау көтеріп, өнегелі отбасын құрды. Тементай Әділханов ақын-журналист ретінде аудандағы өзекті мәселелерді өлең-жыры мен өткір мақалаларына арқау етіп қана қойған жоқ, ауданның қоғамдық жұмыстарына да белсене атсалысты. Аудан намысын қорғап, мәдени-көпшілік шараларға қатысып, аудандық, облыстық айтыстарға шығып, айтыс ақыны атанды. Айталық, аудандық, облыстық жыр додаларының жеңімпазы атанған Темен ақын 1980 жылы Алматы қаласында өткен ІІ республикалық ақындар айтысында топ жарды.

Тементай Берденұлы 1978-1983 жылдар аралығында отбасы жағдайына байланысты өндірістік жұмысқа ауысты. Бірақ сонда да газеттен қол үзген жоқ. Өйткені ол жер – әдеби орта, Жылой қаламгерлерінің қара шаңырағы еді. Қаламы қарымды журналисті бас редактор Мұңал Айжарықұлы қайтадан редакцияға шақыртып алып, Темахаң әр жылдары әдеби қызметкер, ауылшаруашылық, өндіріс бөлімдерінің аға тілшісі, бөлім меңгерушісі ретінде абыройлы қызмет атқарды. Аудан журналистикасының қабырғасын қалаған Мұңал Далбаев, Айтуар Өтегенов, Қуаныш Ержанов, Жәрдем Тайыпов, Қален Кідібасов, Сапарбек Сәрсенов, Бақытжан Бозданов сынды сөз сардарларының соңынан сап түзеп, Қонаш Қалдыоразұлы, Нұрдәулет Ақназаров, Бөкенбай Құмарғалиевтай ағаларының өкшесін басып, Болат Дәулетов, Айтқали Бекетов, Бисенбай Бигелдиевтей әріптестерімен үзеңгі қағыстырып, қатар жүріп, қалам тербеді.

Қызметтен қол үзбей жүріп, 1986 жылы сол кездегі Гурьев педагогикалық инстутына сырттай оқуға түсіп, 1992 жылы ойдағыдай бітіріп шықты. 1988 жылдан Қазақстан Журналистер одағының мүшесі атанды.

Еліміздің егемендігімен бірге қайта түлеген қаламгерлер қатарында жігіт ағасы жасынан асқан Тементай Әділханов халықтық проблемаларды газет бетінде ғана емес, әкімдік алдындағы үлкен мінберлерден де көтере бастады. 1994-1999 жылдар аралығында аудандық мәслихаттың І шақырылымының депутаты болып сайлануы – соның жарқын бір көрінісі. Ақын, журналист Тементай Әділхановтың есімі аудандық, Атырау облыстық энциклопедияларына, аудан шежіресіне еніп, жырлары өңірде әр жылдары басылып шыққан аудан қаламгерлерінің жыр жинақтарында да жарық көрді. Ол танымал ақын ретінде аудандағы асабалық өнердің де негізін қалаған, қарапайым халықтың сүйіспеншілігіне бөленген азамат. Жылыой жұртына «Темен ақын» атанған ол өле-өлгенше қолынан қаламы түспей, жазумен өтті. 2005 жылы Алматы қаласындағы "Өлке" баспасынан «Көктемгі найзағайлар" атты тұңғыш жыр жинағы жарық көрді. Бірақ бұл ақынның жалғыз әрі соңғы кітабы болды. 2010 жылдың күзінде Тементай Әділхановтың 60 жасқа толуына орай аудандық «Кең Жылыой» мәдениет үйінде ақынның әдеби шығармашылық кеші өтті. Көп ұзамай сол жылдың қазан айының соңында 61 жасқа қараған шағында дүниеден өтті.

Жыл құсындай сағыныш сазын тербеткен

Иә, ерте көктемде өмір есігін ашып, қоңыр күзде жарық дүниемен қош айтысқан қаламгердің ғибратты ғұмыры өмір-мезгілдің жыр-көгінде қалықтаған жыл құсындай сағыныш сазын тербетіп өте шықты. Өзінің «Көктемгі найзағайлар» жырында жазылғандай, биыл да көктем мен жаз ерекше жаңбырлы болды. Күн күркіреп, аспаннан жарқ-жұрқ етіп найзағайлар ойнағанда бейне ақынның рухы тіріліп, ортамызға оралғандай әсер қалдырады. Ақынның жырын сүйген, көзін көрген Жылой жұртшылығы барда қаламгер рухы өлмейтіні анық.

Шынымен де шығармашылық кеші ақынның өлеңін қайта тірілтіп, Жылыой аспанына қайта самғатқандай әсер қалдырды. Кештің тізгінін ұстаған Бүркіт Базарбаев ел-жұрты арасында «Темен ақын» атанып кеткен ақын ағасы туралы қызықты естеліктерімен бөлісе отырып, кештің әсерлі де әдемі өтуіне өз үлесін қосты.

Қарымды қаламгердің кешіне арнайы келген аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы Арай Нұрмаханова ақын-журналист ретінде Т.Берденұлының ауданның қоғамдық-саяси дамуына қосқан үлесін ерекше атап өтті. Бұл ретте артында қалған мұрасын қастерлеп отырған жары Қымбат Әділхановаға алғысын білдіріп, алға қарай да зор денсаулық, ұзақ ғұмыр тіледі.

Кеш мінбесінде Тементай ақынмен бірге қызметтес, дәмдес болған облысқа, республикаға танымал ақын-жазушылар, журналистер төбе көрсетіп, өздерінің естен кетпес естеліктерімен бөлісті. Өзекті өртеген сағынышқа ерік беріп, жанарына жас алғандар да аз болмады. «Кең Жылойдың» («Ембі») байырғы штаттан тыс тілшісі Меңдібай Хайруллин, ардагер-журналистер Нұрдәулет Ақназаров, Қонаш Қалдыоразұлы сияқты қазіргі Жылыойдың зиялы қауым өкілдері ақын жайлы тереңнен сөз қозғады. Бұл жерде жас ақынды Қаратондағы кәсіпшілікте оператор болып жүрген жерінен аудандық басылымға келуге себепші болған Нұрағаң болса, Қымбат апайдың ауылына құда түсуге барып, болашақ жарын алып келген Қонекең еді. Ал Мәкең штаттан тыс тілші ретінде редакциямен тығыз байланыс орнатуына ұйытқы болған Темахаңа өмір бойына алғыс айтып келеді.

Сөз арасында Бүркіт Сембайұлы Тементай Әділхановтың ел алдындағы еңбегі әлі толыққанды еленбегенін, сондықтан оның есімін мәңгі есте қалдыру мақсатында «ауданның Құрметті азаматы» атағын беріп, Құлсары қаласынан бір көшеге есімін берсе деген ұсынысын алға тартты. Расында да мәслихат алғаш құрылғанда халық қалаулысы ретінде халықтың мұң-мұқтажын үлкен мінберлерден көтерген қаламгерге қалай құрмет көрсетсек те артықтық етпейді. Кеште өзге де естелік айтқан жандар аз болмады. Солардың қатарында кезінде ақынды журналистік қызметке шақырған тұңғыш бас редакторы Мұңал Далбаевтың ұл-қызы Әлия мен Әнуар Далбаевтар да Атыраудан арнайы келіп, жақсы ой-пікірімен бөліскен-ді. Жүрекжарды жылы лебізін білдірген жандар қатарында «Бақай» корпорациясының президенті Мейіржан Балжігітов те болды.

-Темақаң жүзі жарқын жан еді. Кезінде атам мен әкемнің атына ас бергенде осы үлкен жиынды жүргізу тізгінін сол кісіге сеніп тапсырғанмын. Сол кезде өзі келіп, әр нәрсені жіті ақылдасып, бастан-аяқ өлеңмен өрнектеп, сол астың жоғары деңгейде өтуіне бар күш-жігерін жұмсаған еді, - деді өз сөзінде.

Кеш барысында дәстүрлі әнші Айбек Қабыланбек «Біздің елдің жігіттері» әнін тамылжыта шырқағанда құдды бір сол шығарма Темақаңа арналғандай күй кештік. Ал, Жандарбек Ералиев пен Айбек Боранғалилар сахнаға шыққанда көрермен зор қошеметпен қол соқты. Өйткені олар кезінде дүбірлі жыр додасында сөз сайыстырған қос құрдас ақындар Тементай Әділханов пен Мейрамбай Ғазимовтың айтысын орындаған еді. Қос жүйріктің жастық шағындағы отты кезеңінен сәуле шашқандай әсер қалдырған жас талапкерлерге дән риза болған Темен ақынның жары Қымбат апай ақшалай сыйақы ұсынып, мерейлерін үстем етті. Ал, республикалық байқауларда төбе көрсетіп, аудан намысын абыроймен қорғап жүрген Қайрат Жұмағалиев Құрманғазының «Төремұрат» күйін күмбірлетіп, өңірдің ерлік рухын асқақтата түсті.

Кеште ақынның жары Қымбат Әділханова жанарына жас алып тұрып кешті ұйымдастырушыларға алғыс сезімін білдірді. Соңынан «Кең Жылой» газетінің бас редакторы Ербол Қошақанов ардагер қаламгердің жарына редакция атынан дайындалған сый-сияпаты мен ҚР Журналистер Одағы облыстық филиалының төрағасы Алма Қалаусариеваның арнайы хатын табыс етті.

Иә, қаламгер жайлы айтылар әңгіме бір ғана кешпен шектеліп қалмайтыны анық. Оның өмірі – өлеңмен өрілген ғұмыр, әр шумағы – шындық пен шырайдың айғағы. Бір кездері мұнайлы далада ұңғыма үнін тыңдап отырып, «қара алтын» мен қара өлеңнің сырын қатар толғаған ақын Тементай Әділханов Жылыой топырағына біткен поэтикалық тамырдың бір асыл арнасы. Кеш үстінде жанары жасқа шыланған көп оқырман ақын туралы естеліктерді үнсіз отырып тыңдады. Бұл үнсіздік өкініш емес, құрмет болатын. Себебі ақын өзі кеткенмен, сөзі – мәңгілік сәуле. Ал Темен ақынның сөзі туған елдің төсінде әлі де самғайтын, сан ұрпақтың жүрегіне қонар қарлығаш. Оның жыры Жылыойдың жадысы, халқының жүрегінде жаңғырып тұратын үнсіз әуен. Жырмен өмір сүрген ақын ешқашан өлмейді. Өлеңі өмір сүрсе, өзі де һәм тірі болмақ.

Е.АХМЕТКӘРІМОВ

Қазақ әнінің көгінде өзіндік үнімен ерекше орын алатын Шәмші Қалдаяқов есімі – халқының жүрегінен өшпейтін дара тұлға. Аудандық орталық кітапхананың ұйымдастырған «Шәмші әлемі» атты әдеби-сазды кеші халық әртісі, сазгер Шәмші Қалдаяқовтың туғанына 95 жыл толуына орай ұйымдастырылды.

Шараның мақсаты – Шәмшінің өмір жолы мен шығармашылығына шолу жасап, ұлт жүрегінен орын алған әндерін дәріптеу, жас буынға сазгердің рухани мұрасын жеткізу. Кештің шымылдығын ашып, жүргізген оқырмандарға қызмет көрсету бөлімінің меңгерушісі Айгүл Амантайқызы

: – Бар қазақты таңнан таңға ән салдырған, өзін әнмен қарсы алдырған Шәмші Қалдаяқов – шын мәнінде қазақ руханиятының алтын қазығы. Оның әндері – әр қазақтың жүрек түкпірінде сақталған асыл қазына,-деп әдеби сазды кешті бастап кетті.

Шәмші Қалдаяқов – ХХ ғасырдағы қазақ музыкасын жаңа бір сатыға көтерген мықты композитор. 300-ге жуық ән жазған сазгердің шығармаларынан өмірдің лебі еседі, жүректің үні естіледі. Оның «Менің Қазақстаным» атты әні Қазақ елінің Әнұранына айналып, «Арыс жағасында», «Кешікпей келем деп ең», «Ана туралы жыр» сияқты әйгілі әндері байтақ даламызды шарлап кетті.

Кеш барысында сазгердің өмірбаяны мен шығармашылығы кеңінен қамтылды. Тыңдаушылар Шәмшінің балалық шағынан бастап, саз әлеміндегі өсу жолы, шығармашылық ізденісі мен қоғамдық қызметі жайлы мазмұнды деректермен танысты. Сазгердің халық жүрегінен орын алған әндері де әуеледі. «Арыс жағасында» әнін «Қазақ соқырлар қоғамының» мүшесі Ысқақ Мансұр, «Ана туралы жыр» әнін Жастар ресурстық орталығының жас өнерпазы Зинайда Назымбекова, «Қайдасың?» әнін Күміс Молдабекова, «Кешікпей келем деп ең» әнін жас өнерпаз Іңкәр Серік нақышына келтіре шырқап, көпшіліктің көңіл көкжиегін бір кеңейтіп тастады.

Шарада «Қазақ әуендерінің падишасы», «Күй саңлағы – Нұрғиса» атты кітап көрмесіне кітапханашы Алма Садықова мазмұнды шолу жасап, сазгерлер мұрасына тоқталды. Шәмші Қалдаяқов жайлы қызықты деректер, әндердің шығу тарихы шығармашылығына қалам тербеген ақындар туралы тың мәліметтер кеш мазмұнын байыта түсті. Әсіресе, «Менің Қазақстаным» әнінің жарық көруі туралы дерек пен бұл әннің кейін қалай ҚР Мемлекеттік Әнұранына айналғаны тыңдаушыларға ерекше әсер сыйлады.

Шынымен де Шәмші Қалдаяқов – қазақ әнінің шексіз кеңістігінде шырқап ұшқан сазды жұлдыз. Ол ұлтының үніне айналды. Өнерге жан-тәнімен берілген, шынайы халықтық композитордың мұрасы ұрпақ жадында мәңгі жаңғырып, ән әлемінде әсем әуен болып қалықтай бермек.

Иә, Шәмші Қалдаяқовтың жүрегінен туған «Менің Қазақстаным» әні бүгінде еліміздің Мемлекеттік Әнұранына айналғаны – сазгер рухына көрсетілген ең үлкен құрметтің бірі. Осыған орай кеш соңында барлық қатысушылар орындарынан тік тұрып, мемлекеттік Әнұранымызды бір адамдай шырқап, сазгер рухына тағзым етті. Бұл сәт сазгерге деген сүйіспеншілік пен ұлттық рухтың шарықтау шегіне жеткеніндей керемет әсер қалдырды.

А.ЖҰМАБАЙҰЛЫ

Аудандық орталық кітапхананың ұйымдастыруымен тағылымы терең, ұлттық рухқа толы ерекше кеш өтті. «Бір ғасырда бір туатын тұлға» атты сазды шара қазақтың әйгілі күйші композиторы, домбырашы, дирижер Нұрғиса Тілендиевтің 100 жылдық мерейтойына арналды.

Ұлттық домбыра күніне орай өткен мәдени шараға «Қазақ соқырлар қоғамы» аудандық филиалының мүшелері, Жастар ресурстық орталығы және кітапхананың белсенді оқырмандары қатысты. Шараны кітапханашы Алма Садықова:

– Домбыра – қазақтың рухы, жаны, тағдыры. Ол – қайғыны шертіп, қуанышты күмбірлетіп жеткізетін шежірелі аспап. Нұрғиса Тілендиев осы қасиетті домбыраны шырқау биікке көтеріп, жаңа белестерге шығара білді,- деп сазды кештің шымылдығын ашты.

Шараға жиналған жастар шын мәнінде күй мен ұлт тарихының астасқан кеңістігіне енгендей әсерде қалды.Өйткені онда Нұрғиса Тілендиевтің өмір жолы мен шығармашылығымен, оның халқына қалдырған баға жетпес рухани мұрасымен тереңірек танысты. Жас өнерпаздар сазгердің жүрекпен жазылған күйлерін кезек-кезек орындап, тыңдаушыны сырлы әлемге жетеледі. Алғаш болып №1 жалпы орта білім беретін мектептің оқушысы Санжар Бекесов «Әлқисса» күйін орындады. Күй терең толғаныс пен шексіз сағынышқа толы сезіммен жүрекке жетіп, көрерменнің көңілін бір сәт руханиятқа бұрды. Әрине, Нұрғиса Тілендиев тек домбыра шебері ғана емес, қазақтың барлық күй мектебінің сырына үңілген зерттеуші, орындаушы, жаңғыртушы тұлға еді. Арқа, Сыр, Жетісу, Батыс – әр мектептің үнін айнытпай жеткізген, әр күйдің әуезін жоғалтпай сақтай білген. Әрмен қарай №6 мектеп оқушысы Еркебұлан Бейбітқалидың орындауында «Ерке сылқым» күйі күмбірлеп, ерке әуен мен сырлы саз тыңдаушыны өзіне баурап, күйдің тілімен сөйлегендей әсер қалдырды.

Кеш барысында Н.Тілендиевтің өнер әлеміндегі биік шыңы – «Отырар сазы» оркестрі жайлы да кеңінен айтылды. Қазақтың барлық фольклорлық аспаптарын бір сахнаға жинаған бұл оркестр – тек өнер ұжымы емес, бір дәуірдің үнін жеткізуші ансамбль. Домбыра, қобыз, шаңқобыз, жетіген, сазсырнай, асатаяқ – бәрі бір үйлесіммен қазақтың жанын шертіп тұрғандай еді. Жастар ресурстық орталығының өнерпазы Іңкәр Серік «Балбырауын» күйін орындағанда әуезді сазбен ұштасқан әрбір қимыл, әрбір дыбыс Нұрғисаның рухымен үндескендей әсер берді.

А.МОЛДАШЕВ

2025 жылдың 4 шілдесінде Атырау қаласындағы «Талшын» инклюзивтік театр сахнасында Дулат Исабековтың «Әпке» («Сестра») драмасының премьерасы өтеді. Бұл қойылым шынайы құрбандық, отбасы махаббаты және өз өмірін өзгелерге арнаған әйелдің тағдыры туралы.

Подробнее