Мәдениет

Дүниежүзілік көшпенділер ойындары аясында Астанада бүгін этноауыл жұмысын бастады. 7 - 13 қыркүйек аралығында Атырау тарихи-өлкетану музейі мұнайлы өлкеден арнайы алып келген 200-ден астам археологиялық, этнографиялық экспонаттарды этноауылға келуші қазақстандық және шет елдік қонақтарға таныстыратын болады.

"Құнды экспонаттардың ішінде теңдесі жоқ сармадтар көсемі - алтын адам, Миялы қорғанынан табылған күміс әшекейлі ханшайым экспозициясы бар. Ортағасырлық Сарайшық қаласынан табылған құнды жәдігерлердің түпнұсқасы әкелініп отыр" дейді Атырау тарихи-өлкетану музейінің экскурсиялық бұқаралық жұмыс бөлімінің экскурсия жетекшісі Ғалия Назарбекова.

Қазақ халқының, соның ішінде Атырау өңірінің бай тарихымен, мәдениетімен таныстыратын көрме осылайша, Ү Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының құндылығы ерекше бөлігі болып отыр.
Еске сала кетелік, Астана төрінде жұмысын бастаған этноауылға Атырау облысның Махамбет атындағы академиялық қазақ драма театрының шығармашылық ұжымы, қолөнершілер келіп отыр.

Қазақстан халқы тілдері күні – елімізде тұрып жатқан этнос өкілдерінің мәдениеті мен тіліне деген құрметтің белгісі. Бұл мереке бейбітшілікті, халқымыздың келісімі мен бірлігін сақтаудың маңызды екенін білдіреді. Аталған құндылықтар тарихымыз бен мәдениетіміздің ажырамас бөлігі, жалпыұлттық бірегейлігіміздің көрінісі болып табылады.
Тіл – бұл халықтың ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрі мен даналығын қамтитын бірегей код. Бұл мереке тілдерді үйренуге шабыттандырып, қоғамдық келісімді нығайта берсін.

Биыл Қазақстанның халық жазушысы, қазақ әдебиетіне зор үлес қосқан суреткер, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Әбдіжәміл Нұрпейісовтің туғанына 100 жыл толды. Осыған орай аудандық орталық кітапханада “Қан мен тер” трилогиясы бойынша конференция өтті.

Иә, Қазақстанның еңбек ері, соғыс ардагері Әбдіжәміл Нұрпейісовтің басты туындысына айналған “Қан мен тер” трилогиясы – ұлтымыздың рухани мұрасына өз қолтаңбасын қалдырған алтын қазына. 1961 жылы жарық көрген “Қан мен тер”- дің алғашқы кітабы “Ымырт” деп аталса, 1964 жылы кітаптың жалғасы “Сергелдең” болып басылып шықты. Ал, үшінші бөлімін жазушы “Күйреу” деп 1970 жылы аяқтаған болатын. Үш кітапқа бөлінген трилогия – кейіпкерлердің ішкі монологынан тұратын, ұлттық мінезді айшықтайтын әлеуметтік-психологиялық типтік шығарма. Бүгінде бұл туындыға айналып келіп жиі орала беретін себебіміз – қазіргі қоғамда болып жатқан әр түрлі жағдайдың көркем шығармада шындыққа айналуында болып тұр.

Конференция шымылдығын ақпараттық- библиографиялық бөлімнің меңгерушісі Жанат Байгуршимова ашып, әдеби шығарма туралы бірнеше деректерді айтып өтті. Ал, аудандық кітапхананың тұрақты оқырмандары – Амангелді Төлеубаев, Молдажан Тұрымов және «Қазақ соқырлар қоғамы» қоғамдық бірлестігінің аудандық филиалының мүшелері Бағила Ильясова, Кенжегүл Қуатбаевалар кітап аясында қойылған сұрақтарға тапжылмастан жауап беріп, белсенділік танытты. Олар шығармаға арқау болған 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісінен бастап, “Колчак”, “Дулатов” армияларының талқандалған шағына дейінгі мерзімді, патшашыл ақ әскерінің тіршілік келбетін, романдағы авторлық мақсатты, сюжеттік арналарды, көркемдік зерттеу нысандарын қызу талқылады. Сонымен қатар, трилогиядағы басты кейіпкерлердің отбасындағы өмірін ортаға салып, Арал теңізі өңірін мекен еткен жандардың ел ынтымағы мен егемендігі үшін жан берісіп, жан алысуы бейнеленген оқиғасына баса назар салды.

Шара барысында “Қан мен тер” трилогиясы бойынша шағын бейнежазба көрермендер назарына ұсынылып, “Өмір шындығы – әдебиет бетінде” атты кітап көрмесі таныстырылды.

Диана ІЗБАСАРҚЫЗЫ

Аудандық мұражайда дәл осындай атаумен әсерлі шара өтті. «Азырақ болып ортаңда, Көңіліңде тұрсам көбірек...» деп ақын Меңдекеш Сатыбалдиев жырлағандай, елінің есінде қалған бұл жандар өмірден өткен қылқалам шеберлері еді. Шарада қамшының сабындай қысқа ғұмырында ауданның бейнелеу өнеріне өзіндік қолтаңбасын қалдырып кеткен жылыойлық суретшілердің туындылары қойылып, жерлестері рухына тағзым етіп, құрмет көрсетті.

Үлкен экраннан марқұмдардың суреттері бірінен соң бірі көрсетіліп тұрды. Олардың қатарында Жұбандық Тұрланов, Серік Әбенов, Аманғали Бақтығалиев, Ермекқали Әділов, Бағытжан Бітімалиев, Жұқа Қоспақов, Оразбек Нәзенов, Матай Әбдірахманов, Максим Жұмағалиев, Сағын Қамашев, Нұрлан Хайруллиндер бар. Шараның тізгінін алған мұражай директоры Мұрат Қақпанбаев биылғы жыл өнер адамдары үшін, соның ішінде қылқалам шеберлері үшін ерекше жыл екенін атап өтті. Қазақ бейнелеу өнерінің бәйтерегі – Ә.Қастеевтің 120 жылдығына орай ауданда түрлі шаралар ұйымдастырылғанын айтып, бүгінгі еске алу кеші сол тума талант иесінің ізін жалғаған жандардың сурет көрмесіне ұласатынын жеткізді.

Алғашқы сөз кезегін осы шараның өтуіне мұрындық болған ҚР Суретшілер одағының мүшесі, белгілі мүсінші Серік Мәтениязов алды. Ол өмірден өткен әр суретшінің ар - тында өзіндік өшпес із қалғанын тебіреніспен айтып, соның ішінде Аманғали Бақтығалиев туралы естелікпен бөлісті. Бір мезгілдері Серік Мәтениязов Н.В.Гоголь атындағы көркемсурет училищесінде студент болған кезінде Аманғали ағайы оның ұстазы болыпты. Жылыойдан шығып, Алматыдағы Қазақстан Республикасы Суретшілер одағының хатшысы болған, небір картиналарды өмірге әкелген талантты суретші туған жерден келген жерлесі Серік Мәтениязов үшін, оның дарыны мен өнеріне шын жүрегінен қуанып, көп қамқорлық көрсеткен екен. Өнердегі ағасы жайында ақтарыла естелік айтқан Сәкең Аманғали Бақтығалиевтің бойындағы өнерімен қатар, көпке үлгі болар кісілік келбетінің де бір төбе екенін мақтанышпен жеткізді. Ортаға ақын, осынау нәзік өнер – сурет саласына үнемі жанашыр боп жүретін азамат Бүркіт Базарбаев шықты. Ол халқымыздың сурет өнерін әлі түсіне алмайтынын, картиналарды оқудың орнына, көзбен тек бір шолып шығатын дәрежеде екеніне налыды.

-Әйтпесе, мына өмірден өткен жандар елеусіз қалмайтын еді. Біз шет елдегідей сурет өнерін түсінетін болсақ, суретшілеріміздің жағдайы әлдеқашан керемет деңгейге көтерілетін еді. Олар өз биігіне шығуы үшін оған түрткі болатын халықтың танымы биік, талғамы жоғары болуы керек,- деп залға жиналғандарды бір қайрап алды. Артына жақсы атын қалдырған осындай марқұмдарды еске алу кештері алдағы уақытта ауқымды түрде өтіп тұруы керек екенін жеткізді. Сондай-ақ, естелік әңгімелерімен бөлісу үшін қаламгер Нұрдаулет Ақназаров, суретші Қосқұлақ Қыдыров, кеш кейіпкерлерінің ағайын-туыстары сөз сөйледі.

Бұдан соң кеш қонақтары аудандағы қолөнер шеберлері мен суретшілердің көрмесін тамашалады. Оған 30 шақты картина мен 15 қолөнер бұйымы қойылды. Акварель, кенен, майлы бояумен салынған «натюрморт», «пейзаж», «портрет», «графика», «триптих» т.б. әртүрлі жанрдағы суреттер көздің жауын алады. Әсіресе, көрмеге қойылған картиналардың арасында ауданның абыз адамы, ұстаз Жанаш Нұрмахан мен кеш кейіпкерлерінің портреттері көрермендердің көңілін тебірентті.

Өз туындыларымен көрмеге атсалысқан әуесқой суретші, график Оразғали Рзабай, аудандық өлкетану музейінің суретшісі Қосқұлақ Қыдыров, ҚР Суретшілер және ҚР Дизайнерлер одағының мүшесі Ляззат Мамырова, қазақ өнерінің қайраткері Серік Мәтениязов, халықаралық көрме байқауларының дипломанты Бағытжан Дәумегенов, «Қылқалам» студиясының жетекшісі, халықаралық көрме, байқаулардың дипломанты Нұрила Мақсотова, облыстық қолөнершілер байқауының лауреаты Қуаныш Шалабаев, №1 мектептің сурет пәні мұғалімі, аймақтық байқаулардың жеңімпазы Нұрлан Сағынғалиев, Алматы көркемсурет училищесінің түлегі, қолөнер шебері Самат Мергенов, әуесқой суретшілер Бауыржан, Аманжан Қожасейіловтер, Өнер мектебінің ұстазы Балауса Алтынбекова, №19 мектептің мұғалімі Нұршат Берікқызы, облыстық фестивальдің жеңімпазы Нұргүл Елтезерова, №20 мектептің мұғалімі Рая Амангелдина аудандық өлкетану мұражайының Алғыс хатымен марапатталды.

П.ТӘЖІ

Мемлекеттік тілдің мәртебесі ел азаматтарының сол тілде сөйлеуіне ғана емес, көшедегі жарнамалар мен көрнекі құралдардағы, түрлі мекемелердегі маңдайша жазуындағы ана тіліміздің қолданысына да байланысты. Өкінішке орай, арнайы заңмен бекітілген талаптарды көптеген кәсіпкерлік нысандары сақтай бермейтіні жасырын емес. Сондықтан бұл мәселенің түйінін тарқатып, тікелей қадағалау жүргізіп отырған мемлекеттік орган – аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімі бар. Біз осыған орай бөлімнің бас маманы Үміт Кенжинаға жолығып, бірнеше сауал қойған едік.

- Үміт Жұмалықызы, қазір Құлсары қаласының көшелеріне көз салсақ, базарларға бара қалсақ, орысша, кейде ағылшынша жарнамалардан көз сүрінеді. Ондай нысан иелерін тәртіпке шақыруға болмай ма? Негізінен, заң бойынша көрнекі ақпарат құралдарына, жарнамаға қандай талаптар қойылады?

-Жалпы, аудандағы көрнекі ақпарат пен сыртқы жарнама мәтініндегі ана тіліміздің ахуалы мен ондағы кемшіліктер туралы бұған дейін де газет беттерінде әлденеше мәрте көтерілген. Көшелердегі көрнекі ақпараттар, баннерлер, маңдайшалар, хабарландыру, жарнама, баға көрсеткіштері, тағы басқа да көрнекі ақпарат құралдары – қоғамдық идеологияға әсер ететін фактордың бірі. Қазіргі таңда өз кәсібін дөңгенлетіп отырған жеке кәсіпкерлердің сол көрнекі ақпарат құралдарына, оның сауаттылығына, заңдылығына көңіл бөліп жатқаны өте аз. Ал шын мәнінде Қазақстан Республикасының «Тіл туралы» заңының «Деректемелер мен көрнекі ақпарат тілі» атты 21-бабында: «Көрнекi ақпараттың барлық мәтiнi мынадай ретпен: мемлекеттiк тiлде – сол жағына немесе жоғарғы жағына, орыс тiлiнде – оң жағына немесе төменгi жағына орналасады, бiрдей өлшемдегi әрiптермен жазылады. Қажеттiгiне қарай көрнекi ақпараттың мәтiндерi қосымша басқа да тiлдерге аударылуы мүмкiн. Бұл жағдайда қарiп өлшемi нормативтiк-құқықтық актiлерде белгiленген талаптардан аспауға тиiс. Ауызша ақпарат, хабарландыру, жарнама мемлекеттiк тiлде, орыс және қажет болған жағдайда, басқа да тiлдерде берiледi» делінген. Жарнамаға келсек, қазіргі таңда, ол ең алдымен, орыс тілінде дайындалады да, кейін қазақ тіліне аударылады. Дұрысында, бұл жағдай керісінше болуы тиіс. Бәріміз Қазақ елінде тұрып жатқан соң, ең бірінші, қазақ тілінде әзірленуі керек. ҚР «Жарнама туралы» заңының 6-бабында «Жарнама мазмұнының аудармасы оның негiзгi мағынасын бұрмаламауға тиiс. Жарнама мәтіні "Қазақстан Республикасындағы Тіл туралы" Қазақстан Республикасы заңының талаптарына сәйкес келуі тиіс» деп жазылған. Бұл жерде көптеген кәсіпкерлеріміз осы заңдылық талаптарын бұзып отырғанын білмейді. Бірақ заңды білмеу ешкімді де жауапкершіліктен құтқармайды. Сондықтан ондай нысан иелеріне заңға сәйкес тиісті шара қолдану қажет.

-Бүгінде көшелердегі көптеген нысандардың маңдайшасына қарап «Chanel», «Apple», «Gucci», «Modellini», «Beeline», «Adidas», «Puma», «Coca Cola», «Canon» деген секілді басқа да «бренд» жазулардан көз сүрінеді. Бұл қаншалықты заңға сәйкес келеді?

-Иә, жасыратыны жоқ, қаладағы жеке кәсіпкерлер көрнекі ақпарат құралдарын орналастырған кезде еліміздегі «Қазақстан Республикасындағы Тіл туралы" заңның талаптарына мән бермей, тұтынушыларына сатып тұрған тауарына баса көңіл бөліп, «FOR MEN», «BURGER», «ISE CREM», «COSMETIC» секілді басқа да көптеген көрнекі ақпарат құралдарының атауын жазып, жарнамалап қояды. Және онысын «Бұл бренд», деп дәлелдеуге тырысады. Бұл – қате түсінік. Өздері өндіріп, әлемге танымал болған тауарлардың фабрикалық таңбаларын, тауар белгілерін «бренд» деп атайды. Қазақстан Республикасында қорғалатын мемлекеттік емес ұйымдардың маңдайшасында қолданылатын тауар белгілері (логотиптер) өзгеріссіз жазылады. Мәселен, «Chanel», «Apple», «Gucci», «Modellini», «Beeline», «Adidas», «Puma», «Coca Cola», «Canon» және басқа да жазулар бар.

-Жалпы, жарнама тіліне нақты кім жауап береді, жарнама беруші ме, әлде жарнаманы жасаушы маман ба?

-Негізінен, жарнама шығарушыларға жарнама табыс көзі саналады. Жарнама шығарушы агенттік мамандары өз тарапынан сөз бен мәтіннен қателік кетпейтінін айтып жатады. Себебі, олар әрбір тапсырыстағы сөйлемнің, сөздің әр әрпіне, тіпті тыныс белгісіне дейін жауапты екендігін айтады. Бұл ретте тапсырыс беруші қандай мәтін берсе, жарнама шығарушы агенттік те дәл солай басып шығарады екен. Дұрысында, жарнама шығарушы көрнекі ақпарат құралдарды, жарнамаларды шығару кезінде, ең бірінші, тіл заңдылықтарын басшылыққа алып, тіл нормаларын сақтауы қажет. Ал, заңға сәйкес жарнаманың мазмұнына жарнама беруші де, жарнаманы дайындау- шы мекеме де жауапты. Олар сол дайындаған жарнама мәтіндерінің сапасы мен тіл нормасына да жауап беруі тиіс.

-Көрнекі құралдар ақпаратына қатысты заңда өзгерістер болғанын білеміз. Оның орындалысы қалай жүзеге асып жатыр?

-Көрнекі ақпаратқа қатысты заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Мемлекет басшысы 2021 жылғы 29 желтоқсанда қол қойып, ол заң қолданысқа енгізілді. «Осы толықтырулардан кейін не өзгерді» дейсіз ғой? Ең басты өзгеріс – осыған дейін заңда міндетті түрде қазақ тілімен қатар орыс тілі қатар қоданылатыны міндеттелген еді. Заңға енген өзгеріске сәйкес, ендігі жерде мемлекеттік емес ұйымдарға, атап айтсақ, кәсіпкерлік субъектілеріне бланкілерін, маңдайша жазуларын тек мемлекеттік тілде жазу міндеттелді. Тек қажет болған жағдайда ғана орыс немесе басқа тілде орналастыруға құқық берілді. Сонымен қатар, «Әкімшілік-аумақтық бірліктердің, елді мекендердің құрамдас бөліктерінің, сондай-ақ басқа да физика- географиялық объектiлердiң дәстүрлi, тарихи қалыптасқан қазақша атаулары мемлекеттік тілде жазылады» делінген аталған өзгеріске сәйкес.

-Латын графикасына көшуге бет алғалы, көшедегі маңдайша жазулар да сол әріптерге ауыса бастады. Жасыратыны жоқ, оны қарапайым көпшілік шет тілімен шатас- тырып алып жатады. Бұл туралы не айтар едіңіз?

-Иә, ауданда латын әрпінде жазылған маңдайшалар жиі кездесетіні рас. 2017 жылы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарлама жарияланды. Соған сәйкес әліпбиімізді латын графикасына көшіру жайында тапсырма берілді. Осы бағдарлама бойынша 2025 жылға дейін жалпы іс қағаздарды, оқулықтарды, мерзімді баспасөзді де латын әліпбиіне көшіріп, басып шығару міндеттелді. Алайда, барлығыңызға белгілі бағдарлама қабылданған 2017 жылдан бері елімізде қазақ тілінің латын графикасы негізіндегі үш әліп-би нұсқасы ауысты. Латын әліпбиіндегі емле ережесіне өзгерістер енгізіліп, 2019 жылдан бері латын әрпіндегі көрнекі ақпарат құралдарының жазуларына уақытша тыйым салынды. Бірақ оған қарамастан, жеке кәсіпкерлер әлі де болса көрнекі ақпарат құралдарын латын әрпінде орналастыруын тоқтататын емес.

-Кейбір кәсіпкерлер «Мен тіл білмеймін», «Қай тілде орналастырсам да өзім білемін» деп көрнекі ақпарат құралдарын өзге тілде жазып жатады. Бұл әрекеті қаншалықты заңды саналады?

-Бұл сөз жоқ, қате пікір, оның үстіне заңсыз әрекет. Қазақстан Республикасы Конституциясының 7-бабында «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік тіл – қазақ тілі» деп тайға таңба басылғандай көрсетілген. Сонымен қатар "Қазақстан Республикасындағы тіл туралы" заңының 21-бабында: «Хабарландырулар, жарнама, прейскуранттар, баға көрсеткiштерi, ас мәзірлері, нұсқағыштар және басқа да көрнекi ақпарат мемлекеттік тілде, қажет болған кезде орыс тілінде және (немесе) басқа тiлдерде де орналастырылады. Қазақстанда өндiрiлетiн тауарлардың арнайы мәлiметтер көрсетiлген тауарлық жапсырмаларында (этикеткаларында), таңбаламаларында, нұсқаулықтарында мемлекеттiк тiлде және орыс тiлiнде қажеттi ақпарат болуға тиiс. Шетелде өндiрiлген тауарлардың арнайы мәлiметтер көрсетiлген тауарлық жапсырмалары (этикеткалары), таңбаламалары, нұсқаулықтары импорттаушы ұйымдардың қаражаты есебiнен мемлекеттiк тiлдегi және орыс тiлiндегi аудармасымен қамтамасыз етiледi» деп жазылған. Сондықтан еліміздің кез келген азаматы осы мемлекетте тұрған соң өз Отанының заңына бағынып, соның шеңберінде жұмыс жаса- уы керек.

- Енді осы «Қазақстан Республикасының Тiл туралы» заңын бұзғаны үшiн қандай жауапкершілік қаралған, сол жөнінде нақтырақ айтып өтсеңіз.

-Иә, заң талаптарын бұзғаны үшін ондай азаматтар жауапкершілікке тартылады. «Деректемелер мен көрнекi ақпаратты орналастыру жөнiндегi талаптарды бұзғаны» үшін бастапқы әзірде ескерту жасалады. Бұл жерде, ең алдымен, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 75-бабының 3 бөлігі жүреді. Егер әкiмшiлiк жаза қолданылғаннан кейiн бір жыл ішінде қайталап жасалса, онда алынатын шара да қатаяды. Яғни лауазымды адамдарға, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – бес, орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне – он, iрi кәсiпкерлiк субъектiлерiне жиырма бес айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде айыппұл салынады. Яғни Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 75-бабының 4-бөлігі бойынша жауапкершілік қаралған.

-Соңғы сұрақ, көрнекі ақпаратты, жарнаманы орналастыру кезінде рұқсат алу қажет пе, әлде жеке кәсіпкер ешкімнің алдынан өтпестен өзі орналастыра бере ме?

-Қазақстан Республикасының «Жарнама туралы» заңының 11- бабында «Сыртқы (көрнекі) жарнама объектілерін орналастыру Қазақстан Республикасының Жер кодексіне, Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі, автомобиль жолдары және жол жүрісі туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады» деп жазылған. Сондай-ақ, 17-бабында «Автомобиль жолдары жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган өз құзыреті шегінде:

1) сыртқы (көрнекі) жарнама объектілерін халықаралық, республикалық, облыстық және аудандық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының бөлінген белдеуінде орналастыру қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

2) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республи- касы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

4. Сәулет, қала құрылысы және құрылыс істері жөніндегі уәкілетті орган өз құзыреті шегінде:

1) сыртқы (көрнекі) жарнама объектілерін елді-мекендердегі үй-жайлардың шегінен тыс ашық кеңістікте орналастыру тәртібін әзірлейді және бекітеді;

2) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады» деп жазылған.

Көріп отырғанымыздай, тіл мәселесі – қашан да өзекті. Сондықтан аудандағы көрнекі ақпарат құралдарын дайындау барысында тіл заңдылығы қашанда қатаң сақталып, сауатты түрде жазылуы керек деп есептеймін.

-Әңгімеңізге рақмет. Еңбектеріңізге жеміс тілеймін!

Сұхбаттасқан: Ербол ҚОШАҚАНОВ

Қазақстан Республикасы Суретшілер одағының 90 жылдығына орай облыстық Ш.Сариев атындағы көркемсурет және қолданбалы-сәндік өнер музейінің «Атырау суретшілері» атты кітабы жарыққа шықты. Үш тілдегі жинаққа өлкеден шыққан кәсіби мамандар мен жалпы Суретшілер одағының облыстағы филиалының барлық мүшесінің жұмыстары ықшамдалып берілген. Солардың қатарында ауданымыздан шыққан дарынды мүсінші Серік Мәтениязов пен қылқалам шебері Ләззат Мамырованың да жұмыстары топтастырылды.

Әр жеке суреткердің жүрегінен шыққан туындылар топтамасы – каталогтың негізгі мазмұнын салмақтай түскен. Әсіресе, жылыойлық Ләззат Оңғарқызының картиналарына көзің тоймайды. Табиғат көріністерін шынайы бейнелеген суретшінің еңбектері кітаптың ажарын аша түсіпті. Суретші шығармаларының ішінде танымал фотокорреспондент Олег Свидиннің портретінен бастап, өте сәтті шыққан «Ақінген кен орны», «Қайқы ауылы», «Жағалау» атты суреттері анық көрсетілген.

Мүсінші Серік Мәтениязовтың Жылыой ауданына ғана емес, жалпы елімізге сіңірген еңбегі зор екенін баршамыз жақсы білеміз. Бұл кәсібіне ол, ең алдымен, өнер деп қарайды. Сондықтан оның шығармашылығы өзіндік тақырыбымен, бөлек болмысымен ерекшеленеді. Әр жаңа мүсіні көрген көзді қуантады. Автор айшықтаған ұлт азаттық күресінің батырлары – Исатай Тайманұлы, Махамбет Өтесімұлы, басқа да тарихи тұлғаларымыздың мүсіндері бүгінде өңіріміздің өткен тарихынан қалған бір белгідей қасқайып тұр. Бұл кітапқа да мүсіншінің көлемді туындыларының суреттері енген.

Жақында «Атырау суретшілер» кітабы аудандық кітапхана қорына қосылды. Мұны кітапхана директоры Балзия Кенжебековаға Серік Мәтениязовтың өзі салтанатты жағдайда табыс етті. Енді өнерсүйер қауымға сол еңбектен есімі елге танылған тұлғалардың шығармашылығымен танысып, сол арқылы қазақ бейнелеу өнері жайлы кеңірек мағлұмат алуға мүмкіндік туды.

П.ҚИЗАТОВА

Өмірлік ұстаз - Абайдың мұрасын кейінгі ұрпаққа дәріптеу, қаз-қалпында жеткізу - қазіргі орта буынның міндеті. Күллі қазақтың маңдайына туа біткен нар тұлға Абай Құнанбаевтің туған күнін жыл сайын айрықша атап өтіп, асқан жауапкершілікпен түрлі байқаулар өткізсек, жастарымыздың да зейінін ашып, әдебиетке деген сүйіспеншілігін арттыруға болатыны хақ. Бұл ретте аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімі мен аудандық орталық кітапхананың ұйымдастыруымен өткен Абай оқулары байқауы – осы мақсатты көздесе керек.

«Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы ерінбе» тақырыбында ұйымдастырылған бұл байқау ұлт руханиятының темірқазығына айналған Абай Құнанбайұлының өскелең ұрпаққа қалдырған өнегелі туындыларын тағы бір жандандыра түсті. Үш кезеңнен тұратын байқауда 9 қатысушы бақ сынасып, ақын шығармаларын мәнерлеп оқудан сайысты. Қатысушылар алғашқы “Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы” кезеңінде Абай өлеңдерінен сынға түсіп, көрермен көңілін бір кеңейтіп тастаса, келесі кезеңде қара сөздерін мәнерлеп оқыды.

Нағыз жүйрікті анықтайтын үшінші кезеңде Абайдың шығармашылығы мен өмір жолынан әр қатысушыға үш сұрақтан қойылды. Кіл мықтылар бір табан алға шығып, жақсы дайындықпен келгенін бір дәлелдеді. Байқау барысында кітапхана қызметкері Салима Қабдоллаева Мұхтар Әуезовтің Ұлы Абай туралы жазған: «Қазақтың ұлы ақыны Абайдың қазақ әдебиетіне ХІХ және ХХ ғасырда еткен әсері аса мол. Абайдың өзін көрмей, сөзін оқу арқылы, сол Абайдың өлеңдерінің үлгісіне әлеуметтік мәселеге, адамгершілік жайға, ағартушылық турасына арнап көп-көп өлеңдер жазған талай ақындар бар. Әсіресе, бұлардың саны, Абай шығармалары қазақ сахарасына жайыла бастаған сайын молая түскен» деген пікірін келтірді.

Сол айтқандай, әлемдік әдебиеттен өз орнын тауып, адам баласын шындыққа, адалдыққа, білімге шақырған Хакім Абайдың шығармашылығына бей-жай қарай алмайтын оқырмандарды тоғыстырған бұл байқауға аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімі басшының уақытша міндетін атқарушы Айдана Мелсқызы, Жастар ресурстық орталығының басшысы Әлібек Амандықов, «Кең Жылыой» мәдениет үйінің театр жетекшісі Назгүл Жиенбаева төрешілік етті.

Көрерменнің ортасында отырып-ақ, сөз сайысының үздіктерін анықтаған әділқазы құрамы үш кезеңнің нәтижесін сарапқа салып, үздіктерін бірден анықтады десек те болады. Себебі, нағыз мықтының ә дегеннен-ақ талантынан байқауға болады емес пе?! Әр қатысушының дайындығына, сөз саптасына, «сөздің патшасына» деген сүйіспеншілігіне, өлең оқуы мен сахнада өзін ұстау мәдениеті секілді өзге де қарым-қабілетіне назар сала отырып, қазылар алқасының шешімімен байқаудың жүлдегерлері анықталды. Қазылар алқасының ұйғаруымен Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің филиология факультетінің ІІІ курс студенті Ақтілек Оңайбаева сайыстың 3-орынына лайық деп танылды. Шалғайдағы Қарақұм қойнауындағы Майкөмген ауылында орналасқан №17 мектептің 9 сынып оқушысы Анель Жұпқали жүлделі 2-орынды жеңіп алды. Оның сөз сайысына жақсы әзірлікпен келгені бірден аңғарылды. Өйткені оны баптап, дайындаған осы оқу ордасының қазақ тілі және әдебиеті пәнінің мұғалімі Дәулет Мадиев еді.

Ақын ұстаздың өзі болса, байқаудан «мыңнан тұлпар» шығып, басты жүлде – 1-орынды қанжығасына байлады. Абай шығармаларын зор ықыласпен мәнерлеп оқып, тыңдарманның жүрегіне жеткізе білген қатысушылар диплом және арнайы сыйлықтармен марапатталды. Мәңгілік аты өшпейтін қазақ әдебиетіндегі ойып тұрып орын алған ұлы тұлғаларды дәріптейтін осындай іс-шаралардың алға қарай да мол өтуін тілейміз. Өйткені рухани ордада өткен Абай оқулары «асыл сөзді іздеген» жас оқырманның жүрегінде ізгі әсер қалдырды.
Диана Ізбасарқызы

Бүгін атыраулықтар ұлы ақынның 179 жылдығын атап өтті. Абай ескерткішінің алдында ұйымдастырылған шараға қала әкімінің орынбасары Нұржан Ермұханов, қоғамдық кеңес мүшелері, ардагердер және Х. Досмұхамедов университетінің профессор, ғалымдары қатысты. Жиналған қауым ұлы ойшылдың ескерткішіне гүл шоқтарын қойып, рухына құрмет көрсетті, - деп хабарлайды Өңірлік коммуникациялар қызметі.

Шарада Абай өлеңдері оқылып, жергілікті суретшілердің сурет көрмесі қойылды. Тұрғындан Ғ.Сланов атындағы облыстық ғылыми әмбебап кітапханасы «Абай — дана, Абай — дара қазақта» атты кітап көрмесі мен облыстық тарихи-өлкетану музейінің қорындағы жәдігерлерді тамашалады.

Қала әкімінің орынбасары Нұржан Ермұханов Абайдың көзқарасы, заман­ауи із­гі­лік қағидаттары – біздің ұлтымыз бен халқымызды танудың төте жолы екенін айтты.

⁃ Абай күні еліміздің атаулы мерекелер тізбесіне енгізді.Міне, бүгін қазақ халқы үшін ерекше күн. Біз ақынды еске алып, оның жырларынан рухани қолдау табамыз. Ұлы Абай — біздің еліміздің мақтанышы ғана емес, әлемдік деңгейдегі кемеңгер. Ол – қазақтың жан-дүниесінің тұңғиығына бойлаған дара тұлға». Себебі Абайдың жолы тек қазақ мәдениеті мен әдебиеті, ғылымында ғана емес, бар әлемге мұра. Дара, дана ақынның өсиетін орындап, үлгі тұтсақ алға өрлеріміз анық, - деді Н.Ермұханов.