2024 жылғы 23 сәуірден бастап еліміздің мамандандырылған ХҚКО-ларында көлік құралдарын тіркеу барысында міндетті нотариаттық куәландырылған көлікті сатып алу-сату шарттарын қабылдайтын болады. Бұл ретте мәміленің жазбаша нысаны жойылады.

Бұл өзгерістер мемлекеттік қызмет көрсету кезінде ашықтықты қамтамасыз етуге бағытталған. Айта кетейік, егер азаматтар қайта тіркеу үшін көлікті сатып алу-сату мәмілелерін нотариалды куәландырғысы келмеген жағдайда, олар екінші деңгейдегі банктердің қосымшалары арқылы көлік құралын онлайн қайта рәсімдей алады.

Сонымен қатар, 23 сәуірден бастап жүргізуші куәлігін алуға үміткерлер емтиханды тек автомектепті бітіргеннен кейін ғана тапсыра алады. А және В, сондай-ақ А1 және В1 санатындағы куәліктерге үміткер жүргізушілердің өзін-өзі даярлау арқылы емтихан тапсыруына мүмкіндік беретін тармақтар емтихандарды қабылдау және жүргізуші куәліктерін беру қағидаларынан алынып тасталды.

Енгізілген жаңашылдықтар көлік құралдарын тіркеу және есепке алу, сондай-ақ жүргізушілерді даярлау қағидаларына өзгерістер мен толықтырулар енуінің арқасында мүмкін болды. Бұл әкімшілік процестердің тиімділігін арттыруға және жол қозғалысы қауіпсіздігінің жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін қажет.

Өзгерістер "Жол қозғалысы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының ережелеріне негізделіп, ҚР ІІМ Әкімшілік полиция комитетімен әзірленді. Қағидаға барлығы 53 түзету енгізілді. Түзетулер жария талқылаудан, сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптамадан өтті және ІІО мен "Атамекен" ҚР Ұлттық кәсіпкерлер палатасының қызметі жөніндегі қоғамдық кеңеспен мақұлданды.

"Азаматтарға арналған үкімет" барлық көлік иелері мен жүргізуші куәлігін алуға үміткерлерді жаңа ережелермен танысуға кеңес береді.

Жаңартылған ережелердің толық мәтінімен порталда танысуға болады:

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2400034240

Құрманғазы ауданының Көптоғай ауылының тұрғындары осы кезге дейін жылжымалы көпір (паром) арқылы қатынап келеді. Бұл - ауыл халқының көптен бері шешімін таппай жүрген мәселесі. Жақында облыс әкімінің қолдауымен көпір салынбақ. Құрманғазы ауданының әкімі Абат Жанғалиевтың айтуынша, қазіргі уақытта көпірдің жобалық сметалық құжаты жасақталуда.

“Сонымен қатар, Бірлік, Сафон, Теңіз елдімекені тұрғындары үшін ауданның сыртқы айналма жолына тіке шығатын тағы екі көпірдің де жобалық-сметалық құжаттары жасақталу үстінде. Бұл жобалар жүзеге асса судың ортасында отырған елдімекен тұрғындары үшін үлкен жеңілдік болады”,- деді аудан әкімі Абат Жанғалиев.

Құрманғазы ауданы - табиғи ресурстарға бай әрі туризмге сұранып тұрған өңір. Бүгінгі таңда ауданда 10-ға жуық демалыс орындары жұмыс істеп тұр. Көрші облыстардан, жақын шетелдерден келетін туристер балық аулау, аңшылыққа шығаратын орындарға жиі барады. Аудан басшылығы туризм саласын одан ары дамытудың жоспарын жасауға ниетті.

“Ауданымыз теңізге жақын орналасқандықтан қамыс көп екендігі белгілі. Бұл бағытта инвесторлар қызығушылық танытып, қамыс өнімінен қағаз шығаруға ынта танытуда. Бұл өндірісті жолға қоюға 90 млрд. теңге қаражат құя алатын кәсіпкерлермен келіссөздер басталып отыр. Егер инвесторлармен сәтті келісім жасалса, онда аудан халқына 500 орындық жұмыс көзі ашылады. Инвесторға зауыт салуға тиісті жер көлемі де көрсетілген. Енді инвестордың мамандарының зерттеп, сараптауынан кейін жұмыстың басталуы алыс емес”,- деді аудан әкімі А.Жанғалиев.
Айта кетейік, аудан басшылығы жалпы туризм мен табиғи өнімге сұранып тұрған Құрманғазы ауданына инвестиция құюға әзір кәсіпкерлерге көмек көрсетіп, қолдауға дайын.

Бұл туралы аудан әкімі Абат Жанғалиев мәлімдеді.
"Фестиваль арқылы аудан табиғатын республикаға және әлемге танытып, туристер тартуға болады. 20 күнге жоспарланатын "Лотос фестиваліне" келушілерге толық жағдай жасап, киіз үйлер, жатын орындар, тамағы, ойын-сауық, трансфер секілді бүкіл қажеттіліктер тас-түйін дайындалады. Өнерпаздар мен суретшілер тартылады. Жалпы, қазіргі көктемгі су тасқынын алдын алып, толық жағдай реттелген соң, "Лотос фетиваліне" дайындық бастаймыз. Бұл өңірімізде бұрын-соңды болмаған іс-шара. Туризм саласына үлкен серпін береді деп сенемін" деді аудан әкімі Абат Жанғалиев.

Айта кетейік, Құрманғазы ауданы жүзарал суларымен, тамаша табиғатымен көпшілікке белгілі. Әсіресе, ауданда өсетін Лотос гүлдері әлемде сирек кездесетін өсімдіктің түрі. Мұнда Лотос гүлдері шілде айының екінші онкүндігінен бастап тамыз айының ортасына дейін гүлдейді. Осы кезде ерекше гүлдерді тамашалауға өңірге келушер қарасы көбейеді.

Қазіргі уақытта Мемлекеттік корпорациямен жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу саласында көрсетілетін қызметтерді оңтайландыру және автоматтандыру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Оның ішінде Мемлекеттік корпорация 2019 жылдан бастап Blockchain (Блокчейн) технологиясын қолдана отырып, жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу саласындағы процестерді автоматтандыру және оңтайландыру бойынша ілкімді істер атқарып келеді.

Анығында, қазіргі таңда азаматтарға жылжымайтын мүлікті тіркеу үшін құрылыс салушының сату бөліміне және ХҚКО-ға жүгінудің қажеті жоқ. Құрылыс компаниясының сайтында өтініш бере отырып, blockchain технологиясының көмегімен сатып алу және тіркеу процесі онлайн режимінде өткізуге болады.

Сонымен, Blockchain (Блокчейн) дегеніміз не? Блокчейн – желі қатысушыларының барлық транзакциялары туралы ақпаратты «блок тізбегі» түрінде сақтайтын таратылған деректер қоры. Оны пайдалану үшінші тараптың қатысуынсыз екі жақты қауіпсіз транзакцияларды жүзеге асыруға кепілдік береді және банктердің жылжымайтын мүлікпен қамтамасыз етілген несиелерді беруін онлайн несиені өңдеу, шығындарды азайту және несие беру мерзімін қысқарту тұрғысынан жеңілдетеді.
Жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу саласында кепіл шарттарын тіркеу процесін «цифрландыру» тіркеу уақытын 3 күннен 1 күнге дейін, құжаттар пакетін 4 құжаттан 1 құжатқа дейін қысқартуға мүмкіндік береді, шығындарды азайтады, сондай-ақ көрсетілетін қызметті алушы және қызмет көрсетуші арасындағы физикалық байланысты болдырмайды.

Мемлекеттік корпорация «Отбасы Банкі» АҚ-мен бірлесіп Blockchain технологиясы бойынша жалға берілетін тұрғын үйді онлайн тіркеу бойынша пилоттық жобаны да жүзеге асырған болатын. Банктің цифрлық платформасы арқылы клиенттер екі мемлекеттік қызметті ала алады – «Тұрғын үйге мұқтаж азаматтарды орналастыру, ұстау және есепке алу» және «Жылжымайтын мүлікті жалға беруді тіркеу».

Бүгінде қаншама қызмет алушылар осы жобаның сәтті нәтижесімен күнделікті қолданып онлайн түрде құқықтарын тіркеп жатыр.

Сонымен қатар, ипотекаға пәтер алғысы келетін азаматтар үшін де бұл процесс автоматтандырылған. Blockchain технологиясының арқасында тіркеу мерзімі 1 айдан 1 күнге дейін қысқарды. Банкке өтінім беруден бастап, кепіл тіркелгенге дейін электронды түрде үйден жасалады. Тіпті несие беру туралы шешім мен мүлікті бағалау жұмыстары онлайн форматта жүреді және бағалаушыларға жүгінудің қажеті жоқ. Клиенттің барлық транзакциялары мен ақшасы алаяқтықтан қорғалатындығында айта кету керек. Ал, өзара есеп айырысу үшін эскроу-шоттар қолданылады.

«Сауал – сізден, жауап – бізден» айдарының бүгінгі тақырыбы жылжымайтын мүлік құқығына арналады. Жылжымайтын мүлікке жер учаскелері, ғимараттар, құрылыстар және жермен тығыз байланысты өзге де мүлік, яғни мақсатына шамадан тыс зиян келтірілмей көшірілуі мүмкін болмайтын объектілер жатады. Ал, оған заңды құқықты тіркеу – мүлікке құқығыңызды растайтын міндетті рәсім. Ол не үшін қажет? Ол мүліктің толыққанды иесі атанып, өзіңізді алаяқтықтан қорғау және келешекте оған қатысты операцияларды кедергісіз орындау үшін қажет. Сонымен қатар, жылжымайтын мүлік бастапқы және кейінгі нысандар болып екіге бөлінеді.

Бастапқы нысандарға ерекше атқарымдық мақсаты бар ғимараттар мен құрылыстар, қала құрылысының маңызды нысандары, ал екінші мәртеліктерге – жекелеген құқық объектілер (бірінші мәртелік объектінің құрамына кіретін пәтерлер, жапсарлас салынған үй-жайлар, дүкендер мен офистер) жатады. Соңғы жылдары Қазақстанда жылжымайтын мүлікке қатысты құжаттың жаңа түрі – кадастрлық паспорт пайда болды. Енді мемлекеттік акті мен техникалық паспорт біріктіріліп, орнына бірыңғай кадастрлық паспорт қолданылуда. Жүйенің басты ерекшелігі – артық құжаттар талап етілмейді. Кадастрлық паспорт электронды түрде жасалып, құжат айналымын жеңілдетеді.

Бұл тақырып төңірегінде ел көкейінде қордаланған сауал көп. Бүгін сол сауалдарға «Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясы» КЕ АҚ Атырау облысы бойынша филиалы директорының орынбасары Нұрлан Дюсембаев жауап берді.
1-сұрақ: Жылжымайтын мүлікке құқықтарын тіркеу мерзімн нақтылап жіберсеңіз?

Жауабы: Құқықтарды тіркеу бірнеше түрге бөлінеді: 3 жұмыс күні, жеделдетілген 1 жұмыс күні, ХҚКО арқылы, нотариус арқылы 1 жұмыс күнінде және 2 сағатта тіркеу түрлері бар. ​

2-сұрақ: Егер мәмілені нотариат куәландырмаса, қай жерде жасауға болды және қызмет құны қандай?

Жауабы: Нотариаттық емес шарт Мемлекеттік корпорацияның барлық ХҚКО жасалады, шарт жасау және тіркеу құны 8500 теңгені құрайды.

3-сұрақ: Жылжымайтын мүлікке құқықтарды электрондық тіркеу тәртібі қандай?

Жауабы: Жылжымайтын мүлікке құқықтарды нотариус арқылы, «электрондық үкіметтің» веб-порталы немесе ақпараттандыру объектілері арқылы тіркеуге болады.

4-сұрақ: Жылжымайтын мүлікті тіркеуде Blockchain технологиясын қолдану қалай жүргізіледі?

Жауабы: Екінші деңгейдегі банктердін цифрлық платформасы арқылы клиенттер жылжымайтын мүлікке шарт жасағаннан кейін банк Blockchain арқылы Мемлекеттік корпорацияға тіркеуге жолдайды. Сонымен қатар, Blockchain технологиясы бойынша жалға берілетін тұрғын үйді онлайн тіркеу бойынша пилоттық жобаны жүзеге асырды. Банктің цифрлық платформасы арқылы клиенттер мынадай екі мемлекеттік қызметті ала алады: «Тұрғын үйге мұқтаж азаматтарды орналастыру, ұстау және есепке алу» және «Жылжымайтын мүлікті жалға беруді тіркеу». Оны төрт санат бойынша баспанаға кезекте тұрған адамдар ала алады:

- I және II топтағы мүгедектер;

- ерекше қажеттіліктері бар балаларды тәрбиелеп отырған отбасылар;

- ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар;

- көп балалы отбасылар.

5-сұрақ: Жылжымайтын мүлік құқықтарын жедел тәртіппен тіркеуге бола ма?

Жауабы: Енді нотариуста жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу бойынша жасалған мәміледен кейін клиент қалауы бойынша қосымша ақы төлеп, қызмет нәтижесін төлем жасалған сәттен бастап екі сағат ішінде жеделдетілген тәртіппен алуға болады. Бүгінгі таңда нотариусқа жүгінген клиенттерге нәтижелер жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу үшін ақы төленгені жөніндегі мәлімет құқықтық кадастрдың ақпараттық жүйесіне келіп түскен күннен кейінгі бір жұмыс күнінен кешіктірілмей беріледі. Көбіне бұл ипотеканы, несиені, кепілді және банктердегі басқа да қажеттіліктерді рәсімдейтін клиенттердің мүлкін құжаттау процесін кешіктіруі мүмкін.

Екінші жағдай – ХҚКО арқылы (нотариаттық шарттарды есепке алмағанда) өтінім беруге болады.

6-сұрақ: Жылжымайтын мүлік қалай эксплуатацияға қабылданады?

Жауабы: Объектiлердi пайдалануға қабылдау тәртiбi «Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы» Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі N 242 Заңынын 11 тармағында көрсетілген.

7-сұрақ: Кадастрлық (техникалық) паспортын жоғалтып алған жағдайда не істеуге болады?

Жауабы: «Жылжымайтын мүлік объектісінің кадастрлық паспортының түпнұсқасын беру» мемлекеттік қызмет түріне халыққа қызмет көрсету бөлімдері немесе электрондық үкімет порталы арқылы тапсырыс беруге болады.

8-сұрақ: Бұрынғы техникалық паспорт жарамды ма және қандай жағдайда қайта жасақтатуға болады?

Жауабы: Бұл ретте бұрын берілген жер учаскелеріне және пәтерлерге/үйлерге техникалық төлқұжаттардың барлығы қолданыстағы мемлекеттік актілер өз күшін сақтайды.

• пәтерлерді, үйлерді және басқа да жылжымайтын мүлікті қайта жоспарлау, реконструкциялау, қайта жабдықтау, соның салдарынан техникалық және сәйкестендіру сипаттамалары өзгерген кезде;

• құқық белгілейтін құжаттағы сәйкестендіру және техникалық ақпарат пен мүліктің нақты деректері арасындағы сәйкессіздіктер анықталған кезде;

• және меншік иесінің қалауы бойынша жаңартылуға жатады.

Қазіргі кезде жұмыстар жоқ деп айта алмаймыз, жасалынып жатыр. Елдің бірлігі көрініп, жер-жерден гуманитарлық көмектер келуде. Маңғыстаудың мәрт жігіттері де көп қолдау көрсетті. Бірақ, бұл барлық мәселені шешпейтіні белігілі.

Мұндай қиын кезеңде мемлекет тарапынан жүйелі жұмыстар істелуі керек. Қазіргі уақытта, үйінен айырылып, жанжаққа босып кеткен халыққа жағдай оңалғанша уақытша баспана берілуі тиіс. Ол мына мұнай компанияларындағы жатақханалар немесе киіз үйлер, уақытша тұруға ыңғайланған вагондар арқылы шешілуі қажет. Және де әлеуметтік төлемдер тағайындалып, қаржылық жағынан көмек көрсетілсе құба құп.

Тағы бір мәселенің бірі - біз көзімізбен де көріп жатырмыз, молаларды су шайып, кейбір мәйіттер су бетіне шығып кетуде. Одан бөлек, септиктер мен кәріз жүйесіндегі лас сулар да араласып, қаладағы экологиялық ахуал күрделі болып тұр. Су қайтқаннан кейін дезинфекция жұмыстары да тыңғылықты жасалғаны жөн. Бұл жерде барлық министрлік жұдырықтай жұмыла жұмыс жасап, тұрғындардың мәселесін түпкілікті шешуіміз қажет.

Менің қолымда жергілікті тұрғындардың талап-арыздары бар. Сол мәселелердің барлығын жоғары жақта көтеріп, орындалуы үшін бар күшімізді саламыз.

Ринат ЗАИТОВ,

Ақын, Парламент Мәжілісінің депутаты

Бұл мәселе егжей-тегжейлі тексерілуі керек. Бірақ, қазіргі сәттегі кезек күттірмейтін нәрсе - елдің жай-күйі. Қаланы қайта жандандыру, тұрғындардың үйіне қайта оралуы - күн тәртібінде бірінші тұрған мәселе. Жағдай реттелгеннен кейін, жауаптылардың барлығы заң алдында белгілі бір деңгейде жауапқа тартылады.

2023 жылдың 1 қарашасынан бастап жіберген Сырымбек Сарсембаевтың хаттарында да көп нәрселер жарияланған. Ол хат мәжіліс депутаты Нартай Аралбайұлына жеткен, ол кісі тиісті органдарға хатты жолдаған. Бірақ, айналып келгенде, жеткілікті жұмыс жасалмаған. Онда Жем өзенінің бойында көптеген заңсыз бөгеттердің бар екендігі айтылған-ды. Егер де, сол жұмыстар дер кезінде атқарылғанда, мүмкін мұндай алапат орын алмас па еді деген ой да келеді. Осы жайттарды ескере отырып, мен нақты айта аламын: Атырау облысында «Халық үніне құлақ асатын Үкімет» қағидаты дұрыс жұмыс жасамайды. Өйткені осы апаттың негізгі себептерінің бірі де - дер кезінде нағыз керекті жұмыстардың жасалынбауының кесірі.

Қылмыстық кодексте де «аса ауыр зардап» деген бөлім бар. Өкінішке орай, бұл жерде кісі өлімі және үлкен көлемдегі материалдық шығынға жол беріліп отыр. Оның барлығы да мемлекеттік бюджеттен өтеледі. Сондықтан жауапты тұлғалардың стратегиялық маңызы бар қаланы суға кетіріп қойып, жай ғана емін-еркін жүруі мүмкін емес. Алдағы уақытта барлығы зерделеніп, зерттеліп, тиісті адамдар заң алдында жауапкершілік жүгін арқалайды. Мен ел алдында осыны нық сеніммен айтып, тиісті жаза тағайындаларына уәде етемін.

Зардап шеккен тұрғындарға толық шығын өтелуі тиіс. Ол үшін де, менің ойымша, аралық бақылау комиссиясы құрылғаны жөн. Қазіргі таңда, су әлі қайтпағанымен, ішінара бағалау процесі жүруі керек деп есептеймін. Себебі, кейбір ауыл тұрғындарының айтуынша, қайықпен аралағанда, кей жерлерде газ кетіп жатыр деген де ақпараттар тарады. Ол бірінші кезекте ауаны ластаса, бір жағынан ол шығынның бәрін тұрғынның өзіне төлеуіне тура келеді. Қазір біз де жағдайды өз көзімізбен көріп, болып жатқан жайттарды тереңірек түсіну үшін қайықпен аралап шығамыз. Барлығы әділ түрде болуы үшін бар күшімізді саламыз.

Абзал ҚҰСПАН,

Парламент Мәжілісінің заңнама және сот-құқықтық реформа комитетінің мүшесі