Аудан

ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев есірткі өндіру және оны таратуды ұйымдастырғаны үшін қолданылатын жазаны қатаңдатуды, сондай-ақ есірткі жасырумен алғаш ұсталған қылмыскерлердің жазасын жеңілдетуді қарастыратын заңға қол қойды. Бұл туралы Атырау облысы полиция департаментінің Есірткі қылмысына қарсы іс қимыл басқармасы бастығының орынбасары Роман Ермұханов баспасөз брифингінде мәлім етті, - деп хабарлайды Өңірлік коммуникациялар қызметі. 

-     Бұл заң Қазақстанда есірткі қаупімен күресті күшейтуге бағытталған. Ол қылмыстық жауапкершілік жүйесін жетілдіру арқылы есірткі өндірісін, оны таратуды ұйымдастыруды және есірткі қылмысына қатысушыларды жауапкершілікке тартуды күшейтеді. Есірткіні өндіріп, өңдеп немесе дайындағандар қамауға 15 жылдан 20 жылға дейінгі мерзімге алынып немесе мүлкі тәркілене отырып, өмір бойына бас бостандығынан айырылады. Ал есірткіні жасырып, алғаш рет қылмыс жасағандардың мүлкі тәркіленіп, бас бостандығынан айыру жазасы 5 жылдан 8 жылға дейінгі аралыққа төмендетілді (бұрын 10 жылдан 15 жылға дейін еді). Себебі қылмыстық іс-әрекетті жасаушылар мен есірткі жасырушылардың көбі —жастар, - деді Р. Ермұханов.   

Қайта қылмыс жасағандар үшін мүлкі тәркіленіп, 7 жылдан 12 жылға дейін, ал оқу орындарында және қылмыстық топ құрамында есірткі таратушылар үшін мүлкі тәркіленіп, 15 жылдан 20 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы көзделген.

Сонымен қатар есірткі таратқан лауазымды тұлғалардың мүлкі тәркіленіп, оларды бас бостандығынан 15 жылдан 20 жылға дейін (бұрын 10-15 жыл аралығы) айыру қарастырылған.

Айта кетейік, есірткі қылмысына қатысты заң 3 наурыздан бастап күшіне енеді.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты Қазақстан халқына Жолдауында балалардың болашағына арналған бағдарламаның маңыздылығына тоқталды. Өз сөзінде: «Ұлттық қор – балаларға» ауқымды жобасы іске қосылды. 7 миллион баланың есепшотына Ұлттық қордың табысынан жалпы сомасы 300 миллиардтан астам теңге аударылды.

Дегенмен, қазір мемлекет тарапынан қолдау көрсетілген кезде азаматтардың нақты табысы ескерілмей жатқанын мойындау қажет. Басқаша айтсақ, әлеуметтік қолдауға мүлде мұқтаж емес ауқатты отбасылар да мемлекеттен көмек алады. Мұндай жайттар аз емес. Осы - ны ескере отырып, халықты қолдау тәсілдерін жетілдіре түсу қажет. Енді Ұлттық қордың рөліне жеке тоқталайын. Қордың қаражатын, ең ал - дымен, мемлекет мүддесі үшін, яғни еліміздің стратегиялық мақсаттарын жүзеге асыру үшін пайдалану қажет. Ұлттық қор шетелдік қаржы институттарына қызмет етпеуі керек. Ұлттық қор – ұзақ мерзімге арналған макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ететін аса маңызды құрал. Сондықтан оны тиімді басқару қажет», - деді.

БӘРІ ДЕ БАЛАЛАР ҮШІН

Бағдарламаға кәмелетке толмаған, Қазақстан азаматы болып есептелетін барлық бала ав - томатты түрде қатысушы ретінде тіркелген. Жиналған қаражатты бала кәмелет жасына, яғни 18 жасқа толған соң ғана ала алады. Оған дейін есепшоттан шешіп алуға рұқсат жоқ және кәмелет жасына толғаннан кейін жасөспірім өз есепшотына түскен қаражатты баспана немесе білім алуы үшін жұмсай алады. Президенттің бұл бастамасы балалардың болашағына салынған инвестиция көзі екенін ескерген жөн. Яғни жыл сайын бұл сома Ұлттық қор активтерінің өсуі және инвестициялық кіріс алу есебінен ұлғайып отырады. Бұдан бөлек, есептелген қаражат Ұлттық қордың валюталық активтерінің құрамында инвестициялануын жалғастырады және бағдарламаға қатысушы балаларға олар 18 жасқа толғанға дейін қосымша инвестициялық кіріс әкеледі. Мәселен, бала жобаны жүзеге асыру кезінде 5 жаста болса, оған 13 жыл бойы, яғни кәмелеттік жасқа толғанға дейін Ұлттық қордың инвестициялық кірісінің бір бөлігі жыл сайын есептеліп отырады.

ҚАРЖЫ МӨЛШЕРІ ҰЛҒАЯДЫ МА?

Қаржы министрі Мәди Такиев «Ұлттық қор – балаларға» бағдарламасы аясында балалардың есепшоттарына аударылатын қаражат доллар - мен сақталатынын, сондықтан ол инфляциялық әсерден қорғалғанын жеткізіп отыр. – Инвестициялық кіріске келсек, биыл 2,6 пай - ыз есептедік. Келесі жылы инвестициялық кіріс 3 пайызға дейін болады деп болжап отырмыз. Сондықтан 1 қаңтарға қарай 118-120 доллар көлемінде болжап отырмыз. Бірақ 1 ақпанға дейін нақты көрсеткіштерді айтамыз, - деді ол. Айта кетейік, қарашаның аяғында Қаржы министрлігі 2025 жылы «Ұлттық қор – балаларға» жобасына 888,8 миллион доллар мақсатты түрде бөлінетінін хабарлаған болатын. Бұл қаражат 18 жасқа толмаған қазақстандық балалардың есеп - шоттарына аударылады. ЖОБА ОПЕРАТОРЫ – «БЖЗҚ» Жобаның басты шот операторы ретінде «Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры» тағайындалған. Есепшоттар жеке тұлғалардың дерек қорын негізге ала отырып, автоматты түрде ашылады. Сонымен қатар, әр жылдың қаңтар айында кәмелет жасқа дейінгі балалардың барлығына жобаның іске қосылған уақытынан бастап шартты түрде түсетін қаражаттың көлемі есептелінеді. «Ұлттық қор – балаларға» бағдарламасын іске асырудың 2 айы ішінде 2024 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша «БЖЗҚ» АҚ жалпы сомасы 199 323,1 АҚШ долларына 1 992 өтінішті қанағаттандырған (БЖЗҚ өтініш берушілердің банктік шоттарына аудару үшін уәкілетті операторға аударды). Оның ішінде тұрғын үй жағдайларын жақсарту мақсатында 788 798,04 АҚШ долларына 788 өтініш, білім беру ақысын төлеу үшін 120 525,06 АҚШ дол - ларына 1 204 өтініш бар. Нысаналы жинақтарды алушы өзіне тиесілі барлық соманы да, оның бір бөлігін де пайдалануға құқылы екенін ескер - ген жөн. Бұл ретте пайдаланылмаған соманың қалдығы нысаналы жинақтау шотында сақталады. Айта кетер жайт, жобаға қатысатын балалардың Қазақстан Республикасының аза - маты болуы міндетті. Республика азаматтығы болмаған жағдайда кәмелет жасқа «БЖЗҚ-да Қазақстан азаматтары болып табылатын және ағымдағы жылы 18 жасқа толатын балалардың нысаналы жинақтау шоттарында жинақталған ақша нысаналы жинақтар деп аталады. Осы қаражатты пайдалану үшін бағдарламаның кәмелетке толған қатысушысы нысаналы жинақтарды БЖЗҚ-дан АҚШ долларымен аударылатын банктік шот ашып, уәкілетті операторларға жүгіне алады. Және бағдарлама аясында балалардың бұл қаражатына салық са - лынбайды. Яғни шотқа қанша ақша аударылса, 18 жасқа толғаннан кейін бала сол қаражатты түгел пайдалана алады. Иә, өзіне тиесілі соманың игілігін көру үшін бала міндетті түрде кәмелетке толуы керек. Шоттағы қаражатты тұрғын үйге немесе жоғары білім алуына жұмсауға 18 жасқа толған азамат қана құқылы. Баланы нысаналы талаптарға қатысушылардың тізіміне енгізу туралы ақпаратты ата-аналар не - месе кәмелетке толмаған тұлғаның басқа да заңды өкілдері kids.enpf.kz сайтында баланың ЖСН бойынша тексере алады. Мұнда бағдарламаның шарттарымен танысуға, нұсқаулықтар, қызықтырған сұрақтарға жауаптар алуға да бо - лады. Сондай-ақ, әрбір балаға есептеулер туралы деректерді ата-аналар egov.kz порталындағы жеке кабинетте де тексере алады. Республиканың жас мөлшері, өңірлері бөлінісінде есептеулер бойынша статистикалық есептер мен тұрғын үй жағдайларын жақсарту және (немесе) уәкілетті операторлар мен өңірлер бөлінісінде білім алуға ақы төлеу мақсатында нысаналы жинақтарды төлеу туралы толық ақпаратпен enpf.kz сайтында танысуға болады. «Ұлттық қор – балаларға» бағдарламасының тағы бір тиімді тұсы – баланың жасы 18-ден асып кетсе де есепшоттағы қаражаттың 5-10 жыл көлемінде сақталып тұруы. Осы уақыт аралығында бала шоттағы қаражатты игермеген болса, жиналған қаражатты зейнетақы шотына аударуға қатысты ұсыныс алады. Сонымен қатар, Ұлттық қор төлемін аудару бала қайтыс болған жағдайда тоқтатылады. Бұл жағдайда мұрагерлік құқығы күшіне енеді. Ондай баланың мұрагері кім бола алатыны Азаматтық кодекстің айрықша бөлігінде көрсетілген, яғни әр баланың мұрагері нақты жағдайы бойынша анықталады.

«БІЗГЕ ҮЛКЕН КӨМЕК»

Аудан тұрғындары да «Ұлттық қор – балаларға» бағдарламасы балаларға берілген үлкен мүмкіндік деп санайды.

– Бағдарлама баланың болашағына мемлекет тарапынан салынған инвестиция дер едім. Бала- ны дүниеге әкелгеннен кейін оған сапалы білім беру – ата-ананың міндеті. Жоғары білім алу үшін қаражаттың керек екені жасырын емес. Неге десеңіз, барлық бала бірдей мемлекеттік грант иегері бола алмайды. Ал бұл қаржы болашақта ұрпағымыздың білім алып, лайықты маман болуы үшін көмек болатынына сенемін. Өзім – көпбалалы анамын. Сондықтан қорда жиналған қаражат көптеген ата-анаға көмек болары сөзсіз,- дейді Раиса Ерболатқызы. Мемлекет басшысы атап өткендей, бұл бағдарлама – еліміздің балаларының болашағының жарқын болуына қаланған тетік. Сол үшін ел мүддесін жан-жақты сараптаған ұлттық бағдарлама арқылы әрбір отбасы еліміз пайдаланып жатқан ұлттық байлықтың игілігін көре алады.

Жадыра НАРИМАНОВА

Жайық-Каспий облысаралық бассейіндік балық шаруашылығы инспекциясы өткен жылы «Е-лицензия» порталы және АРМ ИИС ЦОНГО жүйесі арқылы заңды және жеке тұлғаларға төмендегі мемлекеттік қызмет түрлерін көрсетті.

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 30 сәуірдегі №18-03/390 жануарлар дүниесі саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарттарын бекіту туралы бұйрығы қолданысқа енгізілгелі инспекция тарапынан заңды және жеке тұлғаларға мемлекеттік қызметтер көрсетіледі. Қазір Жайық-Каспий облысаралық бассейндік балық шаруашылығы инспекциясы заңды және жеке тұлғаларға «Е-лицензия» порталы және ИИС ЦОНГО жүйесі арқылы мемлекеттік қызметтер көрсетеді.

Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізіліміне есептік кезеңде енгізілген, оның ішінде қызметтердің түрлері Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2020 жылғы 13 қазандағы №255 бұйрығымен «Балық аулауға тыйым салынған уылдырық шашу кезеңінде, сондай-ақ балық аулауға тыйым салынған су айдындарында және (немесе) учаскелерде кеме жүргізу режиміне келісім беру» — 925 дана, Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2020 жылғы 12 тамызы №188 бұйрығымен «Балықтың қайдан ауланғаны туралы анықтама беру» — 381, «Су тарту құрылыстарында балық қорғау құрылғыларын орнатуды келісу» — 9, «Саны реттеуге жататын жануарлар түрлерін алып қоюға рұқсат беру» — 2 мемлекеттік қызмет көрсетілді.
Сонымен қатар, инспекция тарапынан Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 6 қазандағы №397 бұйрығымен «Жануарларды интродукциялауды, реинтродукциялауды және будандастыруды жүргізуге рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты көрсетілуі лауазымымызда бар, бірақ бүгінгі күнге дейін өтінімдер түскен жоқ.
Жалпы 2024 жылдың қорытындысы бойынша көрсетілген мемлекеттік қызметтер саны — 1317 дана. Есепті мерзімде заңды және жеке тұлғалардан көрсетілген мемлекеттік қызметтерге қатысты бірде-бір шағым түскен жоқ. Азаматтар арнайы ешқандай қиындықсыз құжаттарын уақытылы алып, қызметтің қолжетімділігіне көз жеткізуде.

Бақытжамал ИМАНҒАЗИЕВА,
Жайық-Каспий облысаралық бассейндік инспекциясы балық шаруашылығы бөлімінің бас маманы

Сурет: ortcom.kz

Құрметті жол қозғалысына қатысушылар назарына!

Облыс аумағында тұманның қалың түсуіне байланысты республикалық маңызы бар Атырау-Орал тас жолының 14-189 және облыстық маңызы бар Атырау-Индер тас жолының 17-170 шақырым аралығында көлік қозғалысының барлық түріне шектеу енгізілді.

Осы ретте, барлық жол қозғалысына қатысушылардан жол ережесін қатаң сақтау қажеттігін ескертеміз.

Атырау облысының Махамбет аудандық сотында Қазақстан Республикасының ӘҚБтК-нің 283-1-бабының 5-бөлігі бойынша дара кәсіпкер Т.-ға қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қаралды.

Салықтық тақырыптық тексеріс барысында Махамбет ауданында орналасқан дара кәсіпкерге тиесілі дүкенде тиісті ілеспе жүкқұжаттарсыз 3 756 400 теңгенің түрлі алкоголь өнімдері сақталғаны анықталды. Бұл туралы Атырау облысы Махамбет аудандық соты мәлім етті. Сотпен дара кәсіпкер әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін кінәлі деп танылып, оған алкоголь өнімдері тәркілене отырып, қысқартылған тәртіпте 129 220 теңге әкімшілік айыппұл жазасы тағайындалды.

Сот қаулысы заңды күшіне енді.

Мемлекет басшысы Жолдауда: «Цифрлық технологиялардың күнделікті өмірімізге жаппай енуі түрлі алаяқтардың көбеюіне әкеп соқтыруда. Оған бәріміз куә болып отырмыз. Сондықтан, қазір қаржы және экономика негіздерін білу, қарапайым цифрлық дағдыларды меңгеру аса маңызды болып тұр» деп атап өткен болатын.

Қазіргі таңда, күнделікті келіп түскен ақпараттардың арасында жалған ақпараттардың болуы әбден мүмкін. Ақпараттың көптігінен оларды қорытып үлгере алмай жатамыз. Тіпті кейде олардың ақ-қарасын ажыратпастан сол күйінде таралып кететіні тағы бар. Қазір бір ақпараттың әлемге таралуына 10 секундтың өзі жеткілікті. Айшылық алыс жерлерден, жылдам хабар аламыз. Мұның өзі техниканың жетістігі. Десе де зияны да жоқ емес. Бұл ретте «Жалған ақпарат қарапайым адамға қалайша кесірін тигізеді? Оған телефон ықпал ете ме?» деген сауал туындайтыны сөзсіз. Біз бүгін осы сұрақтарға жауап іздегенді жөн көрдік.

Манипуляция құралы Әлеуметтік желінің өзі ақпарат айдынында үлкен күшке ие. Қазір адамдардың 90 пайызы жаңалықты, түрлі ақпаратты әлеуметтік желілерден алады. Бұл үлкен көрсеткіш. Сол себепті елде жалған ақпараттардың таралуына тосқауыл болатын Заң жобалары әзірленген. Әр мемлекетте жалған ақпарат үшін өз Заң нормаларына сәйкес жаза қолданылады. Жалған ақпарат мемлекеттер арасындағы соғыс кезінде де көп тарайды. Ол да қоғамға әсер етудің бір құралы. Әр елдің билігі өз халқының ақпараттық кеңістігін бақылауда ұстап, тек өз мүдделеріне сай ақпараттарды таратып отырады. Бұл кейде мүдде үшін жалған ақпарат та болуы мүмкін дегенді білдіреді. Фейк ақпарат әрқашан қандай да бір қақтығыс негізінде жасалады.

Әлемде болып жатқан соғыстар, ұлттық немесе діни негіздегі текетірес, ішкі саяси қақтығыстар – мұның бәрі көбінесе осы оқиғаларға түрткі болып, жалған ақпаратқа негізделген. Жаһандық соғыстар, шиеленістер, қылмыс, лаңкестік және жойқын климаттық өзгерістер, саяси, әлеуметтік немесе экономикалық жағдайлар кезінде таратылған ақпарат теріс пиғылда мақсатына жетеді. Біз адам өмірін жеңілдетуі тиіс ғылыми жаңалықтардың өзін манипуляция құралы ретінде қолдана бастаймыз.

- Адам күніне қаншама ақпаратқа қанығады. Оның қаншасы жалған екендігіне де көз жеткізбей жататындар көп. Өйткені біз қарым-қатынас жасау үшін, өмір сүру үшін ақпаратқа тәуелдіміз. Ақпарат қоғамның санасына әсер ету үшін аса қажет қару. Сол үшін шынайы, дер кезіндегі және дұрыс жеткізілген ақпаратты ғана қабылдау маңызды. Десек те, көз ілестірмес жылдамдықпен таралып жатқан ақпараттың шегі жоқ. Мәселен, әлеуметтік желідегі блогерлердің әртүрлі ұтыс ойындары арқылы «Сіз ұялы телефон ұттыңыз, осы нөмірге 10 000 көлемінде қаражат салыңыз» деп халықты алдайды. Бұлай айтып отырған себебім, өзімнің танысым дәл осылай жалған ақпараттарға сеніп, интернет алаяқтарынан опық жеп қалды. Бұдан да қиын жағдайлар өте көп кездесіп жатыр. Сондықтан да, әр адам өз құқығын біліп, ақпараттың барлығына дерлік сенуді доғару керек, - дейді Миялы ауылының тұрғыны Анар Ардақ.

Иә, шын мәнінде, бүгінгі таңда көптеген әлеуметтік желі мен ақпараттық сайттарда таралып жатқан жалған жаңалықтардың аудиториясы екі түрге бөлінеді. Кейбіреулер көңіл көтеретін, сенсациялық сипаттағы ақпараттарға мән бермесе, басқалары жазылғанның бәріне сенеді, тіпті барлық ақпаратты өз тарапынан таратады. Өкінішке қарай оны тоқтату мүмкін емес.

Алайда, әр адам ақпараттың жалғандығын немесе дұрыстығын анықтап барып, оны екінші адамға таратқан жөн. Бұл жалған ақпаратты тарату арқылы бір адамның өміріне залал тиіп кетуі ғажап емес. Интернет алаяқтық өсіп тұр Иә, бұл тақырып баспасөз бетінде жаза-жаза жауыр болған тақырыптың бірі. Негізінен алаяқтық – бөтеннің мүлкін жымқыру, алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен бөтен мүлiкке құқықты иемдену.

Сондай-ақ, нарықтық экономика жағдайында және кәсіпкерлік қызмет еркіндігінде кең таралған қылмыстың түрі. Бүгінгі таңда кең таралып жатқан алаяқтықтың өте қауіптісі – ол интернет арқылы жасалатын алаяқтық. Ғаламтордағы әккілер әсіресе әлеуметтік желілерді ұтымды пайдаланып отыр. Интернет алаяқтық қазіргі қоғамның ең өзекті әрі маңызды мәселесіне айналды.

Атап айтсақ, ең жиі кездесіп жүрген интернет алаяқтықтың түрлеріне интернет арқылы сауда жасау және қызмет көрсету, сондай-ақ өздерін банк қызметкері ретінде таныстырып, жеке деректерді иемдену, бөтен біреудің атынан онлайн-несие рәсімдеу арқылы жасалатын қылмыстар болып отыр. Интернеттің мүмкіндігін қылмыстық іс-әрекеттерін жүзеге асыру үшін оңтайлы пайдаланып жүрген алаяқтардың әдіс-тәсілдері күн сайын өзгеріп, жаңарып отырады. Әсіресе, соңғы уақытта өзге адамның әлеуметтік желідегі аккаунтын пайдаланып, қаржылай көмек сұрайтын алаяқтардың әрекеті күшейіп кетті. Мұндай алаяқтықтың құрбандары көбейген. Бұған дейін танымал тұлғалардың, әлеуметтік желі белсенділерінің жалған аккаунттарын жасау арқылы азаматтардан ақша сұрау жиі кездесетін болса, енді алаяқтар қарапайым азаматтарға да көшкен. Негізі алаяқтық схемасы қарапайым.

Айталық, кез келген адамның әлеуметтік желідегі жалған аккаунты жасалады. Сол арқылы оның жақын туыстарына, достарына не өзге таныстарына хат жазу арқылы белгілі бір банк картасына ақша аудару сұралады. Мұндай деректер әсіресе Telegram мессенджерін пайдаланушылар арасында жиілеген.

 Әрине, көп жағдайда полиция мен банк қызметкері, қаржыгерлердің сан рет айтқан ескертулеріне қарамастан халық адал ақшасынан айырылып қалып жүр. Сондықтан, бұл істе әр халық өз құқығы мен сауаттылықты дамыта түсу қажет. Жалпы, интернет алаяқтыққа құрық салу күннен-күнге қиындап барады. Уақыт талабына сай технологияның дамуымен қатар алаяқтықтың әдістері мен саны да өсіп келеді. Мұндай қылмыстарға жол бермей, алдын алу еліміздің ғана емес, бүкіл әлем елдерінің өзекті мәселелерінің біріне айналып отыр. Сол себепті, әрбір тұрғын өзін мазалаған сұрақты білікті мамандардан сұрағандары абзал.

Сондай-ақ, қазір интернет алаяқтықтың алдын алып, осындай қылмыстардың жолын кесу мақсатында тиісті шаралар жүзеге асырылып жатқандығын айта кеткен жөн. Сайып келгенде,әр адамның өзі туралы кез келген ақпарат интернет алаяқтары үшін оңтайлы кезең. Олардың аңқау жандарды алдап соғуда жиі қолданатын негізгі тәсілдері де сол сеңгіштерді алдау. Ал, алаяқтықтың жолын кесудегі ең қарапайым әдіс – кез келген мәліметті тексеру. Ендеше, әр азамат өз құқығы мен жеке мәліметінің құндылығына ерекше назар аударғаны абзал.

Нұрсәуле ЖАУЫНБАЕВА

Мемлекет басшысы өз Жолдауында жастарды сапалы оқытуға мүмкіндік беруге тиіс деген болатын. Шын мәнінде осы ауданның өзінде білім теңізіне құлаш ұрып, мұхиттың арғы жағынан білім алып келген жастар бар. Солардың бірі – миялылық Сымбат Бекзатқызы.

Атырау қаласындағы Назарбаев зияткерлік мектебінің 12-сыныбында оқитын Сымбат жақында «TechGirls» бағдарламасы бойынша Америка еліне барып, бір айдай білім алып, жергілікті халықтың тыныс-тіршілігімен танысып қайтты. Таяуда ғана елге келген Сымбатпен хабарласып, Америка сапарынан алған әсері, болашақ жоспары хақында сұхбаттасқанды жөн көрдік.

– Сымбат Бекзатқызы, ел ертеңі білімді жастардың қолында екендігі анық. Ендеше, білім теңізіне құлаш сермеп келе жатқан өзіңмен жақынырақ таныссақ...

– Мен 2007 жылдың 17 маусымында Миялы ауылында дүниеге келдім. Ата-әжемнің тұңғыш немересі, әке-анамның тұңғыш қызымын. Әкем Бекзат Сүйінов салық саласында қызмет етсе, анам Светлана Сақтағанова аудандық аурухананың дәрігері. Ата-әжем де, ата-анам да мені жастайымнан кітап оқуға, білім алуға баулыды. «Артық білім –кітапта» деген мақалды жадыма түйіп, 2013 жылы Б. Аманшин атындағы орта мектептің 1-сыныбына қабылданып, Айва, Люба апайлардан тәлім алдым. Ал, 5-сыныпта сынып жетекшім Ақбөпе апай болып, ол кісіден де біраз дүние үйрендім. 2019 жылы 6 сынып оқып жүргенімде Атырау қаласындағы Назарбаев Зияткерлік мектебіне түсу үшін бағымды сынап көрдім. Емтихан өте қиын болды. Алайда, мектептегі мұғалімдерімнен алған білімнің нәтижесінде еліміздегі ең озық мектептің оқушысы атандым. Бұл мектеп менің білімге деген ынтамды одан әрі аша түсті. Кейіннен өзімнің туған інім Азаматты да емтиханға дайындап, осы мектептің оқушысы атануына үлесімді қостым. Сіңлім Айшат болса, қолыма алғаш қалам ұстатқан Б.Аманшин атындағы орта мектептің 5-сыныбында оқиды.

– Қазіргі таңда еліміздегі ең озық үлгідегі Назарбаев зияткерлік мектебінің 12-сыныбында оқисың. Ол мектептің өзге мектептерден қандай айырмашылығы бар?

– Назарбаев Зияткерлік мектебіндегі оқу процесі орта білім беру мектептеріне қарағанда салыстырмалы түрде күрделі. Ең бастысы ол мектепте білім алуға қажетті барлық жағдай жасалған. Оқушылар мұнда тек білім алып қоймай, домбыра үйреніп, робот құрастырып, спортпен айналысып, түрлі жарыстарда топ жарып жатады. Мұнда сабақ таңғы сағат 8:30-да басталып, түскі 15:25-ке дейін созылады. Күніне негізгі 8 сабақ өтеді. Кейін қосымша сабақтармен және үйірмелермен мектептегі күніміз кешкі сағат 17:00-де аяқталады. Мұндай қарқынды оқу үдерісі оқушылардың терең білім алуына және жеке қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Біздің мектеп өзге халықаралық мектептер сияқты ақылы емес, оқу тегін. Ең бастысы мектепке қабылдау емтиханынан жоғары балл жинау қажет. Қабылдау емтиханы тек 6-сыныптан басталады. Бұл оқу ордасының тағы ерекешілігі - 11 емес 12-сынып оқисың. Соңғы 12-сынып халықаралық стандарттарға сай оқу бағдарламасымен ерекшеленеді. Бұл біздің түлектерімізге шетелдік жоғары оқу орындарына, мысалы, АҚШ, Италия және басқа да елдерге түсуге үлкен мүмкіндік береді. Соның нәтижесінде мектептің бізден бұрынғы түлектері әлемдік деңгейдегі университеттерде оқып жатыр.

– Бүгінде бүкіл әлемді озық технологиясымен, ғылыми жетістігімен мойындатқан бірден-бір ел Америка екендігі белгілі. Таяуда Сіз мұхит асып, аталмыш елге барып келдіңіз. Сол сапарыңыз жайлы айтып берсеңіз.

– Расымен де, Америка әйгілі «Айфон» телефонын ойлап тапқан Стив Джоюс, айды қойып Марсқа ракета ұшырып жатқан Илон Маск, компьютердің «атасы» саналатын Билл Гейтс сынды тұлғалардың мекені. Сондықтан ол жаққа барып, білім алу әрбір білім қуған жастың арманы. Сол сияқты мен де аталмыш елге баруды көптен армандап жүрдім. Түрлі жолдарды қарастыра жүріп, Америка Құрама Штатының мемлекет департаменті қаржыландыратын «TechGirls» бағдарламасын естідім. Бұл бағдарламаның мақсаты – әлемнің түкпір-түкпірінен үздік оқушыларды жинап, оларға ғылым және технология бағытында білім беру. Аталмыш бағдарламаға қатысып, бағымды сынадым. Түрлі емтиханнан өтіп, сауалнамалар толтырдық. Нәтижесінде еліміз бойынша сынақтан өткен үш қыз болып, Америкаға жолдама алдық. Америка сапарында үш қалада болып үлгердік. Ең алдымен Вирджиния штатындағы Блэксбург қаласына жолымыз түсті. Ол қаланың Virginia Tech университетінде STEM бағытында білім алдым. Онда екі апталық курстан өтіп, жоба қорғадық. Кейін Вашингтон штатындағы Сиэтл қаласына бардық. Онда жергілікті отбасымен бірге 5 күн тұрып, америкалық мәдениет пен өмір салтымен таныстық. Содан соң әйгілі Microsoft, Amazon, Oracle секілді технологиялық компанияларды аралап, күнделікті жұмыстың қалай жүретіні туралы білдік. Соңында ел астанасы Вашингтон қаласына келдік. Онда Вашингтон монументі, Линкольн мемориалы секілді көрнекті жерлерін аралап, NASA Goddard Space Flight Center атты халықаралық ғарыш стансасының зертханасында болдық. Соңында АҚШ-тың мемлекеттік департаментінде болып, сапарымыз қорытындыланды.

– Бұл сапардан қандай әсер алдыңыз, не түйіп, не үйрендіңіз?

– Америкадағы сапарым ерекше әсер сыйлады. Ең қызығы – Arduino құралы арқылы робот құрастыруды үйрендім. Сонымен қатар, Алжир және Руанда елдерінен келген қыздармен бірге шағын жоба жасап, оны қорғадық. Тағы бір түсінгенім –Америка бізден алыста жатса да, еліміз біртіндеп дамып, американдық деңгейге жақындап келе жатыр екен. Жалпы бұл елдің менталитетін зерттегенде бәрі күлімдеп, жылы сөйлеп, адаммен араласуға тырысып тұрады. Мұғалімдері оқушылардың көңіл-күйіне қарап, әр қиындықта көмегін ұсынып, үнемі қолдап отырады. Ең ерекше сыйлық – бізге кетерде ноутбук пен Arduino жинағын берді. Қысқасы бұл сапар маған ұмытылмас әсер сыйлап, білімге деген құштарлығымды аша түсті.

– Америкадан келгеннен кейін көрген-білген, үйренген дүниелеріңді кейінгі буынға үйрету жоспарда бар ма?

– Әрине, өзім бір жерден жақсы дүние көрсем сонымен бөліскім келіп тұрады. Сол мақсатта қараша айында өзім оқып білім алған Б. Аманшин атындағы орта мектебіне келіп, 5 сынып оқушыларына STEM саласында бағыт бағдар беріп, роботехника және инженерия туралы оқыта бастадым. Бастауыштан енді шығып, жоғары сыныпқа қадам басқан балалар болғандықтан, оларға жастайынан STEM жайында үйретіп, қызығушылығын ашауды жөн көрдім. Сабақ барысында балаларға Америкадан алған Arduino жинағын көрсетіп, ондағы құралдармен әртүрлі қызықты заттарды жасап көрдік. Сонымен қатар, ағаш таяқшаларынан көпірдің макетін құрастыруды үйретіп, құрылыс инженериясымен таныстырдым.

– «Армансыз адам – қанатсыз құспен тең» дейді. Болашақ арман-мақсатың қандай?

– Менің болашақ жоспарым – химиялық инженерия саласында білім алып, таза энергия және қоршаған ортаны қорғау бағытында зерттеулер жүргізу. Бұл сала мені ғаламдық мәселелерді шешуге, соның ішінде экологиялық мәселелер мен энергия тапшылығын жоюға үлес қосу мүмкіндігімен қызықтырады. Мектеп бітірген соң шетелдік беделді университтерге түсуды жоспарлап отырмын. Ол жерде химиялық инженерия бағдарламасы бойынша білім алып, зерттеу жұмыстарында тәжірибе жинағым келеді. Қазақстандағы ғылымды дамытуға және экологиялық таза технологияларды енгізуге үлес қоссам деймін. Осы мақсаттарға жету үшін сапалы білім алу және заманауи технологияларды меңгеру керек. Сол мақсатта жатпай-тұрмай ізденіп жатырмын.

– Бүгінде көп жастар өнер немесе спортты таңдап, тезірек елге танымал болғысы келетіні жасырын емес. Ал, ғылымның жолы ауыр әрі ізденуі көп болғандықтан ол жолдағы жастар көп таныла бермейді. Бұған көзқарасыңыз қандай?

– Әрине, ғылым жолына түсу оңай емес. Ол ұзақ ізденіп, терең білім алуды қажет етеді. Бірақ, ғылымның адамзат үшін пайдасы ұшан-теңіз. Мысалы, Абай атамыз «Ғылым таппай мақтанба...» деп не үшін айтты? Яғни, ғылым жолында нәтижеге жетіп барып мақтанған абзал. Мен өнер, спорттан гөрі осы ғылым саласына жастайымнан қызығамын. Бұл қасиет ата-анамнан берілген деп ойлаймын. Сондықтан болашақта өзіме ғылыми зерттеулер жүргізуді және жаңалықтар ашуды мақсат етіп қойдым. Сөйтіп, туған жеріме, Қызылқоға өңірінің дамуына өз үлесімді қосқым келеді. Сол арқылы болашақта жоғары білім алып, тәжірибе жинаған соң туған өлкеме оралып, жергілікті жастарды ғылымға баулуды жоспарлап отырмын. Бұл – өңірдің болашағына инвестиция салудың бір жолы деп білемін.

– «Ұстазы жақсының ұстамы» дейді дана халқымыз. Бұл орайда, өзіңізді білім нәрімен сусындатып, үйреткен мұғалімдерің жайлы айтып өтсең...

– Мені білім жолында жетелеген ұстаздар көп. Ең алдымен бастауышта әріп үйреткен Айва апай мен Люба апайға алғысым шексіз. Кейін 5-6 сыныптарда сынып жетекшім болған Ақбөпе апайым бар. Осы ұстаздарымның арқасында көп нәрсе үйреніп, Назарбаев зияткерлік мектебіне түсе алдым. Айтпақшы, сол мектепке түсу емтиханына дайындаған марқұм Жеміс апайға да қарыздармын. Әлі есімде, осыдан алты жыл бұрын Жеміс апаймен бірге емтихан тапсырмаларын орындап, сұрақтарды талқылап, шешімін тапқанша отыратынбыз. Сол кісінің еңбегінің арқасында емтиханнан жоғары балл жинадым. Қазіргі оқып жатқан мектебімде де білікті ұстаздар жетерлік. Соның ішінде кураторым Айнұр Нұрлыбекқызына алғысым шексіз. Мені сыныптың оқу озаты деп жетелеп, бағаларымның түсіп кетпеуін қадағалап жүреді. Оған қоса, 7-сыныптан бері математикадан беріп келе жатқан Мейрамгүл апайдың да еңбегі зор. Міне, осындай ұстаздардың арқасында үлкен жетістіктерге қол жеткізіп отырмын. Қорыта айтқанда, білім жолында жолыққан мұғалімдерімнің бәрі өте білікті де білімді болып шықты.

– Назарбаев зияткерлік мектебінде өзіңізден басқа жерлес оқушылар көп пе, олармен араласып тұрасыз ба?

– Біздің мектепте қызылқоғалық оқушылар өте көп. Бәрімен араласып тұрамын. Мектеп бітіріп кеткендер арасында кезінде бізге жол көрсете білген Меруерт Мақсот, Мансұр Қабиболла, ағайынды Аманбек пен Нұрлыбек Сәуірбайлар бар. Сол сияқта дәл қазір 12-сыныпта оқитын Бекарыс Мақсот, 11-сыныптағы Фарида Баймағанбет, Нұрай Жарасқызымен араласамын. Одан төмен сыныпта оқитын Ернұр Қабиболла мен өзімнің інім мен сіңілім Азамат, Инабаттарға білгенімізді үйретіп келеміз. Олардан бөлек ауданымыздың өзге ауылдарынан да оқушылар бар. Бәріміз Назарбаев зияткерлік мектебінде бір үйдің балаларындай білім алып жатырмыз.

– Әңгімеңізге рахмет. Шығармашылық табыс тілейміз.

Сұхбаттасқан,

Дулат ҒҰБАЙДУЛЛИН