Қазақстан Республикасының Конституциясы барлық азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының тең болуына кепілдік береді және жынысына байланысты кемсітушілікке тыйым салады. Яғни, елімізде гендерлік теңсіздікке жол берілмейді деген сөз. Бір сөзбен айтқанда, қазақ қоғамында ер-азамат пен әйел адамның құқықтары бірдей қорғалады.
Гендерлік теңдік әр адамның жынысына қарамастан бірдей ресурстарға, мүмкіндіктер мен бостандықтарға қол жеткізуін қамтамасыз етеді. Білім беруге, жұмыспен қамтуға, денсаулық сақтауға, әлеуметтік, саяси және экономикалық қызметке қатысуға тең қолжетімділікті айтады. Ол, сонымен қатар, жыныстық кемсітушілік пен теңсіздікке ықпал ететін әлеуметтік нормалардан, стереотиптен және алалаушылықтан бас тартуды білдіреді. Сайып келгенде, гендерлік теңдік адамдарды бағалайтын және гендерлік сәйкестігіне бірдей қарайтын қоғам құруға бағытталған.
Әрине, Қазақстанда гендерлік теңдікті сақтау үшін барлық жағдай жасалған. Өйткені, ежелгі заманнан ата-бабамыз қыздар мен әйелдерге құрметпен қараған. Бұған әдеби шығармалар да дәлел бола алады. Мысалы, қазақтар "Әйел бір қолымен бесікті, екінші қолымен әлемді тербетеді" деген. Бұл мақал әйелдердің қоғамдағы маңыздылығын көрсетеді. Егер халқымыздың түрлі ойындары мен дәстүрлеріне мұқият қарасақ та, онда еліміздің ежелден гендерлік теңдікке ұмтылғанын көреміз. Бірақ соған қарамастан, қоғамда шешуді қажет ететін проблемалық мәселелер әлі де бар. Оның көтеріліп, талқылануы өте жақсы, бұл біздің осы проблемаларға бейжай қарамайтынымызды және Қазақстанда тең құқықтың салтанат құруына ұмтылатынымызды айғақтайды. Мемлекет басшысының сөзінше, жалпы халық санының 55%-ына жуықтаған әйелдер қауымының үлесі басшылық құрамда бар-жоғы 39%, ал саяси қызметте 10%-ға да жетпейді.
Егер қоғамда гендерлік әртүрлілік және үйлесім болса, онда бұл инновацияны, шығармашылықты және проблемаларды еңсеруге ықпал ететін әртүрлі көзқарастар, тәжірибелер мен тәсілдер, жаңа идеялар мен жақсы шешімдерді өмірге әкелуі мүмкін. Осылайша, гендерлік теңдік қоғамда маңызды рөл атқарады, жалпы әл-ауқат пен демократиялық құндылықтардың дамуына әсер етеді.
Тұтастай алғанда, гендерлік теңдік әділетті, өркендеген және тұрақты қоғамға ықпал етеді. Онда әр адам өзінің әлеуетін бүкіл қоғамның игілігі үшін жүзеге асыра алады. Гендерлік теңдіктің әлеуметтік тұрақтылықты нығайтуға және қоғамдағы қақтығыстарды азайтуға әсері бар. Өйткені бұл билік пен ресурстарды тең бөлу, сондай-ақ барлық адамдар үшін құрмет пен қолдау деңгейін арттыру деген сөз.
Әсемай Өтекешова,
аудандық сот әкімшісінің бас маманы,
сот отырысының хатшысы
