Аудандағы жеке кәсіп иелеріне кафе, дүкен, ресторан, тойхана, дәріхана және басқа қоғамдық нысандар иелеріне мүмкіндігі шектеулі жандар үшін қолжетімді орта (барьерсіз орта) құру – тек әлеуметтік жауапкершілік емес, заңмен бекітілген міндет.
Заңдық негіз
1. «Қазақстан Республикасында мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» Заң
- Бұл заң кәсіпкерлік субъектілеріне мүгедектігі бар адамдар үшін тұрғын, қоғамдық және өндірістік ғимараттарға, көліктік және инфрақұрылым нысандарына «кедергісіз кіру-шығу», қауіпсіз қозғалу жолдарын қамтамасыз ету міндетін белгілейді.
- Заңның 25-бабында: жергілікті атқарушы органдар жобалау мен құрылыс кезінде ұлттық стандарттарға сәйкес қолжетімділік талаптарын ескеруі тиіс.
- Жеке кәсіпкерлер (жеке тұлғалар, заңды тұлғалар) мүгедектерге арналған объектілерде кіру, қозғалу мүмкіндіктерін жасауға міндетті (есептелген мемлекеттік стандарттарға сәйкес).
- Комиссиялар құрылыс нысандарын қабылдау кезінде қоғамдық бірлестіктерден (мүгедектер қауымдастығынан) өкілдерді тартуға тиіс.
- Заң талаптарын орындамаған жағдайда әкімшілік жауапкершілік қарастырылған: жеке кәсіпкерлер үшін — 120 айлық есептік көрсеткіш (АЕК) көлемінде айыппұл.
2. Әкімшілік жауапкершілік
- «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» ҚР Кодексінің 83-бабы (әлеуметтік нысандарға қолжетімділік нормаларын бұзу) бойынша кәсіпкерлік субъектілеріне айыппұл салынады.
- Мысалы, шағын кәсіпкерлік субъектіге 120 АЕК, орта бизнеске 200 АЕК, ірі кәсіпке 400 АЕК.
3. Әлеуметтік кодекс
-Қазақстанның Әлеуметтік кодексі де мүгедектігі бар адамдар үшін инфрақұрылым объектілерін қолжетімді етуге бағытталған міндеттерді бекітіп, жергілікті билік пен кәсіпкерлерге нақты талаптар жүктейді.
- Кодексте тұрғын және қоғамдық ғимараттардың жобалауында, реконструкциясында «тұрақты, кедергісіз қолжетімді орта» жасау қажеттілігі көрсетілген. Құрылыс нормалары мен техникалық талаптар Заң талаптарын іске асыруда техникалық нормалар (ҚР мемлекеттік құжаттары) маңызды рөл атқарады. Мысалға:
1. Мемлекеттік реттеуші құжат — құрылыс нормалары
- «Қолжетімділік» талаптарын жобалау кезінде пайдаланылады ҚР құрылыс нормалары, стандарттары: мысалы, нормалар бойынша пандус пен кіреберіс құрылғылары міндетті.
- Пандустың биіктік/ұзындық қатынасы: жалпы жағдайда 1:20, тар жерлерде (әрі тар орын болса) 1:12. - Пандустың минималды ені: кемінде 1,2 м.
- Ғимараттың сыртқы есігіндегі табалдырық (қадам) биіктігі – ең жоғарғы шек 1,4 см (немесе қате – мәтінде “1,4 см аспауы тиіс” деп көрсетілген, бірақ ол шамалы, мүмкін қате жазылым; бәлкім 1,4 см емес, 1,4 дм немесе басқа мән болу керек, техникалық құжаттарды тексеру маңызды).
- Кіру есіктерінің ендік талаптары: мүгедектерге арналған кіру есіктерінің ені кемінде 0,9 м болуы тиіс, екі жақты есікте бір “жұмыс жармасы” минималды талап еніне сай болуы керек.
2. Ішкі санитарлық торап талаптары
- Егер қоғамдық ғимаратта келушілер саны 50 адамнан асатын болса немесе олар ғимаратта 60 минуттан ұзақ қалса, онда “әмбебап кабинасы” бар санитарлық торап болуы міндетті.
- Әмбебап кабина өлшемдері: ені кемінде 1,65 м, тереңдігі кемінде 2 м.
- Кабина ішінде тұтқалар болуы керек (унитаз жанында), шақыру түймесі (әбсептеме түймесі), балдақ, киімге арналған ілмектер болуы керек.
3. Тактильді (тактильді) және визуал контраст талаптары
- Баспалдақ марштарының, есік ойықтарының алдындағы және коммуникациялық жолдардағы еден бетінде тауып білетін бедерлі, тактильді белгілеу болуы тиіс.
- Көру қабілеті шектеулі адамдарға арналған жолдарда тактильді белгілер, сондай-ақ контрастты (“қарама-қарсы боялған”) таңбалау қолданылуы тиіс – ені және биіктігі бойынша арнайы өлшемдер беріледі.
- Есіктердегі мөлдір қорапшаларда (стекло, әйнек) контрасты таңбалау болуы керек: биіктігі кемінде 0,1 м, ені кемінде 0,2 м.
4. Паркинг талаптары
- Жабдықталған тұрақ орындары мүгедектерге арналып белгіленуі тиіс (“Мүгедек” белгісі болуы керек).
– Паркингте қолжетімді тұрақ орындары ғимарат кіреберісіне жақын болуы қажет.
5. Көтергіш құрылғылар (лифт, пандустар)
- Қолайсыз жерлерде пандустар немесе лифтілерді орналастыру қажет; лифт жобасы эвакуациялық жолдардың минималды еніне әсер етпеуі тиіс.
- Лифт немесе пандустың жобасы халықтың қозғалысы мен эвакуация талаптарын ескере отырып жасалуы керек.
6. Қоғамдық орналасу және белгілеу
- Мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін кіру есіктері, жолдар, ғимарат аймақтары анық, көрнекі түрде белгілену керек (мысалы, халықаралық “мүгедек арбасы” белгісі).
- Қозғалыс жолдарының аяқталуы мен бұрыштарында, өткізу аймақтарында ескертуші белгілер мен сигналды құрылғылар болуы керек.
7. Қолдану және бақылау
Жергілікті атқарушы органдар (әкімдік, сәулет және құрылыс басқармалары) жобалау және құрылыс барысында осы талаптардың орындалуын қадағалауы тиіс.
Мониторинг және нысанға қарау кезінде мүгедектер қауымдастығы өкілдері қатысуы мүмкін.
Жұмыс істеп тұрған нысандарды ретке келтіру талап етіледі: бар ғимараттар да қолжетімділік нормаларына сәйкестендірілмесе, заң талаптарына сай бейімделуі керек.
Тексерулерден кейін бұзушылықтар табылса, кәсіпкерлерге әкімшілік санкциялар қолданылуы ықтимал (айыппұлдар, жауапкершілік).
Жылыойдағы жеке кәсіпкерлер үшін мүмкіндігі шектеулі азаматтарға қолжетімді орта құру – заңды міндет қана емес, әлеуметтік-инклюзивті қоғам қалыптастырудың маңызды бөлігі. Қоғамдық нысандарды жобалау мен қайта жөндеу кезінде жоғарыда көрсетілген құрылыс нормаларын (пандус, кіру есігі, тактильді белгілер, әмбебап санитарлық тораптар және т.б.) міндетті түрде сақтау қажет. Заң талаптарының бұзылуы әкімшілік жауапкершілікке (айыппұл) әкеледі, сондықтан кәсіпкерлерге өз ғимараттарын осы талаптарға сәйкестендіруді жедел қолға алуы ұсынылады.
Аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі
