​Ықшамаудандардағы көпқабатты үйлерді күтіп-ұстау- Құлсары қаласы әкімдігінің бас ауыртар мәселесінің біріне айналды.

Көп қабатты тұрғын үйлердегі пәтерлердің ішін иелері жөндеп, күтіп ұстағанмен, сол пәтерлерге ортақ боп саналатын биік тұрғын үйді, оның подьездерін, жертөлелерін, сыртын кім жөндейді? Әрине, бүкіл тұрғындар жиналып, ақша шығарып, жөндеп алуына болады. Бірақ бұл жерде көршілердің татулығы, ұйымшылдығы, ең бастысы өзі тұратын үйге деген жанашырлығы болмаса қиын.

Шетелде осындай көп қабатты үйлердің кіре берісі, дәліздері, баспалдақтары тап-таза боп, жарқырап, жайнап тұрады. Жөнделген, ол аздай әр қабат сайын гүлдер өсірілген. Алайда Құлсары қаласындағы ықшамаудандардан ондай сән-салтанат таба қою қиын.

Біздің ықшамаудандағы көпқабатты үйлерге тән көріністер: шашылған дәліздер, үйілген қоқыстар, кір-қожалақ баспалдақтар, сылағы түскен қабырғалар, сынған есіктер мен қираған терезелер...Ал тұрғындардың «бірі вахтада», енді бірі жалқау, енді «бірінің ақшасы жоқ», бір сөзбен айтқанда өздері тұратын көпқабатты үйді күтіп-ұстауға келгенде қазекеңнің еріншегі ұстап қала береді. Нәтижесі, жоғарыда біз сипаттаған көріністер. Мезгілімен жөнделіп тұрмаған соң үй жылдан жылға тозып, адам тұрғысыз мекенге айналады. Ал бұл тығырықтан шығудың жолы бар ма? «Кең Жылой» газетінің журналисі Айдана Жұмаберген осы мәселені зерттеп көрген еді.

ПИК құрудан түк шықпады? Енді қайтпек керек?

Қазақстан Республикасының  1997 жылғы 16 сәуірдегі "Тұрғын үй қатынастары туралы" заңына , биыл 1 шілдеден бастап бірқатар өзгертулер енгізілді. Мұнда пәтер иелерінің кооперативтері (ПИК) жұмысы тоқтап, оның орнына тұрғын үйді басқарудың жаңа формаларына өзгертулер енгізілген болатын. Осы орайда айтатын жайт, тұрғын үйді басқарудың жаңа нысандары "Бір үй- бір бірлестік-бір есепшот" қағидасы бойынша жұмыс істейді.

Оның біріншісі – меншік иесі бірлестігі. МИБ – бір көппәтерлі тұрғын үй пәтерлерінің, тұрғын емес үй-жайларының меншік иелері құрған, кондоминиум нысанын басқаруды жүзеге асыратын, оны күтіп ұстауды қаржыландыратын және оның сақталуын қамтамасыз ететін заңды тұлға ретінде тіркелген коммерциялық емес ұйым. МИБ пәтер иелерінен құрылады. Оны басқаратын төраға бір жылға сайланады. Аула сыпырушы, электрик, сантехник сияқты мамандар штатқа жұмысқа алынбайды. Олардың қызметін шарт бойынша сервистік қызмет көрсететін ұйым орындайды. Ай сайын жиналатын ақша сомасын тұрғындардың өзі белгілейді.

Ал, екіншісі жай серіктестік. ЖС – бір көппәтерлі тұрғын үй пәтерлерінің, тұрғын емес үй-жайларының меншік иесі құрған, тұрғын үй инспекциясы бөліміне тіркелген коммерциялық емес ұйым. Мұнда заңды тұлға ретінде тіркелмей, барлық меншік иесімен тікелей бірлесіп жұмыс жасай алады. Заң аясында енгізілген өзгерістерден кейін басқарудың осы екі нысаны арқылы тұрғындар заң аясында жұмыс істейді.  Тұрғын үйге қажеттіліктерді өздері тарапынан оңтайлы шеше алады. Бұл заңға енгізілген оң өзгеріс.

МИБ пен ЖС-ның ПИК-тен айырмасы қандай?

Қазіргі таңда пәтер иелерінің кооперативінен тұрғын үйді басқарудың жаңа формасына көшу керек болып отыр. Ол жай серіктестік немесе меншік иелерінің бірлестігі. Тұрғындарға ыңғайлы форма ол жай серіктестік. МұныңПИК-терден айырмашылығы пәтер иелерінің кооперативін сырттан кез келген адам кәсіпкерлік ретінде құрады. Сосын бірнеше үйлерді келісім бойынша алады. Ал жай серіктестіктер нақты бір үйдің тұрғындары. Сол тұрғын үйдің тұрғындарынан құрылады. Олардың жұмысын тұрғын-үй инспекциясы қадағалайды.  Олардың тарифін тұрғын-үй инспекциясы мен аудандық мәслихат бекітеді. Әр пәтер иесі шаршы метріне байланысты өзіне белгіленген соманы ай сайын есепшотқа жинақтап отырады.

Тұрғын үйді басқарудың жаңа формасы ПИК секілді бірнеше үйді қарамағына алып жұмыс істей алмайды. Мұндағы қаржы әр пәтердің жеке есепшотына жиналады. Бұрын пәтер иелерінің кооперативінде бір есепшотқа бірнеше үйдің қаржысы жиналатын. Енді жаңа формада олай емес. Әр тұрғын үйдің жеке есепшоты ашылып, ай сайын жиналған қаражат пәтердің қажеттіліктеріне жаратылады, яғни, пәтер иелері өздерінің жинаған сомасын қайда жұмсалатыны мен қайда жұмсалып жатқаны жөнінде біліп, көппәтерлі үйлерінің жағдайларын өздері қарап, тозығы жеткен құбырлар мен тағы да басқа қажеттіліктерді өздері бақылайды. Сондай-ақ тұрғындар арасынан 3 адамнан тұратын Үй кеңесін құрады. Оның ішінде ревизиялық комиссия, төраға, есепші  қаржының жүру барысын басқарып отырады. Жаңа мекемеде ағымдағы және жинақтаушы деп аталатын екі есепшот болады. Егерде тұрғындар осы формаға өтетін болса, есепшот ашылады.

Тұрғындар үй басқару формасын қалай таңдайды?

Тұрғын үй коммуналдық шаруашылық мәселелері бойынша өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы" заң 2020 жылы 7 қаңтарда қабылданды. Осы уақыттан бастап көппәтерлі тұрғын үй иелері жиналыс өткізіп, МИБ немесе ЖС құруға шешім қабылдайды. Жиналыстың нәтижесінде жаңа басқару формасын енгізу үшін 26 пайыз қол жиналуы керек. Сондай-ақ, заңда былай деп көрсетілген. Тұрғындарға кондоминиум  объектісі ортақ болса, оны күтіп ұстау керек деп айтылған. Сол себепті тұрғындар көпқабатты тұрғын-үйлерді күтіп ұстауы қажет. Жаңа енгізілген өзгеріс осы үшін қажет.

Үй кеңесі

Тұрғындар жиналысында тұрғын үй кеңесі мен ревизиялық комиссия 3 жылға, ал төраға 1 жылға сайланады. Оны тұрғындар өздері пәтер иелерінің біріне сенім артып тапсырады. Сондай-ақ, тұрғындар төрағаның жалақысының сомасын бекітеді. Тұрғын үй кеңесі 3 адамнан кем болмауы керек. Егер шағын үй болса, 1 ревизор сайлауға болады. Үй кеңесі мынадай қызметтер атқарады:

Басқару формасы мен қызмет көрсетуші компанияны таңдайды;

Кондоминиум нысанын басқару жүйесін үйлестіреді;

Есепшоттағы ақшаның жұмсалуын бақылайды;

Жиналыс өткізу, жазбаса сауалнама ұйымдастыру, хаттама жазу, т.б мәселелерді рәсімдейді;

Кондоминиум нысанын басқару мен күтіп ұстауға арналған кірістер мен шығыстардың жылдық сметасын және атқарылған жұмыстардың есебін қарап, айлық және жылдық есеп беруді ұйымдастырады.

Көппәтерлі үйді жөндеуге қаржыны қайдан табамыз?

Заң бойынша бірлестік төрағасы, жас серіктестік өкілі ағымдағы және күрделі жөндеуге арналған есеп шотты міндетті түрде екінші деңгейлі банктерден сол үйдің атына ашуы керек. Алдымен ағымдағы жөндеуге жұмсалатын ай сайынғы төлемдер әдістемеге сәйкес есептеледі. Ал күрделі жөндеу мәселесі тұрғындар қатысатын жиналыста көтеріледі. Заң бойынша күрделі жөндеуге қажет қаражат мөлшері кемінде 1 шаршы метр үшін - 13 теңге. Тұрғындар өзара келісіммен жөндеуге одан көбірек сомада қаржы жинай алады.  Ал қызмет көрсету бағасы 12 айға белгіленеді. Аудандық мәслихат тарифін бекітеді. Бұл сома тұрғын үйдің конструкциясына, салынған жылына, көлеміне және тағы басқа ерекшеліктеріне байланысты шешіледі.

Қорыта айтсақ, жоғарыда басқарудың жаңа жүйесінің қалай жұмыс істейтіні жөнінде айтып өттік. Осы уақытқа дейін жұмыс істеп келген ПИК бірнеше тұрғын үйді басқаратын еді. Енді әрбір үй жеке басқарылады, жеке шотыболады. Ай сайын қаншадан жинауды өздері белгілейді. Өзінің жеке жинақ шоты болады. Жаңа жүйе қызметтер мен тарифтерді тұрғындардың өзі қоюына мүмкіндік

А.Жұмабергенқызы