Соңғы деректерге сүйенсек, қазіргі кезде өзінің мамандығынан басқа қызметте жүрген азаматтар саны жыл санап артып келеді. Осы жерде ең басты мәселе – жұмыс орындарының қысқаруы ғана емес, оған себеп бірнеше факторды да атап өткен жөн. Қызметтік міндетіме сәйкес, солардың біріне тоқталсам.
Жасөспірім кезінде мектеп оқушылары 9-сыныпты бітіруге таяған кезде немесе 11-сыныпты тәмамдар сәтте арнаулы орта немесе жоғары білім алуы үшін белгілі бір оқу орнына түсу жайын ойлайды. Осы орайда ата-аналар ұл-қыздарының тек қана «оқуға түсіп оқыды» деген құжат алса болды деген оймен шектеліп, баланың болашағына салғырт қарамай, оның мамандық таңдауына дұрыс ақыл-кеңес бергені жөн.
Қалыптасқан тенденцияға сәйкес, ата аналар мен мұғалімдер оқушының 9 немесе 11-сынып бітіру мәселесіне келгенде, оның мектептегі мінез-құлқына қарай шешім қабылдайды. Бұған психолог маман ретіндегі кеңесім: 9-сыныпты аяқтаған оқушының өмірі әлі де болса өтпелі кезеңнен өтіп жатырғанын, психологиялық дамуы әлі тұрақталмағанын қатты ескерген жөн. Сол себепті мүмкіндігінше 11 жылдық оқу бағдарламасын аяқтап барып жоғарғы немесе арнаулы орта білім беретін оқу орнына жіберген жөн деп есептеймін. Олай болмаған күннің өзінде 9-сыныпты тәмамдайтын 15-16 жастағы жасөспірімге ауыр жүк артпай, мамандық таңдауына көмектесуіміз керек.
Қазіргі кезде нағыз сұранысқа ие кәсіптің тізімі жөнінде мәліметке ие болған кез келген ата-ана балаларын бұрынғыдай мұнайшы, заңгер, қаржы мамандығына оқуға бермес еді. Себебі, қоғамда түрлі өзгерістердің орын алуы жаңа кәсіп түрлерінің пайда болуына алып келді. Атап айтқанда, имиджмейкер, таргетолог, курьер, хедхантер, бариста, мобилограф сынды заманауи түрлері бар. Осы мамандықтар соңғы бес жылдықта елімізде сұранысқа жиі ие бола бастады. Олардың кейбіріне тіпті жоғары білім түгілі, арнаулы оқу да қажет емес. Себебі, бұл – нағыз іскер, қабілетті жастың мамандығы.
Ал 11-сыныпты аяқтап барып, жоғары оқуға түсуге талаптанған оқушыларды ата-аналары 10-сыныптан бастап әзірлеген жөн. Өйткені, соңғы сыныптарда мамандыққа сәйкес таңдау пәндерінің сағаты көбейеді.
Жалпы оқушының басым көпшілігінің қай салаға қабілетті екенін көбіне сынып жетекшісімен қатар, пән мұғалімдері дөп басып айта алады. Осы орайда ата-аналар балаларымен бірігіп, мамандық таңдау кезінде ұстаздарымен кеңескені жөн. Себебі, оқушының зейіні, іске қабілеттілігі сабақ барысында көрініс табады.
Дина Нұрпейсова,
№1 жалпы орта білім беретін мектеп психологы
