Қыс мезгілінде «Шіркін, бал татыған қауын мен қарбыз-ай!» деп аңсайтын дақылдарды, міне, шетінен шертіп жүріп таңдап сатып алатын жаз айы да келді. Шілде айында Жылыой халқы жергілікті көкөніс өнімдері мен бау-бақша дақылдары базарға әне келеді, міне келеді деп тағатсыздана күтеді. Туған жердің топырағының құнары сапалы ма, әйтеуір жергілікті диқандар қауымы мәпелеп өсірген бақша дақылдарының орны бөлек. Әсіресе, жаздың аптап ыстығында қауын мен қарбызды сүйсіне жемейтін адам жоқ шығар, сірә?!
Жылдың дәл осы бір шағын берекелі деп бағалайтынымыз да сондықтан... Қазір Құлсары қаласындағы орталық «Беркад» базарында, басқа да сауда орындарында қауын-қарбыз бен көкөніс саудасы қызып жатыр. Биыл жылыойлық диқандар еккен өнімінің жемісін молынан көре ала ма? Өйткені өткен жылдары аудан аумағында қуаңшылық болып, диқандар су тапшылығынан едәуір қиындық көрген болатын. Суғаратын су көзі болмағандықтан, бау-бақшаны көршілес Махамбет ауданына барып, отырғызған шаруалар да болған. Ал биыл Жем суы мол келді, жауын-шашын да мол болды. Бұл, әрине жылыойлық диқандар үшін қолайлы болғандығы анық. Ауданымыздағы биылғы егін және бау-бақша шаруашылығының жағдайы қалай? Біз бұл сұрақты аудандық кәсіпкерлік және ауылшаруашылық бөлімінің басшысы Нұртас Қуатбаевқа қойдық.
-Биылғы жылы 7 шаруа қожалығы 240 гектар жерге салды. Оның ішінде 140 га жерге бақша дақылдары, 40 га жерге көкөніс, 60 га жерге екпе шөп егілді. Биыл жылдағыға қарағанда судың мол келуіне байланысты шаруа қожалықтары да іске құлшына кірісті. Жаңаша тиімді әдістерді қолданып жатқандар да бар. Мәселен, «Аман-Есен» шаруа қожалығы 60 га жерге тамшылатып суару әдісін қолданды. Құлсары қаласынан – 5, Қара - Арна ауылдық округінен -1, Қосшағыл ауылдық округінен -1 шаруа қожалығы қазіргі таңда егістікте өз жұмыстарын атқарып жатыр.
Соңғы 4-5 жыл ішінде Жем өзенінің су тасқыны өте аз мөлшерде болды. Бұл жағдай мал шаруашылығы мен егін шаруашылығының дамуына кері әсерін тигізді. Сондай сәтте «Аман- Есен», «Жақсылық» шаруа қожалықтары Махамбет ауданынан жер алып, егін еккен болатын. Қазіргі таңда Жем өзенінің суы қайта толып, тұрғындар жергілікті шаруа қожалықтардың өсірген бақша дақылдарының өнімдерін тұтына бастады. Бұл, бір жағынан, сапалы деп саналса, екінші жағынан, қаланы өзіміздің тауармен қамтуға мүмкіндік туды,- деді өз сөзінде Нұртас Қуатбаев.
Жақында өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында осы халыққа қажетті азық-түлік мәселесі, тауарлардың шектен тыс қымбаттауы жайлы сөз болған еді. Кей министрліктер сынға қалған. Шындығында да дүниежүзінде геосаяси аһуалдың салдарынан азық-түлік бағасы шарықтап, кей тағамдардың тапшылығы байқалды. Осындайда ауданымызда ерінбей егін егіп, баптап бау-бақша отырғызып халықты өнімдерімен қамтамасыз етіп отырған шаруаларға риза боласыз. Олар өз қожалықтарын ғана дамытып қоймай, тұрғындарға да сапалы әрі таза өнімдерін ұсынуда.
Қала іргесіндегі «Жақсылық», «Аман-Есен» шаруа қожалықтарына барып, ондағы жағдаймен танысып қайттық. Биыл 20 гектар жерге бақша салған «Жақсылық» шаруа қожалығының қарбызы мен қауынын көпшілік орталық базарда жаппай алып жатыр. Ешқандай химиялық қоспасы жоқ жердің нәрі мен Күннің шуағына қанған табиғи өнімдердің дәмі де ерекше.
-Біздің осы салада еңбек етіп жүргенімізге 10 жылдан астам уақыт болыпты. Бұл шаруа қожалығын ашудағы басты мақсатымыз- жергілікті жас жеткіншектерді жұмыспен қамтып, ал жергілікті халықты көкөністермен қамтамасыз ету. Қазіргі уақытта, шаруашылықта 10 қызметкер жұмыс жасайды. Сонымен қатар, қазір Бейнеу ауданында да бау-бақша өнімдерін сатып отырмыз. Техника түрлерін әр жыл сайын өз есебімізден жаңартып отырамыз. Өнім тәуір. Халық та риза. Алдағы уақытта осы шаруа қожалығын дамытып, одан әрі жоғары жетістіктерге жетсек деген ниетіміз бар. Былтыр өздеріңіз білетіндей, су тапшылығы болғандықтан, Махамбет ауданына барып егін еккен болатынбыз. Ал, биыл ауа-райы қолайлы, су да жеткілікті. Сол үшін өнімдер де өз жемістерін беріп жатыр. Еңбектенсең қай істің де берекесі болады. Табиғи балғын көкөністерімізбен қашан да халықты қуантуға дайынбыз ,— деді «Жақсылық» шаруа қожалығының басшысы Марат Исағалиев.
Ал 500 гектар жері бар «Аман-Есен» шаруа қожалығының тіл үйірер қауын-қарбыздары да көпшіліктің сұранысында. Шаруашылық 2008 жылы құрылған.
-Ертеректен атам да, әкем де шаруашылыққа өте жақын жандар болғандықтан, олардың қолынан егілген өнімдердердің барлығы тез жемісін беріп, басқа бау-бақшалардан ерекшеленіп тұратын. Алғашында 4 гектардай жерге егін егіп бастаған әкем, қазіргі таңда егіс мақсатында 500 гектар жері бар «Аман-Есен» шаруа қожалығын басқарып отыр. Аман, Есен деген егіз інілерімнің есіміне қойылған бұл шаруа қожалығында қауын-қарбыздан бөлек, қызанақ, қияр, баялды секілді көкөністер жеміс береді. Қазіргі таңда 20-ға жуық студенттер жұмыс атқарып жатыр,- дейді «Аман-Есен» шаруа қожалығының маманы Аслан Сатқынов.
Шаруашылық бақшасында қарбыздың үш түрі, қауынның бес түрі өсіріледі. Сондай-ақ қызанақ, қияр, тағы басқа көкөністер саудаға шығарылады. Бүгінгі таңда барлық өнімдері пісіп, алды сатылып жатыр. Жаңа әдіс-тамшылатып суару арқылы бақшасын баптаған шаруашылықтың өнімі биыл мол шыққан. Бақша иесінің айтуы бойынша, 32 гектар жерге қарбыз, 10 гектар жерге қауын егілген. Сонымен қатар, 4 га қызанақ, 1 га қияр, 1 га баялды егілген. Қарбыздың «сармат» деп аталатын түрін де еккен. Бірақ оны аудандағы көпшілік түсіне бермейтін көрінеді. Себебі осы сортты қарбыздың түсі қанық қызыл болып келеді.
-Көбіне халық қарбыздың «сармат» деп аталатын түрін түсіне бермейді. Түсі қанық қызыл боп келетін қарбыздың бұл түрін жұрт «қолдан боялған» деп айыптайды екен. Шындығында, бұл жай ғана сорттың түріне байланысты және оның тұқымы қымбатырақ тұрады ,- дейді Аслан.
Сондай-ақ, қаламыздағы шаруа қожалықтарының арасында бәсекелестіктен көрі бірлесе еңбек ету басым екенін тілге тиек етті.
-Жалпы, біздің қаламызда шаруа қожалықтарының саны күннен-күнге артып келеді. Кейбір шаруа қожалықтары біздің атымызды пайдалана отырып, өз тауарларын өткізіп жатқан кездер де болған. Мұндайда басқаның өнімін біздікі екен деп шатасып, бізді кінәлайтындар да кездеседі. Дегенмен, бізді қолдайтындар да аз емес...Қазіргі таңда азық-түліктің қымбаттауына байланысты қауын-қарбыздарды 100-120 теңге аралығында жәрмеңке бағасымен сатып жатырмыз. Барлығы әрине халық қамы үшін ғой...
Шаруашылықтар тек егін ғана емес, мал басын көбейту бағытында да жұмыс істеп келеді. 10 мың гектар жерді құрайтын мал шаруашылығында 1000-ға жуық қой, 250-ге жуық сиыр, 70 шақты түйе бар. Сондай-ақ, қой мен сиырды асылдандыру арқылы герефорд атты бұқа шаруашылыққа сатып алған.
Шаруа қожалықтарында республикамыз бойынша көп өсірілетін мал азықтық дақылдың бірі- жоңышқаны да көруге болады. Жылыойлық диқандардың алдағы уақытта жаңа технологияларды пайдалана отырып, шаруашылықты одан әрі дамытсақ деген тілектері бар. Біз де диқандардың шілденің шіліңгір ыстығында маңдай терін төгіп жасап жатқан еңбектеріне табыс пен береке тілеп қайттық.
Айкерім ШАҒАТАЕВА,
Сүлеймен Демирел атындағы университеттің 2-курс студенті
