Тәуелсіздік алған 90-жылдардың басында тәжік-ауған шекарасы арқылы есірткі мен қарудың тоқтаусыз өтуі - Тәжікстанға ғана емес, бұрынғы одақтан тараған көршілес елдердің де тыныштығына қауіп төндірді. Сондықтан Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдері басшыларының шешімімен Тәжікстан шекарасының аумағын қорғайтын біріккен күш құрылды. Құрамында Қазақстанның Жеке құрама атқыштар батальоны да болды.
1993 жылдың 15 сәуірінде ҚР Жоғарғы Кеңесінің «Тәжік-Ауған учаскесіндегі ТМД-ның сыртқы шекарасын күшейту туралы» қаулысымен саны 500 адамға жететін жеке құрама атқыштар батальоны құрылды. Батальон құрамына десантшылардан бөлек қарулы күштер, шекарашылар мен ішкі әскер бөлімшелері де кірді. Тәжікстандағы ахуал өте қиын, елде азаматтық соғыс жүріп жатты. Оның шекарасы арқылы Ауғанстаннан есірткі мен қару-жарақ тасыған содырлар еркін кесіп өтетін.
Міне, осы 1992-2001 жылдар аралығында 9 жылға созылған бітімгершілік операциясы кезінде содырлармен арадағы қарулы қақтығыстардан 46 қазақстандық сарбаз ерлікпен қаза тауып, көпшілігі жарақат алды. Ерлікпен қаза тапқан сарбаздар қатарында жылыойлық жігіт, №5 мектептің түлегі Ерлан Мырзағалиев та бар.
Бұл - тек қана қазақстандық батальонның шығыны. Ресей Федерациясы, Тәжікстан, Өзбекстан, Қырғызстан республикасынан келген жауынгерлерді қосқанда мыңдаған сарбаз ТМД елдерінің сыртқы шекарасын иық тіресе қорғап, ерлікпен көз жұмды. Жалпы ресми деректерге сүйенсек, 1992-2001 жылдар аралығында Тәжікстандағы азаматтық соғыстың салдарынан 100 мыңнан астам тәжік тұрғыны қаза тауып, 50 мыңнан астам әйел жесір қалып, он мыңдаған бала жетімдіктің тақсыретін тартты. Осы жылдар ішінде 9215 қазақстандық әскери қызметші тәжік жерінде борышын өтеді. Шекараны бұзушы қарулы топтармен қақтығыста заставаға бандиттік шабуыл, қазақстандық контингент құрамына терактілер және диверсиялар ұйымдастырылды. Нәтижесінде қаза болғандар, жараланғандар мен хабар-ошарсыз кеткендер аз болмады.
1995 жылдың 7 сәуірі - қазақстандық әскерилер тарихына өшпес із қалдырған өлшеусіз ерліктің күні болды. Таулы Памирдің Пшихавр шатқалынан жүк алып, өтіп бара жатқан жеке құрама атқыштар батальонының құрамындағы Ішкі істер министрлігінің Ішкі әскер колоннасы тұтқиылдан қарулы бүлікшілердің нысаналы шабуылына ұшырады. Сол төрт сағатқа созылған қанды ұрыста қазақстандық 17 жауынгер оққа ұшып, 33 әскери қызметші түрлі дәрежедегі жарақат алды. Бірақ олар өле-өлгенше беріспей, өздеріне жүктелген міндетті абыроймен атқарды. Бейбіт заманда ұлдарынан айырылған аналар қан жылап қалды. Бүкіл елдің қабырғасы қайысты. Қазақстан батальонының ерлігі біздің есімізде мәңгі сақталып қалды, ұрпаққа үлгі болды. Олар қыршын кетсе де, ақтық демі қалғанша шайқасып, намысты қолдан бермеді. Бүгінде осы бір қанды қақтығысқа 30 жыл толып отыр.
2013 жылы елімізде «Ардагерлер одағы (Тәжік-Ауған шекарасында жауынгерлік қимылдарына және әскери қақтығыстарына қатысушылардың)» республикалық қоғамдық бірлестігі құрылды. Бүгінде Қазақстанның 40-қа жуық қала, аудан орталығында біздің бірлестіктің филиалдары бар. Соның бірі - Құлсары қаласында да жұмыс жасайды. Қоғамның мақсат пен міндеті - Тәжік-Ауған шекарасындағы ұрыс іс-қимылдарына қатысқан жауынгерлерді және олардың отбасын әлеуметтік қорғау және қолдау. Жастардың бойында қазақстандық патриотизмді қалыптастыру.
2018 жылдан бастап қоғамның ұйтқы болуымен ауданымызда «Жылыой патриоттық орталығы» ашылды. Қоғамның ұсынысымен еліміз бойынша 7 сәуір мен 7 мамыр аралығы ерлік айы болып бекітілді. Осы айда республикамыздағы мектептер мен жоғарғы оқу орындарында, колледждерде «Ерлік күндері» өтеді. Сонымен қатар 1992 жылы 10 қыркүйек Тәжікстанға тәуелсіз Қазақстаннан тұңғыш рет бітімгершілік мақсаттағы жеке құрама атқыштар батальонының аттанған уақыты, ал 8 ақпан 2001 жыл Тәжікстаннан шығарылған күндері атаусыз қалмайды. Бұл күндері ардагерлерге құрмет көрсетіліп, шаралар өтуде. 2023 жылдың қыркүйек айында Құлсары қаласындағы "Жеңіс" саябағында тәжік-ауған шекарасындағы ұрыс қимылдары кезінде қаза болған жауынгерлер құрметіне естелік тақта қойылды. Ол аудан және қала әкімдігінің қолдауымен "Теңізшевройл" компаниясының демеушілігімен орнатылды.
Қиын кезде ел тыныштығын қорғап, жанын қиған батырлар есімі ел есінде мәңгілік сақталады деп сенеміз.
Қайрат Дүйсенбетов,
«Ардагерлер одағы (тәжік-ауған шекарасында жауынгерлік қимылдарына және әскери қақтығыстарына қатысушылардың)»
республикалық қоғамдық бірлестігінің Құлсары қаласы бойынша филиалының төрағасы
