Таразы

.

#ЗАҢМЕНТӘРТІП

.

.

#ЗАҢМЕНТӘРТІП 

#ЗАҢМЕНТӘРТІП

.

Жақында inbusiness.kz сайты Атырау аймағындағы жасөспірімдер арасындағы қылмыс пен суицид деректері жайлы мәлімет жариялады. Онда соңғы бес жыл ішінде 386 кәмелетке толмаған жас қылмыстық жауапкершілікке тартылып, 104 суицид дерегі тіркелген.

33 бала өз-өзіне қол салды

«Облыс прокуроры Бауыржан Жұмақановтың мәліметінше, бұл – елдегі "Заң және тәртіп" идеологиясын ілгерілетуге бағытталған 2025–2030 жылдарға арналған тұжырымдаманың жүзеге асуына қарамастан байқалып отырған тенденция» - делінген хабарламада.

– Жастар мен жасөспірімдер арасында қылмыстың артуы алаңдатады. Соңғы бес жылда 4 мыңнан астам жас қылмыстық жауапкершілікке тартылса, оның 386-сы – кәмелетке толмағандар, – деді прокурор. - Тағы бір өзекті мәселе – жасөспірімдер арасындағы суицид. Осы мерзімде суицидке қатысты 104 оқиға орын алып, 33 бала өз-өзіне қол салған. Оның айтуынша, қылмыс пен суицидтің алдын алу үшін ойын-сауық орындарына, алкоголь өнімдерінің сатылымына бақылау күшейтілмек. Интернеттегі зиянды контентті бұғаттау, алкоголизм, нашақорлық, лудомания, басқа да тәуелділік түрімен күрес жүйелі түрде жүргізіледі.

Иә, қоғам дамып, алға жылжыған сайын адамзат алдында жаңа мүмкіндіктермен бірге қосымша қиындықтар да туындап отыр. Бүгінгі таңда балалар мен жасөспірімдер арасындағы суицид еліміздегі өзекті мәселенің біріне айналды. Бұл жай ғана статистика немесе бір реттік оқиға емес. Бұл әр отбасының, әр мектептің, жалпы қоғамның ортақ ауыртпалығы. Қазіргі сәтте еліміз суицид бойынша алдыңғы 20 мемлекеттің қатарында. Ашығын айтқанда, бас көтеріп, базына айтар мәселе. Іштегі індеттің алдын алмасақ, болашағымыз бұлыңғыр болуы бек мүмкін. Ауданымызда да мұндай жайттар араға жыл салып, қайталанып тұратыны жасырын емес.

Суицид - бұл іштегі ешкім естігісі келмейтін жанайқай, үнсіз көмек сұрау. Ал оны елемеу үлкен қателік. Сондықтан мәселенің алдын алу, болдырмау жолдарын кешенді түрде қарастырып, үнемі жұмыс жүргізу басты міндет.

Жасөспірім шақ - адамның болмысы мен көзқарасы қалыптасатын күрделі кезең. Бұл жас аралығында бала өмірдің мәнін, өз орнын, кім болғысы келетінін, неге қабілетті екенін іздейді. Алайда осы кезеңде олар өз ойларын дұрыс жеткізе алмаудың салдарын, ішкі жан – дүниесіндегі дағдарысты түсінбеуі мүмкін. Өкінішке қарай, мұндай күйзелістердің соңы кейде орны толмас қайғылы оқиғаға алып келіп жатады. Бұл тек сол баланың емес, бүтін бір отбасының, тіпті қоғамның трагедиясы. Әрине, осы жайттың алдын алу үшін аудан көлемінде бірнеше жұмыстар жасалып-ақ жатыр. Әсіресе, колледж студенттері мен мектеп оқушыларымен кездесу ұйымдастырылып, тиісті мамандармен сұхбат құрылуда. Бірақ көптің ішінде көңіліне қаяу түскен адамды байқау қиын, әсіресе үй жағдайында ата-ананың аңғарымпаздығы ауадай қажет. Сондықтан бұл мәселені шешудің басты тетіктерінің бірі - ата-ананың баламен тығыз қарым-қатынас жасауы.

Мұны біреулер психологиялық дертке теңесе, бірі дінмен байланыстырады. Біздің ауданда осыдан 7-8 жыл бұрын өз-өзіне қол жұмсаған жастар көбейген кезде аудан жұрты жиналып, құрбан шалып, садақа бергені есімізде. «Садақадан кейін сап тыйылды» деп айтпасақ та, содан бері осындай оқиғалар сирегені белгілі.

Алдын алсақ айығатын «ауру»

Жалпы қай жағынан қарасақ та, мәселенің түп тамыры тереңде. Көп жағдайда балалар жанын мазалаған мәселелерін ересектермен бөлісе алмайды. «Ұрысады», «түсінбейді», «қабылдамайды» деген қорқыныш ішке бүккен ойларымен жалғыз қалдырады. Мұндай кезде ересектер ата-ана, мұғалім, тума-туыс немесе мектеп психологі баланың жан – дүниесіне үңіліп, ішкі күйін түсінуге тырысуы қажет. Тек оқумен, үлгеріммен ғана емес, оның көңіл-күйімен, достарымен қарым-қатынасын сұрап, отбасындағы жағдайымен де үнемі танысып отыру – алдын алудың маңызды тетігі. Себебі егер бала суицидке жақын болса, қоғамнан оқшауланып, бөлектене бастайды.

Психологиялық қолдау - бұл тек кәсіби маманның қабылдауында болу емес. Күнделікті жылы сөз, түсіністік, баланың пікіріне құрметпен қарау, тыңдай білу – бұл да психологиялық демеудің негізгі элементтері. Баланың көзіндегі мұңды байқау, үндемей қалған тұстарын түсіну, сұрақтарына жеңіл-желпі жауап бермей, жүрекпен сезіне білу - осындай кішігірім істер үлкен нәтижеге қол жеткізеді. Себебі суицидтік ой аяқ астынан пайда болмайды. Ол уақыт өте келе іште қордаланған, шешімін таппаған проблемалардың салдары.

Хабардарлықты арттыру - бұл бағыттағы жұмыстың тағы бір маңызды бағыты. Мектеп оқушылары арасында өмірлік дағдыларды қалыптастыру, күйзелістің алдын алу, эмоцияны басқару, өзін-өзі тану және бағалау сияқты психологиялық бағыттағы бағдарламалар енгізілгені жөн. Ата-аналар үшін семинарлар, тренингтер, ашық дәрістер ұйымдастырылып, «Қалай көмектесу керек?», «Баланың жан дауысы қандай болады?» деген мәселелерге жауап берілуі тиіс. Суицид туралы айту қауіпті емес, керісінше, бұл тақырыпта ашық сөйлесу – оны алдын алудың бірден-бір жолы. «Ауруын жасырған өледі» деп ата-бабамыз бекер айтпаған, кез келген кесел туралы қоғамда ашық ой-пікір білдіруге бейімделуіміз қажет. Себебі, «Ұят болады» деп жанайқайын ішке бүгіп қалатын әдетіміз бар. Соның салдарынан да көп мәселе күрделеніп кетеді. Негізінен, біраз проблема жай ғана сұрақ қойып, ойын ашық айтумен-ақ шешіліп кетеді. Ал, үнсіздік - бұл баланы жалғыз қалдыру. Жалғыздық - жасөспірімнің ең осал тұсы.

Осы орайда рухани-адамгершілік тәрбиенің маңызы зор. Рухани құндылықтарды бала бойына сіңіру арқылы оның ішкі сенімін, өмірге деген көзқарасын өзгертуге болады. Мейірімділік, төзімділік, кешірім, үміт, алғыс - бұл жай ғана сөз емес, баланың болмысын бекемдейтін, оны қиын сәттерде демейтін күш. Адам өз өмірінің мәнін, мақсатын түсінген кезде ғана қиындықтарды жеңуге ұмтылады. Мұндай қасиеттерді отбасы мен мектеп біріге отырып дамыта алады. «Өмір сүру - міндет емес, мүмкіндік» екенін кішкентайынан үйреткен жөн.

Суицид мәселесімен күресу науқандық жұмыс емес, тұрақты жүргізілетін жүйелі әрекет. Мектеп қабырғасынан бастап әр балаға қолдау көрсетіп, әр жасөспірімнің өмірге деген сүйіспеншілігін ояту – ұзақ әрі табанды еңбек. Бала – болашағымыз. Оның өмірі біздің бүгінгі қамқорлығымызға, мейірімімізге, түсіністігімізге байланысты. Әр ата-ана, әр ұстаз, әрбір ересек адам баланың бойындағы жан жарасын көре білсе, жүрегіндегі дауысты ести білсе, мүмкін қоғамда бірде-бір бала өзін жалғыз сезінбес еді.

Өмір - адамға бір-ақ рет берілетін Жаратқанның баға жетпес құндылығы. Сол аманатқа қиянат жасамай, оны құрметтеп, қадірлеп, мән-мағынамен өмір сүру - әрбіріміздің қасиетті борышымыз. Қиындық өткінші, үміт мәңгілік. Күн бұлт артында тұрса да, шықпай қоймайды. Сол секілді адам жаны да кейде көлеңкеде қалып, жарыққа зәру болады. Оған қол созу, демеу болу, жанын тыңдай білу – бұл үлкен ерлік.

Бала – аппақ парақ. Қатесін түзейміз бе, әлде өшірілмес таңба жазып қалдырамыз ба, бұл біздің ниетіміз бен әрекетімізге байланысты. Жас жүрекке сенім ұялату, өмірге деген махаббатты ояту - тек ата-ананың емес, тұтас қоғамның қолында. Сондықтан оның көзіндегі мұңды байқап, жүрегіндегі дауысын ести білейік. Себебі бір жылы сөз, бір жанашыр көзқарас бүкіл бір өмірді құтқара алады.