Мұнай

Қарапайым қызмет, үлкен жауапкершілік. Жан-жақты кәсібилік, темірдей тәртіп пен ұқыптылықты талап ететін бұл жұмыстар  бүгінгі қоғамның негізі. Жұмысшы маман – әрдайым өндірістің бел ортасында. Олар даңққа ұмтылмайды, мінберден сөйлемейді. Бірақ солардың елеусіз еңбегі – ел экономикасын алға сүйреп тұрған нақты күш. Сондықтан олар туралы айту – тек құрмет емес, өмір шындығын мойындау.  Еңбегімен еленген осындай жандар туралы айту, оларды үлгі ету – бүгінгі буынның ғана емес, болашақ ұрпақтың да парызы.

Өндірістік басқарманың зертханасында қызмет ететін лаборанттар – мұнай сапасын бақылап, талдау жасайтын мамандар. Олардың жұмысы көзге көрінбеуі мүмкін, бірақ мұнай өндірудің әр кезеңіндегі шешуші рөлге ие. Әрбір сынама мұқият зерттеліп, техникалық талаптарға сай екені анықталады. Бұл – тек кәсіби білім ғана емес, ұқыптылық пен жауапкершілікті де қажет ететін мамандық. Солардың қатарында «Жайықмұнайгаз» өндірістік басқармасының зертханасында лаборант болып еңбек етіп жүрген Асқарбекқызы Асия Ахметованың еңбегі де ерекше құрметке лайық. «Жайықмұнайгаз» өндірістік басқармасында ширек ғасырға жуық уақыт бойы табанды еңбек етіп келе жатқан ол – кәсіби біліктілігімен, еңбекқорлығымен танылған білікті маман.

Асия Асқарбекқызы 2002 жылы осы мекемеде қарапайым жұмысшы маман  ретінде еңбек жолын бастаған. Сол уақытта ол Атыраудағы политехникалық институтта геология мамандығы бойынша білім алып жүрген. 2-курста сырттай бөлімге ауысып, өндірісте еңбекпен шыңдала жүріп оқуды қатар алып жүру арқылы үлкен өмір жолына қадам басты. 2009 жылдан бастап «Мұнай дайындау және айдау» цехына қарасты зертханаға лаборант ретінде ауысып, содан бері осы салада тұрақты еңбек етіп келеді.

– Менің еңбек жолымда жолыққан ең баға жетпес тұлғалардың бірі – менің тәлімгерім, инженер-химик Усалиева Акмарал. Ол кісі тек кәсіби білім мен тәжірибе үйретіп қана қоймай, өз ісіне деген сүйіспеншілікті де бойымызға сіңіре білді. Күнделікті жұмыстағы талапшылдығы, әрбір детальға мән беруі, еңбекке деген жауапкершілігі – мен үшін үлкен үлгі. Тәлімгерімнің бағыт-бағдары мен қолдауының арқасында кәсіби тұрғыда өсіп, биіктерден көрініп келемін. Жақында ғана жүлделі І орын алғаным – тек менің емес, біз болып жеткен жетістік деп білемін. Сондай-ақ жылдан жылға мұнай өндірісіндегі сұраныс артып келеді. Қазір техника мен құрылғылар жаңарып, автоматтандыру процесі қарқынды жүруде. Бірақ сол техникадан алынған нәтижені нақтылап, сапасын анықтайтын – зертхана. Бұл оңай жұмыс емес,-деген ол заман ағымына қарай жұмысқа сұраныс артқандығын жасырмады.

23 жылдан бері үздіксіз еңбек етіп келе жатқан Асия Асқарбекқызы бүгінде мұнай құрамына терең талдау жасап, оның сапалық көрсеткіштерін шығаратын білікті маман. Мұнайдың судан, тұздан, механикалық қоспалардан тазарту процесінде зертханалық бақылау – ең маңызды кезеңдердің бірі. Бұл бағытта жылдамдық пен дәлдік, кәсіби сауаттылық пен үлкен жауапкершілік қажет.

– Мен зертханалық талдаулар жүргіземін. Алынған сынамалар арқылы мұнай құрамындағы су, тұз, механикалық қоспалар мөлшерін анықтаймыз. Бұл көрсеткіштер одан әрі технологиялық процестердің дұрыс жүруіне, өнім сапасының сақталуына тікелей әсер етеді,-дейді ол.

Жауапкершілігі жоғары, дәлдікті талап ететін зертхана жұмысында Асия Асқарбекқызы өзін тәжірибелі де талапшыл маман ретінде көрсете білді. Бүгінде жас мамандарға үлгі боларлық кәсіби деңгейімен ерекшеленеді. Жыл сайын өткізілетін «Үздік маман» байқауында ол биыл да, былтыр да бірінші орынды иеленіп, өз саласындағы үздік екенін тағы бір мәрте дәлелдеді. Кейіпкеріміз Асия – Аққыстау ауылының тумасы. Қазіргі уақытта Атырау қаласында тұрады. Отбасылы, жұбайымен бірге екі қыз тәрбиелеп отыр. Үлкен қызы Түркияның Ыстамбұл қаласында жоғары білім алуда, кіші қызы Атыраудағы жоғары оқу орнының 3-курс студенті. Қызметіне адал, отбасына қамқор, ұрпағына үлгі бола білген Асия Ахметованың өнегелі еңбек жолы  мұнай саласындағы аянбай тер төгіп жүрген мамандардың шынайы бейнесін айшықтайды. Қазір өндіріс тек еңбекпен емес, білім мен біліктілікпен дамитын заман. Кейіпкеріміздің зертханадағы жұмысы – мұнай саласының маңызды тетігі. Оның бай тәжірибесі, өз ісіне деген адалдығы  жас мамандар үшін үлгі болмақ.

Сағыныш ҚАЙЫР

Атырауда PetroHSE-2025 атты мұнай-газ саласындағы еңбек қорғау, өндірістік және экологиялық қауіпсіздік мәселелеріне арналған алғашқы мамандандырылған конференция өтті. Іс-шараны Қазақстанның Мұнай-газ кеңесі PetroCouncil ұйымдастырды.

Қазақстандық «Теңізшевройл» компаниясы тұңғыш рет мамыр айында «Дружба» мұнай құбыры арқылы Германияға қара алтын тасымалдады. Бұл жөнінде Reuters хабарлады деп жазады BES.media.

Бұған дейін «Дружба» құбыры арқылы Германияға тек қана Қашаған мен Қарашығанақ кен орындарының мұнайы тасымалданып келген еді. «ҚазМұнайГаз» компаниясының мәліметіне қарағанда, осы құбырмен айдалған қара алтынның қарқыны 230 мың тоннаны құраған. Бірақ өткен маусым айында бұл көрсеткіш төмендеген.

Әрине, Қазақстан мұнайын экспортқа шығару, негізінен, «Каспий құбыр консорциумы» АҚ арқылы жүзеге асып келе жатқаны аян. Десек те, Теңіз кенішіндегі Келешек кеңею жобасының іске қосылып, өнім өндіру көрсеткішінің еселеп өсе түскенінің арқасында қазақстандық компания «Дружбамен» де достасып, қара алтын тасымалының қосымша жолдарын іздестіруге кірісті.

Жалпы қаңтар мен мамыр айы аралығында Қазақстан шетелге 32,6 млн. тонна қара алтын шығарған екен. Бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 10 пайызға көп. Ал Германияның Шведт қаласындағы мұнай өндіру зауытының мәліметіне қарағанда, жыл басынан бері мұнда 767 мың тонна қазақстандық қара алтын «қамбаға» құйылған. Бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда екі есе жоғары.

Жалпы Қазақстан Германияға биылғы жылы 2 млн. тоннаға дейін мұнай жеткізуді жоспарлап отыр. Яғни, былтырғы кезеңмен салыстырғанда бұл көрсеткіш жарты миллион тоннаға артқалы тұр.

Еске сала кетейік, «Дружба» арқылы қара алтын тасымалдау 2023 жылы қолға алына бастаған болатын. Соңғы деректерге сәйкес, Теңіз кенішіндегі қара алтын өндіру қарқыны 36 млн. тоннаға дейін артқандығы аңғарылады. Бұл ондағы Келешек кеңею жобасы жүзеге асқалы қол жеткізген көрсеткіш.

Өз тілшімізден.

Өткен маусым айының аяғында еліміздің Энергетика министрлігі, «ҚазМұнайГаз» және Қытайдың CNOOC («China National Offshore Oil Corporation») ірі мұнай-газ корпорациясы өңіріміздің «Жылыой» учаскесінен қара алтын қорын іздестіру үшін геологиялық барлау-бұрғылау жұмыстарын бірлесіп жүргізу туралы келісімге қол қойды.

«ҚазМұнайгаз» компаниясының хабарлауынша, бұл CNOOC-тың Қазақстанға салып отырған ең алғашқы инвестициясы екен. Келісім-шартқа Қазақстан тарапынан Энергетика вице-министрі Құдайберген Арымбек, «ҚазМұнайГаз» басшысының бірінші орынбасары Құрманғазы Есқазиев және CNOOC атынан вице-президент Лю Юнцзе қол қойған. Жобаның географиялық орналасуы — Каспий теңізінің солтүстік-шығысындағы транзиттік аймақ, яғни, өзіміздің Жылыой ауданының аумағына кіреді.

Бұл келісім Қазақстан мен Қытай арасындағы мұнай-газ саласындағы стратегиялық әріптестіктің жаңа кезеңін білдіреді. Ең бастысы — барлау кезеңін толықтай CNOOC қаржыландырады, ал жобаны екі жақ елу де елу үлеспен бірлесіп жүзеге асырады, - делінген хабарламада.

«Жылыой» жобасы аясында: 3D сейсмикалық барлау – 400 шаршы шақырым аумақта дала жұмысы, деректерді өңдеу және талдау, 2D тарихи деректерді қайта өңдеу – 400 шақырым, тұзүсті ұңғыма бұрғылау – 2000 метр тереңдікте (тәуелсіз кезең), тұзасты ұңғыма бұрғылау 4500 метр тереңдікте жүргізіледі.

Энергетика министрлігінің жүргізген келісімі жалғыз мұнымен шектеліп қалмайды. «Жылыой» жобасынан бөлек, 24 маусым күні тағы екі күрделі учаске – «Аққұдық» пен «Северный-2» алаңдарын барлау және өндіру туралы да шарттарға қол қойылды. Бұл келісімдерге «ҚазМұнайГаз» және «QazaqGaz» ұлттық компаниялары да қатысады.

Жалпы осы үш учаскені барлауға бағытталған жоспарлы инвестицияның көлемі 23,7 млрд теңгені құрайды.

Өз тілшімізден

.

.

Еліміздің өсіп-өркендеуін мұнайсыз көзге елестетудің өзі қиын. Қазіргі қара алтын жаһандық экономиканың да қозғаушы күші, елдер арасындағы саяси қарым-қатынастың негізі саналады. Әлемдік аренадағы орын алған аумалы-төкпелі кезең осы бір қазба байлығымыздың құнын көтеруі мүмкін деген болжам айтылуда. Бұл, әрине, Қазақстан үшін пайдалы. Оның үстіне, Келешек кеңею жобасы-Ұңғы ернеуіндегі қысымды басқару жобалары бойынша мұнай өндіру көрсеткішін жаңа деңгейге көтерген «Теңізшевройл» компаниясы ел қазынасына қомақты үлес қосқалы тұр.

Иә, 2025 жылдан бастап елімізде мұнай өндіру деңгейі айтарлықтай көтерілген. Статистикаға сүйенетін болсақ, соңғы 5 айдың көлемінде өндірістік көрсеткіш әдеттегі жоспардан 5 пайызға жоғарылап, жалпы 10,8 млн тонна қара алтын өндірілді. Оған «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ басқарма төрағасының орынбасары Асет Мағауовтың «Самұрық-Қазына» АҚ-ның қоғамдық кеңесінде сөйлеген сөзі дәлел бола алады :

-Иә, бес айдың қорытындысымен елімізде мұнай өндіру деңгейі өсті. Бұл биылғы қаңтардан бастап іске қсоылып, бүгінде толық қарқында жұмыс жасап тұрған Келешек кеңею жобасының нәтижесінде қол жеткізген көрсеткіш,-деді өз сөзінде.

Бұл өсімнің артында заманауи технологиялардың енгізілуі, өндірістің тиімділігін арттыруға бағытталған үздіксіз жұмыс жатыр. Келешек кеңею жобасы тек аудан емес, Қазақстан – мұнай саласындағы ең ірі және стратегиялық маңызы зор жобалардың бірі. Ол өңірдің экономикалық әлеуетін айтарлықтай арттырумен қатар, жергілікті халықтың әлеуметтік жағдайын жақсартуға да мүмкіндік береді. Сонымен бірге бұл жоба еліміздің энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Әлемдік нарықтағы мұнай бағасының құбылуына қарамастан, еліміз өндіріс көлемін тұрақты ұстау арқылы өз орнын нығайтып келеді.

Мұнай өндірудің өсуі – ауданның экономикалық ахуалы мен өндірістік көрсеткішіне де айтарлықтай әсер ететіні белгілі. Өйткені өткен жылы өңірдегі қара алтын өндіру көрсеткіші біраз төмендеген еді.Айталық, аудан әкімі Жұмабек Қаражанов аудан мәслихат депутаттары алдында берген есебінде келтірген деректер соны меңзейді:

- Өңір мұнай мен газ өндіруге және өңдеуге бағытталған. Бүгінде аудан Теңіз кен орнын игерудің орталығы саналады. Өлкеміздің өнеркәсіп өнімінің көлемі 2024 жылы 9087,9 млрд. теңгені құрады. Бұл былтырғы жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 3,7% кеміп отыр. Былтырғы 12 айда 30,5 млн. тонна қара алтын өндірілсе, 2023 жылы 31,5 млн. тоннаға жеткен еді. Ал газ өндіру көлемі 15 млрд. текше метр болса, алдыңғы жылы 16,2 млрд.текше метр көгілдір отын алынды. Былтырғы жылмен салыстырғанда қара алтын 3,2%- ға, көгілдір отын 7,4%-ға кеміп отыр. Өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексі 96,3%-ды (2023 ж. – 99,7 %) құрады,-деген еді аудан басшысы.

Әрине, экономиканың күре тамыры саналатын мұнай-газ саласының дамуы елдегі әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз етуде аса маңызды орын алады. Бұл бағытта Теңіз кенішіндегі Келешек кеңею секілді жүзеге асырылып жатқан ірі жобалар халықтың тұрмысын жақсартуға, инфрақұрылымның дамуына және жаңа технологиялардың енгізілуіне жол ашады.

Иә, қазіргі әлемде орын алып жатқан қарама-қайшылықтар мұнай бағасының күрт өзгеруіне және доллардың өсуіне алып келуі әбден мүмкін. Мұндай жағдай әлемдік нарықта белгісіздік пен тұрақсыздық туғызып, көптеген елдердің экономикасына әсер етеді. Алайда, еліміз үшін мұнай бағасының өсуі мен доллардың күшеюі жағымсыз әсер бермейді деп күтілуде.

Халық арасында «Мұнай бағасы күрт өседі» деген сыбыс естісек, энергетика саласының сарапшысы Олжас Байдильдинов қазір мұнай бағасы төмендеп жатқанын, оның бағасы қатты өспейтінін мәлімдеді: 

-Қазір мұнай бағасы еседі деп ойламаймын, қайта төмендеп жатыр, баррелі 75–76 доллар шамасында. Себебі мұнай өндіру мен тасымалдауға жауапты инфрақұрылымға соққы жасалған жоқ. Иран мен Израиль бір-бірінің мұнай өңдеу зауыттарына шабуылдады, бірақ бұл қара алтын құнына емес, тек жергілікті жанармай нарығына әсер етуі мүмкін. Қазір болып жатқан жағдай трейдерлердің дүрлігуі немесе эмоциялық реакция ғана. Біз қазір көріп отырған бір-екі айлық фьючерстерге емес, алты айға арналған болжамдарға қарасақ жағдай бірқалыпты. Сондықтан нарық та, мен де мұнай бағасы өседі деп ойламаймын, – деді өз сөзінде.

Ал елімізден бөлек, күллі әлемге қатты әсер ететін доллар бағамы туралы:

- Мысалы, 2010 жылдардың басында мұнай бағасы дәл қазіргідей 80 доллар болды. Ол кезде доллар бағамы 120 теңге еді. Ал қазір біз мұнайды одан да көп өндіріп отырмыз. Демек, қара алтын құны мен теңге бағамының арасында нақты байланыс жоқ, яғни мәселе – бюджет тапшылығында. Мұнай бағасына уақытша ғана әсер етеді. Егер алдағы уақытта геосаяси жағдай тұрақталып, елдер мен ірі державалар келісімге келсе, онда баррелі 60 доллар шамасына қайта оралуы мүмкін. Бұл жағдай  Қазақстанға айтарлықтай пайда әкелмейді. Себебі біз өндіретін мұнайдың 70%-ы шетелдік компанияларға тиесілі. Сонымен қатар біздің мұнай әлемдік биржаларда сатылмайды. Ол ұзақ мерзімді келісім шарттар бойынша орташа айлық баға арқылы өткізіледі. Сондықтан бұл да үлкен өзгеріс әкелмейді, – дейді сарапшы.

  Жалпы алғанда, әлемдік саяси ахуал мен экономикалық өзгерістерге қарамастан, Қазақстанның мұнай секторы мен экономикасы мықты әрі тұрақты негізге сүйенеді. Елімізде жүзеге асып жатқан ірі жобалар, тиімді басқару және заманауи технологиялардың енгізілуі еліміздің әлемдік энергетикалық нарықтағы орнының нығаюына жол ашуда. Осылайша, мемлекетіміз өз мүмкіндіктерін толық пайдаланып, экономикалық өсуді әрі қарай қамтамасыз ете бермек. Елдің стратегиялық ресурстары мен білікті кадрларының арқасында болашақта да барлығына төтеп бере алатын, тұрақты экономикалық өсімі бар мемлекетке айналар деген сенімдеміз.

Иә, мұнай – бұл біздің дәуіріміздің қара алтын көзі, ел экономикасының күретамыры, әрі жаһандық дамудың қозғаушы күші. Қара алтынның әр тамшысы еліміздің болашағын қалыптастыратын сенімді іргетас, ұланғайыр дала төсіндегі өркендеудің шырақшысы іспетті. Айналада саяси дауылдар мен нарықтағы толқындар болса да, ел экономикасы берік кеме сияқты сенімді бағытта алға ұмтылып келеді. Бұл қара сұйықтық тек өнім ғана емес, ел тағдырының айнасы десек те болады. Болашақта да қара алтын қайнары елімізді байытумен бірге, туған жердің қазыналық қуатын арттырып, еліміздің тыныс-тіршілігіне жан беретін басты күш болмақ.

Е.АХМЕТКӘРІМОВ

.