«Сауал – сізден, жауап – бізден» айдарының бүгінгі тақырыбы жылжымайтын мүлік құқығына арналады. Жылжымайтын мүлікке жер учаскелері, ғимараттар, құрылыстар және жермен тығыз байланысты өзге де мүлік, яғни мақсатына шамадан тыс зиян келтірілмей көшірілуі мүмкін болмайтын объектілер жатады. Ал, оған заңды құқықты тіркеу – мүлікке құқығыңызды растайтын міндетті рәсім. Ол не үшін қажет? Ол мүліктің толыққанды иесі атанып, өзіңізді алаяқтықтан қорғау және келешекте оған қатысты операцияларды кедергісіз орындау үшін қажет. Сонымен қатар, жылжымайтын мүлік бастапқы және кейінгі нысандар болып екіге бөлінеді.

Бастапқы нысандарға ерекше атқарымдық мақсаты бар ғимараттар мен құрылыстар, қала құрылысының маңызды нысандары, ал екінші мәртеліктерге – жекелеген құқық объектілер (бірінші мәртелік объектінің құрамына кіретін пәтерлер, жапсарлас салынған үй-жайлар, дүкендер мен офистер) жатады. Соңғы жылдары Қазақстанда жылжымайтын мүлікке қатысты құжаттың жаңа түрі – кадастрлық паспорт пайда болды. Енді мемлекеттік акті мен техникалық паспорт біріктіріліп, орнына бірыңғай кадастрлық паспорт қолданылуда. Жүйенің басты ерекшелігі – артық құжаттар талап етілмейді. Кадастрлық паспорт электронды түрде жасалып, құжат айналымын жеңілдетеді.

Бұл тақырып төңірегінде ел көкейінде қордаланған сауал көп. Бүгін сол сауалдарға «Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясы» КЕ АҚ Атырау облысы бойынша филиалы директорының орынбасары Нұрлан Дюсембаев жауап берді.
1-сұрақ: Жылжымайтын мүлікке құқықтарын тіркеу мерзімн нақтылап жіберсеңіз?

Жауабы: Құқықтарды тіркеу бірнеше түрге бөлінеді: 3 жұмыс күні, жеделдетілген 1 жұмыс күні, ХҚКО арқылы, нотариус арқылы 1 жұмыс күнінде және 2 сағатта тіркеу түрлері бар. ​

2-сұрақ: Егер мәмілені нотариат куәландырмаса, қай жерде жасауға болды және қызмет құны қандай?

Жауабы: Нотариаттық емес шарт Мемлекеттік корпорацияның барлық ХҚКО жасалады, шарт жасау және тіркеу құны 8500 теңгені құрайды.

3-сұрақ: Жылжымайтын мүлікке құқықтарды электрондық тіркеу тәртібі қандай?

Жауабы: Жылжымайтын мүлікке құқықтарды нотариус арқылы, «электрондық үкіметтің» веб-порталы немесе ақпараттандыру объектілері арқылы тіркеуге болады.

4-сұрақ: Жылжымайтын мүлікті тіркеуде Blockchain технологиясын қолдану қалай жүргізіледі?

Жауабы: Екінші деңгейдегі банктердін цифрлық платформасы арқылы клиенттер жылжымайтын мүлікке шарт жасағаннан кейін банк Blockchain арқылы Мемлекеттік корпорацияға тіркеуге жолдайды. Сонымен қатар, Blockchain технологиясы бойынша жалға берілетін тұрғын үйді онлайн тіркеу бойынша пилоттық жобаны жүзеге асырды. Банктің цифрлық платформасы арқылы клиенттер мынадай екі мемлекеттік қызметті ала алады: «Тұрғын үйге мұқтаж азаматтарды орналастыру, ұстау және есепке алу» және «Жылжымайтын мүлікті жалға беруді тіркеу». Оны төрт санат бойынша баспанаға кезекте тұрған адамдар ала алады:

- I және II топтағы мүгедектер;

- ерекше қажеттіліктері бар балаларды тәрбиелеп отырған отбасылар;

- ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар;

- көп балалы отбасылар.

5-сұрақ: Жылжымайтын мүлік құқықтарын жедел тәртіппен тіркеуге бола ма?

Жауабы: Енді нотариуста жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу бойынша жасалған мәміледен кейін клиент қалауы бойынша қосымша ақы төлеп, қызмет нәтижесін төлем жасалған сәттен бастап екі сағат ішінде жеделдетілген тәртіппен алуға болады. Бүгінгі таңда нотариусқа жүгінген клиенттерге нәтижелер жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу үшін ақы төленгені жөніндегі мәлімет құқықтық кадастрдың ақпараттық жүйесіне келіп түскен күннен кейінгі бір жұмыс күнінен кешіктірілмей беріледі. Көбіне бұл ипотеканы, несиені, кепілді және банктердегі басқа да қажеттіліктерді рәсімдейтін клиенттердің мүлкін құжаттау процесін кешіктіруі мүмкін.

Екінші жағдай – ХҚКО арқылы (нотариаттық шарттарды есепке алмағанда) өтінім беруге болады.

6-сұрақ: Жылжымайтын мүлік қалай эксплуатацияға қабылданады?

Жауабы: Объектiлердi пайдалануға қабылдау тәртiбi «Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы» Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі N 242 Заңынын 11 тармағында көрсетілген.

7-сұрақ: Кадастрлық (техникалық) паспортын жоғалтып алған жағдайда не істеуге болады?

Жауабы: «Жылжымайтын мүлік объектісінің кадастрлық паспортының түпнұсқасын беру» мемлекеттік қызмет түріне халыққа қызмет көрсету бөлімдері немесе электрондық үкімет порталы арқылы тапсырыс беруге болады.

8-сұрақ: Бұрынғы техникалық паспорт жарамды ма және қандай жағдайда қайта жасақтатуға болады?

Жауабы: Бұл ретте бұрын берілген жер учаскелеріне және пәтерлерге/үйлерге техникалық төлқұжаттардың барлығы қолданыстағы мемлекеттік актілер өз күшін сақтайды.

• пәтерлерді, үйлерді және басқа да жылжымайтын мүлікті қайта жоспарлау, реконструкциялау, қайта жабдықтау, соның салдарынан техникалық және сәйкестендіру сипаттамалары өзгерген кезде;

• құқық белгілейтін құжаттағы сәйкестендіру және техникалық ақпарат пен мүліктің нақты деректері арасындағы сәйкессіздіктер анықталған кезде;

• және меншік иесінің қалауы бойынша жаңартылуға жатады.